Koersverloop van de Dow Jones sinds 1900

Huidige crisis, een wetmatigheid?

Dit artikel is oorspronkelijk geschreven door Wim Grommen uit Wouw. Het artikel bevat een aantal zeer verhelderende inzichten en biedt een duidelijke visionaire blik op de huidige crisis. De kwaliteit en het visionaire gehalte is dermate hoog dat we besloten hebben het te plaatsen.

Iedere productiefase, of iedere maatschappij of ander menselijk verschijnsel, doorloopt een zogenaamd transformatieproces. Transities zijn maatschappelijke transformatieprocessen, die tenminste één generatie beslaan. In dit artikel wil ik aan de hand van zo’n transitie aangeven, waar we met onze huidige maatschappij staan.

Kijkend naar de kenmerken van de fasen waarin maatschappelijke transformatieprocessen zich voltrekken, zou het heel goed kunnen, dat we nu aan het eind van de zogenaamde derde industriële revolutie zitten. Transities zijn doorgaans maatschappelijke transformatieprocessen, die tenminste één generatie beslaan. Transities hebben de volgende eigenschappen:

  • het betreft een structurele verandering van de maatschappij, of een complex deelsysteem daarvan;
  • er is sprake van op elkaar inwerkende en elkaar versterkende technologische, economische, ecologische, sociaal-culturele en institutionele ontwikkelingen op verschillende schaalniveaus;
  • het is de resultante van langzame veranderingen (ontwikkelingen in voorraden) en snelle dynamiek (stromen).

Voorbeelden van historische transities zijn de demografische transitie en de overgang van kolen naar aardgas, die een transitie in de energiehuishouding impliceerde. Een transitie ligt niet bij voorbaat vast, omdat er gedurende een veranderingsproces altijd sprake is van aanpassen aan, leren van, en inspelen op nieuwe situaties. Een transitie is dus geen wetmatigheid.

 

Vier transitiefasen

In het algemeen beschrijven transities de S-curve en zijn vier transitiefasen te onderscheiden (zie ook figuur 1):

  1. een voorontwikkelingsfase van dynamisch evenwicht waarin de status-quo niet zichtbaar verandert;
  2. een ‘take-off’-fase waarin het veranderingsproces op gang komt, doordat de toestand van het systeem begint te verschuiven;
  3. een versnellingsfase waarin zichtbaar structurele veranderingen plaatsvinden door een cumulatie van op elkaar inspelende sociaal-culturele, economische, ecologische en institutionele veranderingen; in de versnellingsfase is sprake van collectieve leerprocessen, diffusie en processen van inbedding;
  4. een stabilisatiefase waarin de snelheid van maatschappelijke verandering afneemt en al lerend een nieuw dynamisch evenwicht wordt bereikt.

Ook een productlevenscyclus (en een bedrijfslevenscyclus) beschrijft een S-curve. In dit geval is er nog een vijfde fase: de aftakelingsfase, waarin kosten stijgen door overcapaciteit en waarin een producent zich uiteindelijk terugtrekt uit de markt.
Figuur: Er zijn over het algemeen vier fasen in een transitie, die zich het beste laten visualiseren middels een S-curve.

Het spreidingsproces van transities
Het spreidingsproces van transities over samenlevingen wordt beinvloed door een aantal factoren:

  • Fysieke barrières; oceanen, woestijnen, gebergten, moerassen, meren
  • Socio-culturele barrières; cultuurverschillen, taalverschillen
  • Religieuze barrières
  • Psychologische barrières

 

