Van weinig onderwerpen raken de gemoederen zo verhit als van het onderwerp buitenaardse beschavingen. Geen wonder. Wat zijn de concrete aanwijzingen dat we buitenaards bezoek hebben?
Drie belangrijke voorwaarden
Als we door buitenaardse wezens worden bespied of gemanipuleerd, zoals veel mensen geloven, moet aan drie voorwaarden zijn voldaan. De eerste is uiteraard dat zich elders in het Melkwegstelsel intelligent leven heeft gevormd dat over voldoende wetenschappelijke en technische kennis beschikt. De tweede voorwaarde is dat de aliens een praktische methode hebben om naar andere sterren te reizen. Ter vergelijking: het ruimtevaartuig Voyager 1, het voor zover we weten snelste en verst verwijderde door mensenhanden vervaardigde voorwerp ooit, heeft in meer dan dertig jaar nu ongeveer 16 lichtuur afgelegd. De dichtstbijzijnde behoorlijke ster, ik heb het niet over een mislukte bruine dwerg, is Alfa Centauri. Deze staat op 4,2 lichtjaar afstand (en heeft voor zover we weten overigens geen planetenstelsel, dus zal geen voor de hand liggende plek zijn). Dat is 2300 maal verder. De volgende ijstijd is hier dus al hoog en breed aangebroken als Voyager 1 op 4,2 lichtjaar van de aarde is.
Statistiek en de ervaringen op aarde pleit voor buitenaardse intelligentie
Er komen heel veel planeten voor waarop zich leven kan ontwikkelen, weten we uit sterbedekkingsdata. We weten ook dat alleen al op de aarde in zeker vijf diergroepen – primaten, papegaaiachtigen, walvisachtigen, olifantachtigen en octopoïden – intelligentie op een redelijk hoog niveau voorkomt. Kortom: het lijkt er veel op dat de ontwikkeling van intelligentie geen toeval is, maar samenhangt met het ontstaan van een complexer ecosysteem, waardoor een complex brein nodig is om voedsel te verzamelen en aan steeds slimmere belagers te ontkomen. Is dat ver-ontwikkelde ecosysteem er eenmaal, op aarde kostte dat meer dan 2,5 miljard jaar, dan ontstaat een evolutionaire wapenwedloop en is het een kwestie van ongeveer een half miljard jaar voor de eerste mensachtige intelligentie in een levensvorm ontstaat.
Zijn de kosmische afstanden niet te groot?
Volgens emeritus hoogleraar theoretische fysica ’t Hooft zijn de afstanden tussen de sterren zo groot dat reizen tussen de sterren onpraktisch zijn. Weliswaar wordt de tijd voor een reiziger verkort als deze vrijwel met de lichtsnelheid reist, maar de hoeveelheid energie in het ruimteschip wordt dan meerdere keren zo groot als de massa in het ruimteschip zelf. Een enkel stofje wordt met deze snelheden al fataal. Zelfs waterstofatomen kunnen het ruimteschip met verwoestende kracht treffen.
Of reizen tussen de sterren werkelijk onpraktisch zijn, is echter, met alle respect, de vraag. Weliswaar zijn de afstanden tussen de sterren enorm, maar niet onoverkomelijk. Een kolonieschip dat een paar honderd jaar onderweg is en met een redelijk veilige 1% van de lichtsnelheid reist (3000 km per seconde), zou de reis naar de dichtstbijzijnde ster kunnen maken. Op deze manier zou een interstellaire beschaving kunnen ontstaan. Aliens met een lange-termijn visie, bijvoorbeeld omdat ze hun levensduur hebben verveelvoudigd, zouden dus lange interstellaire reizen kunnen maken.
Wel zal de benodigde hoeveelheid energie voor zelfs een klein ruimteschip enorm zijn: per kilogram 2,5 miljoen kilowattuur. Bill Gates zou van een scheepje van 24 ton net de energierekening kunnen betalen. Aan de andere kant: een Kardashev-II beschaving, die een complete zon kan oogsten, lacht om dergelijke beperkingen.
Recente ontdekkingen laten (als de data kloppen) zien dat de lichtsnelheid niet zo absoluut is als Einstein doet voorkomen. Hopelijk opent dit de deur naar nieuwe ontdekkingen. Het is niet uit te sluiten dat er een slimmere manier bestaat om de afstanden tussen de sterren te overbruggen. Wel zal dit andere natuurkunde met zich meebrengen dan we op dit moment kennen.
Hebben ze de behoefte om deze kant uit te komen?
