Jeanne Calment

Als alles goed gaat zal de Japanner Jiroemon Kimura aanstaande vrijdag 28 december de oudste gedocumenteerde man ooit worden. Hij is geboren op 19 april 1897, en is de enig overgebleven man van voor 1900. Momenteel staat het leeftijdsrecord voor mannen nog op naam van Christian Mortensen, een Deense immigrant in de Verenigde Staten, die in 1998 overleed op de leeftijd van 115 jaar en 8 maanden. Kimura ligt momenteel in het ziekenhuis wegens een lichte uitdroging maar schijnt aan de beterende hand te zijn.

De heer Kimura is al de oudste levende man sinds april 2011, en sinds vorige week is hij ook de oudste levende persoon ter wereld, na het overlijden van twee oudere vrouwen eerder deze maand in de Verenigde Staten. Het was alweer bijna zes jaar geleden dat de oudste persoon ter wereld een man was (vrouwen leven gemiddeld zo’n drie jaar langer dan mannen). Daarna hebben maar liefst tien vrouwen de titel `oudste persoon ter wereld’ gedragen: het is geen titel waar je lang van kan genieten.

Jiroemon Kimura werd geboren in een heel andere wereld dan die wij kennen. De wereldbevolking in 1897 bedroeg zo’n 1.6 miljard mensen en is sindsdien ruim vier keer zo groot geworden. Kimura werd geboren kort voor de eerste expedities naar Antarctica, en ten tijde van de ontdekking van het elektron. Mensen als Friedrich Nietzsche, Koningin Victoria en Otto von Bismarck waren tijdens Kimura’s geboorte nog springlevend. Zijn leven overlapt ook nog met dat van onze landgenoot Geert Adriaans Boomgaard (1788-1899), de eerste geverifieerde (en onbetwiste) 110-jarige ter wereld. Kimura behoort tot de laatste 29 mensen uit de 19e eeuw.

Naar schatting leven er nu zo’n 500.000 honderdplussers in de wereld[1], waarvan 1800 in Nederland[2]. De resterende levensverwachting van deze mensen is heel laag, slechts ongeveer een jaar. Bij je 100e tot en met je 110e verjaardag heb je maar zo’n 50% kans om je volgende verjaardag te halen, ook als je geen ernstige gezondheidsklachten hebt. Het is alsof je elk jaar een muntstuk moet opgooien dat bepaalt of er nog een jaar bijkomt. Dus ongeveer een op de 1000 honderdjarigen zal 110 worden. Op je 115e verjaardag is de kans om nog een jaar te leven al gedaald tot 30% (slechts 8 van de 27 wisten de 116 te halen[3]). De gezondheid van zulke oude mensen is erg kwetsbaar. Zelfs als ze er ogenschijnlijk goed uitzien kunnen ze binnen enkele weken na een verkoudheid of een val komen te overlijden.

Zoals het muntstukvoorbeeld al suggereert wordt het aantal mensen op de allerhoogste leeftijden vooral bepaald door toeval. Zo leefden alle bekende 117-plussers (vier vrouwen) in de jaren 90. Een hiervan, Jeanne Calment uit Frankrijk, werd zelfs 122. Opvallend genoeg is er sinds 1999 niemand meer de 116 gepasseerd, ook al neemt het aantal 113- en 114-plussers wel gestaag toe.

De mannen doen het juist goed deze eeuw. Tot nu is van drie mannen ooit aangetoond dat ze 115 zijn geworden. Zij bereikten deze mijlpaal respectievelijk in 1997, 2006 en 2012; de laatste is dus Jiroemon Kimura, die een redelijke kans maakt om in april de eerste mannelijke 116-jarige te worden. Als hij de 116 niet haalt kan het nog een hele tijd duren voordat iemand anders dit doet; de op een na oudste man is bijna 3 jaar jonger.

Nederland zal even moeten wachten voor we weer kans maken op een 115-jarige. We hebben we er een gehad: Hendrikje van Andel-Schipper in 2005. Op dit moment zijn de oudste Nederlandse vrouw en man Egbertje Leutscher-de Vries (110) en oud-minister Gerard Helders (107).

De recordleeftijden zullen de komende jaren alleen maar blijven stijgen (maar niet gelijkmatig). Dit komt doordat voeding en gezondheidszorg de afgelopen eeuw sterk is verbeterd (denk aan vaccinatieprogramma’s, antibiotica, operaties), maar ook door het toenemende aantal geboortes per jaar rond 1900. In 2025 zijn er naar verwachting al zo’n 1,25 miljoen honderdplussers[1], en het aantal 110- en 115-plussers stijgt grofweg evenredig mee (met wat vertraging). Ook belangrijk is dat aantal mensen met betrouwbare geboorte documentatie stijgt. Tot nu toe is het voor mensen die voor 1900 buiten de westerse wereld en Japan geboren zijn erg moeilijk om hun geboortedatum te bewijzen. Omdat er traditioneel veel ongeloofwaardige claims van extreem hoge leeftijd zijn gemaakt wordt een leeftijd boven de 110 pas geverifieerd als er drie documenten getoond kunnen worden. Helaas zijn er dus ook veel correcte claims die niet bewezen kunnen worden.

Grote vooruitgang op het gebied van ouderdom zal pas geboekt worden als we het verouderingsproces zelf kunnen genezen. Dit proces omvat onder andere kanker (ongeremde celdeling door schade aan DNA), de gebrekkige aanmaak van nieuwe cellen, het in stand houden van slecht functionerende cellen, en de opeenhoping van eiwitten in en rond cellen. In de westerse wereld overlijdt zo’n 90% van de mensen aan de gevolgen van veroudering. Hier valt dus veel winst te halen.
Gezien de snel verbeterende medische technologie is het mogelijk dat deze problemen nog deze eeuw verholpen kunnen worden. Wellicht zal de levensverwachting dan met meer dan 1 jaar per jaar toenemen (de `actuariële ontsnappingssnelheid’), waar dit momenteel ruim 3 maanden per jaar is in Nederland[4]. Dan blijven ongelukken en (zelf)moord over als belangrijkste doodsoorzaken.

Bronnen
[1] Verenigde Naties 2009
[2] Centraal Bureau voor de Statistiek 2010
[3] Gerontology Research Group 2012
[4] Centraal Bureau voor de Statistiek 2012