De neolithische transitie is voor de mensheid de meest ingrijpende transitie geweest. Deze eerste landbouwrevolutie (10.000 – 3000 v chr) vormde de overgang van een jager-verzamelaars samenleving (20-50 personen) in nabijheid van water met een rondtrekkend bestaan, naar een samenleving van mensen die in nederzettingen woonden en aan landbouw en veeteelt deden. Er ontstond een hiërarchische samenleving. Gezamenlijke organisaties beschermden en bestuurden nu de interesses van het individu. Het (verplicht) uitvoeren van taken voor de gemeenschap zou gezien kunnen worden als het begin van een belastingstelsel. Er kwamen voorraden en voorraadbeheer, er ontstond handel, ongelijkheid en diefstal. Er ontstonden vormen van rechtspraak om conflicten tussen en binnen de nederzettingen op te lossen en oorlog werd een middel om belangen te behartigen. De neolithische revolutie begon eerst op die plaatsen die daar het gunstigst voor waren wat betreft klimaat en voedselbronnen. In zeer koude, zeer hete of droge gebieden bleef men langer als jager-verzamelaar leven. Er worden meerdere mogelijke plaatsen als bakermat geopperd: de Vruchtbare Sikkel,
Zuid-Anatolië, China in de bekkens van de Jangtsekiang en Gele Rivier, de Indusvallei, het huidige Peru in het Andes-gebergte, Midden-Amerika in het huidige Mexico. Vervolgens verspreidde ze zich vanuit deze plaatsen over heel de wereld. De aanvang van het neolithicum en het spreidingsproces verschilt van regio tot regio. In sommige regio’s zijn deze veranderingen relatief snel gegaan en sommige auteurs menen dan ook te kunnen spreken van een neolithische revolutie. Tegenwoordig spreekt men in de geschiedwetenschap eerder van een neolithische evolutie. Het is namelijk gebleken dat deze overgang in veel regio’s veel langer duurde en geleidelijker verliep dan men aanvankelijk dacht.

Drie ingrijpende transities

Als we naar de laatste twee eeuwen kijken, hebben er drie ingrijpende transities plaatsgevonden:

1. De eerste industriële revolutie

De eerste industriële revolutie duurde van circa 1780 tot circa 1850 en concentreerde zich in de katoenindustrie. Kenmerkend was de overgang van kleinschalig handwerk naar gemechaniseerde productie in fabrieken. Grote aanjager in dit overgangsproces was de stoommachine, die door toepassingen in de spoorwegen (stoomtrein) en de scheepvaart (stoomschip) tevens zorgde voor een revolutie in het transportwezen. Omdat stoommachines op steenkool liepen en van ijzer werden gemaakt, kwamen ook de steenkoolmijnbouw, de ijzerindustrie en de machinebouw tot grote bloei.

Groot-Brittannië was het eerste land dat met de industriële revolutie te maken kreeg. De stoommachine werd in het begin vooral gebruikt om de waterpompen van mijnen aan te drijven. Een grote verandering voltrok zich in de textielnijverheid. Door de bevolkingstoename en de koloniale expansie begon de vraag naar katoenen producten snel te stijgen. Omdat de spinners en de wevers de grote vraag niet konden bijhouden, was dringend behoefte aan een door een krachtbron aangedreven weefgetouw, het power loom. Er werd een weefgetouw met halfautomatisch schietspoel uitgevonden, en er kwam een machine waarmee je meerdere draden tegelijk kon spinnen. Deze ‘Spinning Jenny’, in 1764 bedacht door James Hargreaves, werd in 1779 gevolgd door een sterk verbeterd weefgetouw; ‘Mule Jenny’. In het begin werden ze nog met waterkracht aangedreven, maar na 1780 was de stoommachine zover verbeterd dat deze ook in de fabrieken als aandrijving gebruikt kon worden. Er kon nu veel meer textiel worden geproduceerd. Dat was ook nodig, want in 1750 had Europa 130 miljoen inwoners, maar in 1850 was dit aantal al verdubbeld, mede door de landbouwrevolutie. (Deze liep samen met de industriële revolutie; er werd het kunstmest ingevoerd, drainagesystemen werden ontworpen en de trekos werd door het paard vervangen. Verreweg het belangrijkste onderdeel van deze landbouwrevolutie was de verandering van zelfvoorziening naar productie voor de markt.)