Het beantwoorden van de vraag naar de beweegredenen van buitenaardse wezens is een studie op zich. Als we letten op de vijf niet-menselijke groepen dieren die enige vorm van intelligentie hebben ontwikkeld, weten we dat ze nieuwsgierig zullen zijn. Dat kenmerk delen alle vier groepen namelijk met elkaar. We weten alleen niet hoe toekomstige technische vooruitgang en eeuwenlang leven in een overbeschaafde samenleving hun geest zal beïnvloeden. Als ze zich ontwikkelen tot een in zichzelf gekeerde soort, is de kans klein dat ze deze kant uit komen. Aan de andere kant: er hoeft maar één expansieve soort te zijn en in minder dan geen tijd, kosmologisch gesproken, zitten ze over de hele Melkweg verspreid. En laten we eerlijk zijn, we zijn best wel een lachwekkende soort. Wie zou niet op de eerste rang willen zitten om mee te genieten van onze stommiteiten?
Wie weet wat voor leven het daar is, wat voor karakter, persoonlijke eigenschappen of lichaamsbouw. Welleens eraan durven te denken dat ze ons niet als een intelligente soort zien? een mindere primaat van de Aarde. Hoe weten we dat zij op afstand reizen en geen mechanica beschikken om het tijdsweb te scheuren en zich te verplaatsen in tijd naar elke willekeurige gebeurtenis, tijd, locatie of actie. Mocht het per toeval een beschaving zijn die de technologie op éénzelfde of deels dezelfde manier construeert als ons, zij bereiken Kardashev II en kunnen een zon oogsten. Is het een verplichte om een zon te hebben die de thuisplaneet in baan houdt? Of kan een zwerfplaneet ook een intelligent/semi-intelligent ras bevatten? (Zoals de complotten van Nibiru etc. etc.)
En de overeenkomsten tussen de levensvormen hier op Aarde die een gevorderde intelligentie bezitten, zij worden gedreven door nieuwsgierigheid. Diezelfde nieuwsgierigheid heeft ons in het verleden voor vragen gesteld waarop wij geen antwoord konden geven. Mochten wij ooit het niveau bereiken dat wij een ander stelsel of planeet kunnen bezoeken. En met geluk op een ras stuiten wat intelligentie bezit maar in mindere of even mate dan ons. Zien zij ons als Goden, geesten, aliens, diersoorten, vriend of vijand? Want al kunnen we nog zoveel dingen in vergelijking zien hier op Aarde, elke levensvorm kiest overduidelijk voor een ander pad. Gewoonten, culturen, banden tussen vrienden en familie, regeringen, grenzen, oorlogen en vrede. Zo ontzettend veel aspecten die ons maken tot wat wij zijn.
Wie weet hebben ze daar een geheel ander emotioneel pakket, een andere oplossing voor heerschap. of eventueel een gedeeld leven, in vrede en zonder heerschap.
Het zou hun kijk niet alleen vergroten op het sociale op hun planeet en de aanpak van buitenaards contact. Het zou ook de kijk op de kosmos en het bruikbare daarin veranderen.
Wij hier op Aarde zijn eraan gewend/erop gefixeerd dat onze technologie werkt op electrischiteit die wordt opgewekt door een reactie, zowel verbranding, chemisch, nuclear, etc. etc.
Zij zouden daar een techonologie kunnen creëren die groeit, en zelfstandig denkt, die uitbreid naarmate het gebruik voordert. Denk hierbij aan een technologie op organische basis.
De mogelijkheden zijn zowaar eindelozer dan de kosmos zelf. Wij hebben het geluk de nieuwsgierigheid te bezitten die ons, onze beschaving en voorloop lang heeft geholpen met kennis op te doen. Wij bezitten eigenschappen waarmee we die kennis kunnen gebruiken om materialen en gereedschappen te vormen. Met die gereedschapppen creëren wij waar onze nieuwsgierigheid ons naartoe leidt.
Misschien is het dus niet het belangrijkste om ooit een soortgelijk intelligent ras te vinden. Maar een ras te vinden wat onze interesse en nieuwsgierigheid deelt in de zoektocht naar de eeuwige kennis.
Ja maar het is zo handig om een ras te vinden wat (veel) verder is.
Misschien komt er ooit een zwerf planeet bij ons in de buurt met een interessante beschaving.
Lijkt me wel een origineel idee voor een film.
Omdat onze Melkweg zo’n 13,7 miljard jaar geleden is ontstaan (bijna net zo  oud als het Heelal is), waarvan ons zonnestelsel zo’n 4,6 miljard jaar deel uitmaakt en de elementen voor koolstofchemie (leven) ruimschoots aanwezig zijn in het Universum pleiten ervoor dat buitenaardse beschavingen moeten kunnen bestaan. Dat -alle- bekende organismen op Aarde gebaseerd zijn op het biochemische macromolecuul DNA pleit er juist weer voor dat het ontstaan van leven een uitzonderlijke manifestatie moet zijn. Gezien de astronomische afstanden in de ruimte die bovendien begrensd is door de lichtsnelheid wordt het ook voor een buitenaardse beschaving bijzonder lastig om in contact te komen met ons. Wat dat betreft zijn we m.i. de goede weg ingeslagen om met communicatietechniek, gebaseerd op elektromagnetische golven, signalen uit te zenden en te ontvangen. Daar moeten wij dus vooral mee doorgaan!