onderwijsparadigma

Een woord wat wel eens  in discussies wordt gebruikt is het woord paradigma. Vooral als er sprake is van een verandering of vernieuwing die er wordt bepleit. Er wordt dan gesteld dat het tijd is voor een verschuiving of verandering van een bepaald paradigma. Maar wat is nu eigenlijk een paradigma?

Zienswijze of model
Het woord paradigma is een woord dat op verschillende manieren kan worden gebruikt. Over het algemeen wordt er een zienswijze of model bedoeld wat van toepassing op een bepaald deel van de ‘werkelijkheid’.

Misschien wel het meest aansprekende voorbeeld van het woord paradigma is te vinden in de wetenschap. Het woord paradigma kan dan als volgt worden gedefinieerd [1]:

Een paradigma is in de wetenschap en in de filosofie een samenhangend stelsel van modellen en theorieën die een denkkader vormen waarbinnen de ‘werkelijkheid’ geanalyseerd en beschreven wordt.

Wetenschapsfilosofie
Het onderdeel van de filosofie wat zich bezighoudt met het kritisch bestuderen van (wetenschappelijke) paradigma’s is de wetenschapsfilosofie. Voorbeelden van invloedrijke wetenschapsfilosofen zijn Karl Popper en Thomas Kuhn.

Falsifieerbaarheid speelt een essentiële rol in het werk van Popper. Een belangrijk element uit het werk van Kuhn is dat wetenschap volgens hem niet geleidelijk evolueert, maar middels paradigmaverschuivingen zich stapsgewijs ontwikkeld. Het werk van Popper richt zich duidelijk meer op de wetenschappelijke bewijsvoering.

Paradigmaverschuiving: een voorbeeld
Een bekend en duidelijk voorbeeld van een paradigmaverschuiving is de evolutietheorie van Darwin. Kortweg gezegd: het ging van creatie naar evolutie.  De mens werd niet meer geschapen, maar werd onderdeel het evolutieproces. Hoewel deze zienswijze over het algemeen geaccepteerd is, zijn er nog steeds tegenstanders die twijfelen aan dit paradigma. Het creationisme is een voorbeeld van een eigen paradigma als alternatief voor de evolutietheorie die deze tegenstanders hebben ontwikkeld.

Een belangrijk aspect bij een paradigmaverschuiving is perceptie of geloof. Het is niet gemakkelijk om een nieuwe paradigma te accepteren en het oude los te laten. Nieuwe paradigma’s die radicaal verschillen van bestaande heersende paradigma’s kunnen dan ook veel weerstand oproepen voordat ze algemeen geaccepteerd worden. Als ze al überhaupt geaccepteerd worden.

Het onderwijs
Een belangrijke plek om paradigma’s  ‘aan te leren’ of eigen te maken is het onderwijs. Tijdens biologielessen wordt bijvoorbeeld de eerdergenoemde evolutietheorie van Darwin onderwezen. Of tijdens de natuurkundeles de gravitatiewet van Newton wat het gedrag van zwaartekracht verklaard.

Ook in het onderwijs zelf worden er paradigma’s gehanteerd over de wijze waarop je het onderwijs organiseert en het beste kan worden aangeboden aan leerlingen. In onderstaande video wordt er gepleit voor veranderingen van de heersende onderwijsparadigma’s die niet meer goed zouden aansluiten bij het huidig tijdperk.  De video geeft een inzicht wat de gevolgen zijn als een bepaald paradigma niet goed meer lijkt te functioneren en een nieuw paradigma noodzakelijk lijkt te zijn.

Belangrijkste bronnen

[1]  Paradigma (wetenschapsfilosofie), Nederlandse Wikipedia
[2] Charles Darwin’s paradigm shift
[3] Wetenschapsfilosofie, Nederlandse Wikipedia