Al die mensen moesten kleding hebben. Dankzij de machines werd er sneller en goedkoper geproduceerd en bleven de loonkosten laag. De textielindustrie is een van de aanjagers van de industriële revolutie geweest. België wordt het eerste geïndustrialiseerde land in continentaal Europa. België bevindt zich “in staat van industriële revolutie” onder het bewind van Napoleon Bonaparte. De industiële centra waren Gent (katoen- en vlasindustrie), Verviers (gemechaniseerde wolproductie), Luik (ijzer, steenkool, zink, machinebouw en glas), Bergen en Charleroi. Op het vasteland volgden wat later Frankrijk en Pruisen. In Amerika volgden ook al snel de noordoostelijke staten van de Verenigde Staten. Na 1870 industrialiseerde Japan als eerste niet-Westers land. Pas omstreeks 1880 volgde de rest van Europa. Het begin van het einde van deze revolutie was 1845 toen Friedrich Engels, zoon van een Duitse textielbaron, de omstandigheden waarin de arbeiders van Engeland leefden en werkten, beschreef in ‘De toestand van de arbeidersklasse in Engeland’.

 

2. De tweede industriële revolutie

De tweede industriële revolutie duurde van circa 1870 tot omstreeks 1930. Kenmerkend was de verdergaande mechanisatie door de invoering van de lopende band, de vervanging van ijzer door staal en de ontwikkeling van de chemische industrie. Daarnaast werden steenkool en water vervangen door olie en electriciteit en kwam de benzinemotor tot ontwikkeling. Terwijl de eerste industriële revolutie op gang werd gebracht door (soms toevallige) uitvindingen van amateurs, werd de tweede industriële revolutie juist op gang gebracht door ondernemingen die veel geld investeerden in professioneel onderzoek (‘research’) naar nieuwe producten en productiemethoden. Om over voldoende kapitaal te beschikken, fuseerden kleine bedrijven tot grootschalige ondernemingen, die werden geleid door professionele managers. Ook werden aandelen uitgegeven. Deze ontwikkelingen leidden tot de overgang van het traditionele familiebedrijf naar de naamloze vennootschappen en multinationals. De Verenigde Staten (VS) en Duitsland liepen voorop in de tweede Industriële Revolutie. In de VS werd vroeg geëxperimenteerd met het lopende band systeem, met name in de auto-industrie. Daarnaast was het land koploper in de productie van staal en olie. In Duitsland kwamen de elektriciteitsindustrie en de chemische industrie tot grote bloei. Elektriciteitsgiganten waren de bedrijven AEG en Siemens. Duitse chemische bedrijven als AGFA en BASF hadden een leidend aandeel in de productie van synthetische verfstoffen, fotografische en plasticproducten (rond 1900 beheersten zij zo’n 90% van de wereldmarkt). In het spoor van deze twee industriële grootmachten (die al snel Groot-Brittannië voorbijstreefden) volgden Frankrijk, Japan en Rusland. Na de Tweede Industriële Revolutie maakten steeds meer landen, op steeds meer continenten, een meer of minder bescheiden industriële ontwikkeling door. In sommige gevallen werd de industrialisatie door de staat ter hand genomen, niet zelden met grove dwangmiddelen – denk aan de vijfjarenplannen in de Sovjetunie.

De revolutie eindigde na de ‘roaring twenties’ in Amerika, met de beurskrach in New York in 1929. De gevolgen waren desastreus, met als dieptepunt de Tweede Wereldoorlog.

 

3. De derde industriële revolutie

De derde industriële revolutie begon in circa 1940 en loopt nu op zijn einde. De Verenigde Staten en Japan hebben een leidende rol in de ontwikkeling van computers gespeeld. In de VS werd gedurende de Tweede Wereldoorlog koortsachtig gewerkt aan militaire toepassingen van computertechnologie. Na de oorlog breidde het Amerikaanse ruimtevaartprogramma het aantal toepassingen uit. Japan specialiseerde zich in de ontwikkeling van de industriële toepassing van de computer: de robot.

Vanaf 1970 zette de derde industriële revolutie zich ook in Europa voort.

