dodenherdenking

Elke vier mei wordt er een dodenherdenking gehouden. Volgens de rijksoverheid worden “de Nederlandse slachtoffers herdacht die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in oorlogssituaties en bij vredesoperaties zijn omgekomen”. Bewogen kwaliteitszenders zenden clichébeelden uit van de klokken op de Waalsdorpervlakte of van de kranslegging op de Dam. Zelf zapte ik toen ik nog in het onaangename bezit was van een tv, dan snel door naar een zo ranzig mogelijke film. Moe van dat hypocriete gedoe.

Waarom alleen militairen?
De dodenherdenking wordt gehouden om slachtoffers te herdenken, die
– vanaf het begin van de Duitse invasie in Nederland tot nu gevallen zijn
– Nederlander zijn
– om zijn gekomen bij militaire operaties of zogenoemde “vredesoperaties” (al vindt de lokale bevolking deze verre van vredig).

Kortom: de doden die door oorlog en militair geweld zijn gevallen tellen klaarblijkelijk  zwaarder dan ander menselijk leed. Een collectief huilfeestje dus, waarbij wij Nederlanders elkaar inpeperen hoe ontzettend zielig we wel niet zijn en hoe slecht de Duitsers. Er is ook de nodige wedijver over wie in dit nationaal ritueel van zelfbeklag mag toetreden tot de geliefde slachtofferrol. Zo worden er nu ook kransen van stervende planten gelegd voor het handjevol gesneuvelde Marokkaanse soldaten in het Franse leger, die nog een tijdje in Zeeuws Vlaanderen hebben gevochten.

Ook is de grens van 1940 arbitrair. Immers, in Atjeh en andere delen van Nederlands-Indië hebben de Nederlandse legereenheden de nodige slachtpartijen op hun geweten – in het piratennest Atjeh alleen al rond de 100 000. Toch worden deze doden niet herdacht, terwijl het technisch gezien wel om Nederlandse onderdanen ging. Hetzelfde geldt voor de bloedige politionele acties na de capitulatie van Japan.

Wat is de zin van Dodenherdenking?
Proponenten van de Dodenherdenkingscultus wijzen graag op het voorkomen van nieuw fascisme en het trekken van lessen uit de Tweede Wereldoorlog. Ook wordt het vereren van heldhaftige figuren vaak genoemd.
Je kan je afvragen of deze doelen worden bereikt met de Dodenherdenking in deze opzet. Fascisten zijn over het algemeen dol op militaire zaken en Dodenherdenking in Nederland heeft een duidelijk militair karakter. De echte en vermeende heldhaftige figuren worden al op Bevrijdingsdag, de dag erna, vereerd. Dit worden er ook steeds minder – de jaren eisen hun tol. Kortom: we kunnen ons afvragen of Dodenherdenking in de huidige vorm niet een nogal zinloos evenement is. Een soort Kosovsko Polje of een Asjoera-feest, een nationale snotter-dag, waarbij we gezamenlijk ons ondraaglijke leed weer kunnen delen en de groepsidentiteit jegens de boze buitenwereld kunnen versterken.

Vervangen door iets beters
In Trouw deed historicus Dr. C. Hilbrink een goede suggestie: Dodenherdenking vervangen door een dag waarop we nadenken over wat we verkeerd hebben gedaan. Het herkauwen van historische missers en het trekken van wijze lessen. Hierin zouden bijvoorbeeld de koloniale wandaden, het Nederlandse verraad jegens de Molukkers, Srebrenica, de hielenlikkerij bij fundamentalistische oliesjeiks en andere dictators, de immigratieperikelen en het verbrassen van de aardgasopbrengst van Slochteren aan de orde kunnen komen. In de toekomst komt hierbij vermoedelijk de financiële catastrofe die de ondergang van de eurozone met zich mee zal brengen.  Kortom: een dag van nationale bezinning, zodat we het adagium ‘eens maar nooit weer’ ook echt waar kunnen maken.

Bronnen
1. Rijksoverheid Vraag & Antwoord, Wat is de dodenherdenking op 4 mei?