korstmos

De eerste ‘plant’ die in staat is om onder de barre omstandigheden op het oppervlak van de rode planeet te gedijen is ontdekt. Pleopsidium chlorophanum, zoals alle korstmossen een samenwerking van een alg en een schimmel, blijkt taai genoeg te zijn om te gedijen in een zwaar bombardement van kosmische straling, zeer droge en dunne Martiaanse atmosfeer en barre temperaturen. Zullen korstmossen de eerste aardse organismen op Mars zijn?

Antarctisch korstmos
Van verschillende aardse organismen is al bekend dat ze in staat zijn een beperkt verblijf in de ruimte, of omstandigheden zoals die op Mars heersen, te overleven. Deze lijst bestaat onder meer uit sommige bacteriën en archaeae, schimmels en ook beerdiertjes. Er is echter tot nu toe vrijwel geen onderzoek gedaan nar de vraag, of aardse organismen ook zouden kunnen leven en groeien onder deze omstandigheden. Met onderzoek van Jean-Pierre de Vera en zijn internationale team aan het Duitse planeetonderzoeksinstituut in Berlijn komt daar een einde aan. Al eerder ontdekten de exobiologen dat enkele aardse methaanvormende bacteriën zich thuis voelen op (of liever gezegd: in) Mars. Verrassender is deze nieuwe ontdekking. Naar ontdekt werd, blijkt de in de poolgebieden algemeen voorkomende korstmossoort Pleopsidium chlorophanum in staat te zijn een verblijf op Mars niet alleen te doorstaan, maar hier zelfs te kunnen groeien.

Korstmos pesten
Voor hun experiment plaatsten de onderzoekers enkele exemplaren van het korstmos in een stolp, die belicht werd met een xenonlamp om de kosmische straling waaraan organismen op Mars blootgesteld worden, na te bootsen. Onder de stolp heersten Martiaanse groeiomstandigheden: een substraat dat overeenkomt met Martiaanse rotsen, een zeer dunne kooldioxideatmosfeer, temperaturen die schommelden rond de 50 graden onder nul. Deze omstandigheden verschillen (afgezien van de atmosferische samenstelling en kosmische straling) vrij weinig van de leefomstandigheden op het barre Antarctische rotsplateau waar de specimens vandaan werden gehaald. Het korstmos bleek wanneer het bloot werd gesteld aan het onbeschermde Martiaanse oppervlak, zichzelf in stand te kunnen houden. Groeiactiviteit werd gemeten in exemplaren die aan 24 maal minder straling, werden blootgesteld. Na de schok aan het begin van het experiment, nam de fotosynthesesnelheid van deze groep steeds meer toe, tot het einde van het experiment een maand later. Met andere woorden: het korstmos groeide.

Martiaans leven onder de oppervlakte mogelijk
De uitkomsten van dit experiment bewijzen dat als er leven op Mars is, dit zich waarschijnlijk vlak onder de oppervlakte schuilhoudt. Hier zijn de leefomstandigheden aanmerkelijk milder. Martiaans leven uit de tijd dat Mars vochtiger en warmer was dan nu, miljarden jaren geleden, zou ook nu nog kunnen bestaan als het zich aan heeft gepast aan deze niche.

Voorkomen van besmetting
Door NASA wordt standaard een grondige ontsmetting van ruimtevaartuigen uitgevoerd. De reden: voorkomen dat buitenaardse omgevingen worden besmet met aards leven. Dit zou een ecologische ramp kunnen veroorzaken die zijn weerga niet kent, mogelijk zelfs het wegvagen van een complete buitenaardse biosfeer. In het verleden werd er door sommige wetenschappers lacherig gedaan over de mogelijkheden voor meeliftende micro-organismen om een verblijf op bijvoorbeeld Mars te overleven of zelfs zich te verspreiden van de ene planeet naar de andere, maar nu weten we onder meer door dit onderzoek dat deze kans verre van denkbeeldig is.

Bron
J. Meessen et al., Extremotolerance and Resistance of Lichens: Comparative Studies on Five Species Used in Astrobiological Research I. Morphological and Anatomical Characteristics, Orig Life Evolv Biosphere, 2013
J.P. de Vera et al., Adaptation of an Antarctic lichen to Martian niche conditions can occur within 34 days, Planetary and Space Science (2013)