De derde industriële revolutie was vooral een gevolg van een enorme ontwikkeling van de micro-electronica; electronische rekenmachines, digitale tellers en horloges, de compactdisc, de streepjescode enz. De versnellingsfase is omstreeks 1980 begonnen door de komst van de microprocessor. De ontwikkeling van de microprocessor legt tevens de basis van de evolutie en de doorbraak van de informatica. Deze had gevolgen op vele terreinen: voor het rekenen, de tekstverwerking, het tekenen en grafisch ontwerpen, het regelen en besturen van machines, het simuleren van processen, het vastleggen en verwerken van informatie, het geldverkeer en de telecommunicatie. De communicatiefase groeit in het begin van het nieuwe millennium enorm: de digitale revolutie. Volgens veel analisten is nu een nieuw tijdperk aangebroken: dat van de informatiemaatschappij of diensteneconomie. Hierbij is de verwerving en kanalisering van informatie belangrijker geworden dan de pure productie.

Intussen speelt de computer- en de communicatietechnologie een onvervangbare rol in alle delen van de wereld. Steeds meer landen zijn afhankelijk van de dienstverlenende sector en minder van landbouw en industrie.

Gevolgen van de 3 industriële revoluties

De 1e (en de 2e revolutie) veranderde een agrarische samenleving naar een industriële samenleving, waarin de mechanisatie de mens (uiteindelijk) ontlastte van lichamelijke arbeid. De ambachtelijke nijverheid kon niet concurreren met de fabrieken die producten van dezelfde, of zelfs betere kwaliteit op de markt brachten tegen een lagere prijs. Het gevolg was dat veel ambachtelijke bedrijven failliet gingen en de voormalig werknemers in de industrie aan het werk gingen. De gevolgen van de industrialisatie waren te zien in het proces van de snelle urbanisatie van voorheen relatief kleine dorpen en stadjes waar de nieuwe fabrieken kwamen. Deze veranderden in een vuile en ongezonde industriesteden. Toch stroomden de mensen van het platteland er noodgedwongen massaal heen voor werk. Er ontstond daardoor een nieuwe sociale klasse: de arbeiders, oftewel het industriële proletariaat. Ze woonden in overbevolkte krottenwijken in slechte behuizing met nauwelijks sanitair. De gemiddelde levensverwachting was er laag, en de kindersterfte hoog. De elite accepteerde het vuil van de fabrieken als de onontkoombare prijs voor hun succes. De schoorstenen waren symbolen van economische macht, maar ook van maatschappelijke ongelijkheid. Deze maatschappelijke ongelijkheid zie je na elke revolutie terug. De kloof tussen de onderkant en de bovenkant van de samenleving wordt erg groot. Uiteindelijk volgen er altijd tegenreacties om deze kloof weer kleiner te maken. Er kan worden gesteld dat de Industriële revoluties de voorwaarden hebben geschapen voor een maatschappij zonder of met weinig armoede.  De 3e revolutie veranderde een industriële samenleving naar een dienstensamenleving. Waar de mechanisatie de mens ontlastte van lichamelijke arbeid, ontlastte de computer hem van geestelijke arbeid. Deze revolutie veroorzaakte het meer en meer overbodig worden van lagere functies in de industrie en het ontstaan van totaal nieuwe functies in de dienstensector.

Industriële revoluties en beursindexen.

Koersverloop van de Dow Jones sinds 1900
Koersverloop van de Dow Jones sinds 1900

Halverwege de 2e Industriële revolutie, in 1896, werd de Dow Jones Industrial Average voor het eerst gepubliceerd. De Dow Jones Industrial Average (DJIA) index is de oudste aandelenindex van de Verenigde Staten. Dit was een rechtstreeks gemiddelde van de koersen van twaalf aandelen.Een select clubje journalisten van The Wall Street Journal beslist welke bedrijven deel uitmaken van de invloedrijkste beursindex ter wereld.

In tegenstelling tot de meeste andere indices is de Dow een prijsgewogen index. Dat betekent dat aandelen met een hoge absolute beurskoers een grote stempel drukken op de beweging van de index. De S&P index is een marktwaarde gewogen index. De 500 grootste Amerikaanse bedrijven gemeten naar hun marktkapitalisatie zijn opgenomen in deze index, die samengesteld wordt door de kredietbeoordelaar Standard & Poor’s.

