medisch specialisten

Ze vormen de spil in de gezondheidzorg voor ernstig zieken: medisch specialisten. Hun aantal groeit sterk. Hun inkomens zijn hoog. Maar zullen ze veilig blijven voor de oprukkende automatisering? IBM lanceert nu de gevreesde computer Watson op gezondheidszorgterrein. Zal technologie de kostenexplosie in de gezondheidszorg kunnen stoppen, zonder dat de gezondheidstoestand van de bevolking verslechtert?

17% zorgkosten door specialisten
De gezondheidszorg in Nederland is uitermate duur: per jaar geven we zo’n 70 miljard euro, dat is rond de vierduizend euro per Nederlander of iets meer dan achtduizend euro per huishouden, uit aan gezondheidszorg. Ondanks de zogeheten marktwerking kachelt de kwaliteit van de zorg elk jaar achteruit. Een niet onaanzienlijk deel van deze kosten worden veroorzaakt door medisch specialisten. Van de plusminus 60.000 geregistreerde artsen in Nederland is 17.000 medisch specialist.  Het gemiddelde salaris van deze beroepsgroep ligt rond de 200.000 euro, waarmee hun salaris- en gedeclareerde kosten ongeveer op 17% van de totale zorgkosten worden begroot [1].

Schaarse en dure kennis
Medisch specialisten staan ingeschreven in het BIG register en vormen per specialisme een zogeheten beschermd beroep. Op zich is dit een logische maatregel: zoals we aan de affaire Jansen Steur zagen, verwoest een beunhazende medisch specialist mensenlevens. In de praktijk, zo wijst het drama rond Jansen Steur  uit, blijkt de bescherming die BIG biedt dus vrij beperkt: is een specialist er eenmaal in gerold, dan moet er heel veel gebeuren voordat de registratie wordt geschrapt. Om medisch specialist te worden, moet een geneeskundestudent na zijn masterstudie (vijf jaar) nog drie tot vijf jaar als arts in opleiding actief zijn. Dat maakt de totale opleidingsduur voor een  medisch specialist, gerekend vanaf de basisschool en de snelste opleidingsroute (via VWO en universiteit), rond de 22 jaar en de opleidingskosten voor een medisch specialist, variërend van € 104.000 voor een “beschouwende”specialist tot rond de € 172.000 voor een chirurgijn – vanaf de opleiding geneeskunde  gerekend –  tot de hoogste in Nederland[2]. Door die hoge kosten is er een zogeheten numerus fixus actief voor geneeskundeopleidingen. Het resultaat is dat er slechts een beperkt aantal geneeskunstenaars afstuderen en hun onderhandelingspositie sterk is. Goedkoop blijkt dus duurkoop: bij een groter aantal medisch specialisten is er meer werkloosheid waardoor hun onderhandelingspositie verzwakt. Nu slagen vrij gevestigde medisch specialisten erin om een naar Europese begrippen zeer hoog inkomen in de wacht te slepen.

IBM Watson overtreft specialisten  in diagnoses
Medisch specialisten voeren twee hoofdtaken uit: diagnosticeren, dat wil zeggen: vaststellen aan welke kwaal een patiënt lijdt, en een behandelingsstrategie vaststellen en dirigeren: de meest geschikte behandeling voor een patiënt vaststellen. Onderdeel hiervan kan doorverwijzing naar andere specialisten zijn. Dit gebeurt ook geregeld. Een misdiagnose is een persoonlijk drama. Op grond hiervan wordt een volkomen verkeerde behandeling, vaak ook gevaarlijke, voorgeschreven, waardoor medicijnschade ontstaat en de oorspronkelijke kwaal voortwoekert. Dit geldt in mindere mate ook voor een slechte behandeling. Artsen maken deze fouten, omdat ze niet op de hoogte kunnen zijn van alle wetenschappelijke ontwikkelingen. De reden dat de specialisten die dat wel kunnen, het hoogste betaald worden.

Paradoxaal genoeg worden niet de basisartsen, maar deze topspecialisten bedreigd door oprukkende expertsystemen[3]. Hun expertise bestaat voornamelijk uit het reproduceren van data en patroonherkenning. En laat dat laatste, patroonherkenning, nu net datgene zijn waar computers nu snel beter in worden. Enkele jaren geleden versloeg IBM-computer Watson de beste menselijke deelnemer aan de kennisquiz Jeopardy. IBM laat nu een team experts medische handboeken massaal in Watson inladen. De eerste resultaten zijn er al. Watson blijkt nauwkeuriger diagnoses te stellen dan een second opinion arts. IBM wil deze kennis nu commercialiseren[4]. Dit betekent goed nieuws voor  patiënten, omdat ze nu een betere behandeling krijgen voor minder geld. En de superspecialisten? Die kunnen zich maar beter wat bescheidener opstellen. De nederige huisarts, waar ze toch vaak op neerkijken, zou wel eens betere overlevingskansen kunnen hebben dan zij.

Bronnen
1. Gezond belonen: beleidsopties voor de salarissen van medisch specialisten, Rijksoverheid, 2012
2. Kostprijsonderzoek Opleiding Medische Specialisten, Berenschot (i.o.v. STZ Ziekenhuizen), 2012
3. Why the highest-paid specialists are the most vulnerable for automatisation, Slate.com, 2o11
4. IBM aims to make medical knowledge a commodity, MIT Technology Review, 2014