Lucifer Effect: hoe “goede” mensen “slechte” dingen doen
Een interessante presentatie over hoe “gewone goede mensen”, “slechte en bizarre daden” kunnen plegen. Zimbardo claimt dat slecht zijn niet zozeer iets genetisch is maar dat de meeste mensen ertoe in staat zijn. Slecht gedrag door goede mensen kan worden veroorzaakt door hoe bepaalde systemen en straf en beloningssystemen daarin ontworpen zijn. Hij noemt dit effect van goede mensen die via het braaf volgen van de regels van een systeem zo slechte daden doen het lucifer effect.
Misschien begrijpt niemand de wortels van verdorvenheid en wreedheid beter dan Philip Zimbardo. Hij staat bekend om onderzoek als het Stanford Prison Experiment, dat aantoonde hoe gewone mensen onder de juiste omstandigheden snel amorele monsters kunnen worden. Het kwaad is niet zozeer inherent aan individuen, toonde Zimbardo aan, maar komt haast wetmatig naar voren wanneer zich een opeenvolging van ontmenselijkende en stressvolle omstandigheden ontvouwt. Het is dan ook geen wonder dat Zimbardo zowel zijn expertise als morele verontwaardiging heeft gewijd aan de zaak van Amerikaanse reservisten die de misstanden in de Abu Ghraib-gevangenis hebben begaan.
Zimbardo’s nieuwste boek, The Lucifer Effect, probeert te begrijpen hoe goede mensen slechte daden verrichten. Zijn toespraak schetst zijn betrokkenheid als getuige-deskundige voor het verdedigingsteam van een van de militaire politieagenten die verantwoordelijk zijn voor Abu Ghraib, en geeft ook een rijke geschiedenis van psychologisch onderzoek naar het soort gedragsveranderingen dat zichtbaar is in Irak. Eerst presenteert Zimbardo een diavoorstelling van de gruwelen van Abu Ghraib, inclusief enkele digitale foto’s die niet op grote schaal door de media werden verspreid. Vervolgens graaft hij diep in de archieven voor een gruwelijk geïllustreerde rondleiding langs experimenten die overtuigend aantonen dat bepaalde, voorspelbare situaties mensen corrumperen om op een destructieve manier macht uit te oefenen.
Hij beschrijft het op Yale gebaseerde onderzoek van Stanley Milgram uit 1963 dat aantoont dat mensen zich sadistisch zullen gedragen wanneer ze worden geconfronteerd met “een autoriteit in een witte jas.” Het doel was het schijnbaar doden van de andere persoon. Onderzoekers die sceptisch waren over zijn resultaten, repliceerden ze. Deze keer eisten professoren dat studenten echte puppy’s elektrocuteerden die op elektrische grills stonden. Zimbardo’s eigen gevangenisexperiment veranderde een gewone groep jonge mannen in op macht beluste bewakers, die een even gewone groep “gevangenen” vernederde in de kelder van Stanfords psychologiegebouw. De aftakeling naar barbaarsheid ging zo snel dat Zimbardo het experiment na een paar dagen moest annuleren.
Het recept voor gedragsverandering is niet ingewikkeld. Alle kwaad begint met een grote leugen, zegt Zimbardo, of het nu gaat om een claim om het woord van God te volgen, of de noodzaak om politieke oppositie uit te roeien. Een schijnbaar onbeduidende stap volgt, met opeenvolgende kleine acties, gepresenteerd als noodzakelijk, door een blijkbaar gewone gezagsdrager. De situatie stelt anderen voor die zich aan dezelfde regels houden, misschien protesteren, maar toch volgen. Als de slachtoffers op de een of andere manier anoniem zijn of op de een of andere manier ontmenselijkt, des te beter. En het is buitengewoon moeilijk om de situatie te verlaten.
Abu Ghraib paste naadloos in het patroon van dit soort situaties, zegt Zimbardo. De bewakers, die nooit zijn opgeleid voor hun werk bij het helpen van militaire ondervragers, werkten 12 uur per dag, 40 dagen zonder pauze, in chaotische, smerige omstandigheden, geconfronteerd met 1000 buitenlandse gevangenen en vijandelijk vuur uit de buurt. Ze werkten onder extreme stress, en hadden orders om hun gevangenen angst. Zimbardo is van mening dat de uitkomst perfect voorspelbaar was, en hoewel hij deze soldaten nooit van persoonlijke verantwoordelijkheid zal ontslaan, gelooft hij dat er pas gerechtigheid zal komen – de mensen die de situatie hebben veroorzaakt ook terechtstaan: George Tenet, Donald Rumsfeld, Dick Cheney en George Bush.
Aanverwante artikelen en informatie:
-) Website – The Lucifer Effect
-) Het begin en einde van goed en kwaad
-) Snelcursus: Waarom is er Oorlog?
-) Wie vormen het internationale private bankenkartel?