De BEL 20 is de belangrijkste Belgische beursindex. Hij bestaat uit maximaal 20 aandelen die gekozen worden door de marktautoriteiten van Euronext, op basis van een aantal criteria. Eerst en vooral dienen ze een voldoende hoge marktkapitalisatie te bezitten. Daarna worden de aandelen gerangschikt volgens hun vrije marktkapitalisatie. Vervolgens worden naast de marktkapitalisatie ook nog andere criteria zoals de liquiditeit en de verhandelbaarheid in aanmerking genomen, om de vier overige plaatsen in te vullen. Uit een gewogen gemiddelde van de koersen van deze aandelen wordt de stand van de BEL 20 berekend.

Wat zegt een beursindex zoals DJIA, S&P 50 en BEL 20 eigenlijk?
In veel grafieken is de y-as een vaste eenheid, zoals kg, meter, liter of euro.Bij deze index-grafieken lijkt dit ook zo, want op de y-as wordt de eenheid in punten gebruikt. Niets is echter minder waar! Een index-punt is nl. geen vaste eenheid in de tijd en je mag er dan ook historisch gezien geen enkele betekenis aan hechten.Een index wordt berekend aan de hand van een mandje aandelen. Bij elke index gebeurt dat volgens een bepaalde formule en de uitkomst van de formule levert een aantal punten op.

Een grote fout die veel mensen maken is, dat er waarde gehecht wordt aan deze grafieken. Deze grafieken zijn echter erg bedriegelijk.Een index wordt berekend aan de hand van een mandje aandelen. Bij elke index gebeurt dat volgens een bepaalde formule en als uitkomst krijg je dan een aantal punten. Dat mandje van aandelen wordt bij elke index echter regelmatig veranderd. Voor de nieuwe periode wordt dus de waarde van een ander mandje aandelen gemeten. Het is natuurlijk vreemd dat je de verschillende mandjes als zelfde eenheid projecteert. Na een periode van 25 jaar wordt de waarde van een mandje appels vergeleken met de waarde van een mandje peren. Er zitten momenteel nog maar 6 van de 30 oorspronkelijke bedrijven in de Dow Jones in vergelijking met het tijdstip (1979) dat de versnellingsfase van de laatste revolutie begon.

Het wordt nog vreemder als bij elke overgang van mandjes ook nog eens de formule waarmee de index wordt berekend, verandert. Dit gebeurt omdat de index, de uitkomst van de twee formules van beide mandjes, op het moment van verandering dezelfde uitkomst moet opleveren. De index-grafiek van de twee tijdsperioden moet per slot van rekening wel op elkaar aansluiten. Bij de Dow Jones bijvoorbeeld, worden alle koersen van de dertig Dow-aandelen bij elkaar opgeteld en vervolgens door een getal gedeeld. Door wijzigingen in het mandje en door aandelensplitsingen wordt de deler telkens veranderd. De deler bedraagt momenteel 0,132319125, maar in 1985 was de deler nog meer dan 1. Een indexpunt in de ene periode wordt dus op een hele andere manier berekend dan in een andere periode.Dow1985 = (x1 + x2 + ……..+x30) / 1Dow2009 = (x1 + x2 + …….. + x30) / 0,132319125 In de jaren 90 van de vorige eeuw zijn er veel aandelensplitsingen geweest. Om de breuk gelijk te houden is zowel de teller als de noemer van de breuk veranderd.

Een koersstijging van 1 dollar van het mandje in 2009 levert dus de facto 7,5 meer indexpunten dan in 1985. Omdat er in de jaren 90 nogal wat aandelensplitsingen zijn geweest, is dit waarschijnlijk de oorzaak waarom de Dow Jones in deze periode bijna exponentieel is gestegen.Momenteel (2011) staat de Dow op 9665. Bij het hanteren van de formule uit 1985 zou de index nu op 1279 staan. Het meest vreemde is natuurlijk de steeds wijzigende samenstelling van het mandje. Over het algemeen is het zo dat bij het wijzigen van het mandje, bedrijven die in een stabilisatiefase of de aftakelingsfase van hun cyclus zitten, uit het mandje gehaald worden. Bedrijven die in de ‘take-off’-fase of versnellingsfase van hun cyclus zitten worden toegevoegd. De kans dat de index na de wijziging van het mandje en de formule stijgt, is dan natuurlijk vele malen groter dan dat de index gaat dalen. Daar hoef je geen kansberekening op los te laten, met name als deze methode wordt toegepast in de versnellingsfase van een transitie.

Vanaf 1980 zijn 7 ICT-bedrijven ( 3M, AT&T, Cisco, H P, IBM, Intel, Microsoft), de motoren van de laaste revolutie toegevoegd aan de Dow Jones en 5 financiële instellingen, deze spelen een belangrijke rol bij elke transitie. In principe is er een piramidespel gecreëerd. Dit gaat goed zolang er bedrijven die in de ‘take-off’-fase of versnellingsfase van hun cyclus zitten, worden toegevoegd. Aan het eind van een transitie zullen dit er echter steeds minder worden.Het Koersverloop van de Dow Jones over de laatste twee industriële revoluties. De laatste jaren is de koersstijging in een enorme versnelling terechtgekomen.

Zullen beursindexen verder dalen?

Het bepalen van de beursindexwaarden zoals hierboven beschreven en de weergave van indexen in historische grafieken zijn bruikbare indicatoren om aan te geven in welke fase een industriële revolutie zich bevindt.

De derde industriële revolutie bevindt zich duidelijk in de verzadigings- en aftakelingsfase. Deze fase kenmerkt zich, doordat de markt verzadigd is en de concurrentie toeneemt. Alleen de sterkste bedrijven kunnen de concurrentie aan, of nemen de concurrentie over (denk aan de overnames die Oracle en Microsoft de laatste jaren hebben gedaan). Onder de motorkap is er in ICT-land relatief weinig technisch nieuws meer onder de zon, alhoewel de marketingmachines vanuit Amerika ons anders willen laten geloven.

In de voorontwikkelingsfase en take-off fase van een transitie ontstaan er veel nieuwe bedrijven. Het is een divergerend proces. Met name financiële instellingen spelen een belangrijke rol. Er is in deze fase per slot van rekening veel financiering nodig. De grafiek van salarissen van de financiële sector vertoont dan ook dezelfde s-curves als van beide revoluties.

Salarisontwikkeling in de financiële sector afgezet tegen de Dow Jones
Salarisontwikkeling in de financiële sector afgezet tegen de Dow Jones

Beleggers worden euforisch bij het horen van fusies en overnames. In feite geven fusies en overnames de convergerende processen weer aan het einde van een transitie. Objectief gezien is elke fusie of overname een vermindering van economische activiteiten. Dit wordt pijnlijk duidelijk als we naar de werkloosheidscijfers van diverse samenlevingen kijken.

 

Nieuwe industriële revoluties ontstaan door nieuwe ideeën, uitvindingen en ontdekkingen, ofwel nieuwe kennis of inzichten. Ook hier hebben we als mensheid een verzadigingspunt bereikt. Er zullen steeds minder bedrijven komen in de ‘take-off’-fase of versnellingsfase die de bedrijven in de stabilisatiefase of de aftakelingsfase in het indexenmandje kunnen vervangen.

 

In onderstaande grafiek is de koers/inkomsten verhouding zichtbaar over de laatste 2 industriële revoluties. Aan het einde van de 2e industriële revolutie in 1932 zakte deze index naar 5. Momenteel zitten we nog op 15. De koersen kunnen dus nog een factor 3 dalen.

Herhaalt de geschiedenis zich?

De mensheid wordt momenteel geconfronteerd met dezelfde problemen als aan het eind van de 2e industriële revolutie, zoals dalende beursindexen, sterk oplopende werkloosheid, torenhoge schulden van bedrijven en overheden en de slechte financiële posities van banken.

Transities worden geïnitieerd door uitvindingen en ontdekkingen, dus nieuwe kennis van de mens. Nieuwe kennis heeft weer invloed op de 4 andere componenten in een samenleving. Er worden momenteel weinig nieuwe uitvindingen of ontdekkingen gedaan. Dus de kans op korte termijn op een nieuwe industriële revolutie is niet erg groot.

De historie heeft geleerd dat 5 pijlers voor een stabiele samenleving onontbeerlijk zijn.

De vijf pijlers van stabiliteit.
De vijf pijlers van stabiliteit.

Aan het eind van elke transitie komt de pijler welzijn in het gevaar. Dit hebben we na elke industriële revolutie kunnen constateren.

De pijler “WELZIJN” van een samenleving dreigt ook nu weer om te vallen.

De historie heeft geleerd dat het omvallen van de pijler “WELZIJN” altijd resulteert in revolutie. Door de grote werkloosheid na de 2e industriële revolutie is er door veel samenlevingen een nieuwe transitie geïnitieerd, nl. het creëren van een oorlogseconomie. Deze economie bloeide m.n. in de periode 1940 – 1945.

Samenlevingen zullen ook nu weer een keuze moeten maken welke transitie zal worden ingezet. Wie geen kennis heeft van het verleden, heeft geen toekomst.

Het artikel “Huidige crisis, een wetmatigheid?” is in maart 2011 gepubliceerd in “Hermes”, een 2-jaarlijks tijdschrift van de VVLG, de Vlaamse Vereniging voor Leraren Geschiedenis en Cultuurwetenschappen en in juni 2011 in het tijdschrift voor economisch onderwijs van de VECON, Vereniging van leraren in de economisch\maatschappelijke vakken in Nederland.

Bron:
Transities & transitiemanagement, casus van een emissiearme energievoorziening, Prof. dr. ir. Jan Rotmans e.a.

35 gedachten over “Huidige crisis, een wetmatigheid?”

  1. Het artikel is interessant alleen ben ik het niet eens met de stelling dat er weinig uitvindingen worden gedaan. 
    Misschien vindt er nu iets plaats dat zelfs fundamenteler is dan de vorige drie revoluties namelijk de geboorte van kunstmatig leven. 
    Het einde van de Homo Sapiens als dominanten levensvorm en vervanging door cyborgs (visie Ray Kurzweil) en uiteindelijk puur silicium gebaseerd leven.
    Het is duidelijk dat homo sapiens niet is toegerust tot het managen van de complexe systemen zoals die nu verschijnen. Homo Sapiens is optimaal uitgerust voor het leven in kleine groepen van jagers/verzamelaars.
    De kans is groot dat een andere ‘levensvorm’ die dat wel kan het roer zal overnemen.       
     
     

  2. Leuk artikel waarbij het eerste deel over de industriele revolutie wel een bijna letterlijke overname is van het desbetreffende wikipedia-artikel (maar dat mag omdat er geen copyright op berust)… @ roeland: Volgens de visie van Kurzweil zal de mensheid waarschijnlijk niet vervangen worden door een cybernetische levensvorm maar gaan we er uiteindelijk wel in op. Zodoende maken we er dan deel van uit hoewel wel als een steeds kleiner percentage….

  3. Hannes: Dat is juist vandaar dat ik achter cyborgs (visie Ray Kurzweil) had gezet.
    Echter het lijkt me een logische ontwikkeling dat als er sprake is van versmelting tussen mens en machine de machinale onderdelen steeds belangrijker worden totdat de biologische componenten ondergeschikt danwel afwezig zijn.
    Stel de nieuwe intelligentie wil zich vestigen buiten de Aarde dan zijn biologische componenten een groot probleem terwijl machinale componenten daar geen last van hebben. 
    Zelfs als er biologische componenten overblijven is het de vraag of dat iets met echte mensen te maken zal hebben denk aan ‘verbeterd’ (veranderd) DNA.
    Ik zie geen enkele reden dat het huidige junk DNA van mensen dat is ontstaan als gevolg van trial and error tijdens evolutie in stand zal blijven zoals het is.  
     
     

    1. @roelant, ik ben het volkomen met je eens. De vraag wat er overblijft van de mens en of die nog wat in te brengen heeft word waarschijnlijk onbelangrijk. Zoiets als de vraag welke individuele cellen in ons lichaam belangrijk zijn en nog wat in te brengen hebben in wat wij persoonlijk beslissen,wensen of kunnen. Ik zie een trend in de maatschappij waarbij beslissingen en trends steeds meer een groepsproces worden en dat zal steeds meer gebeuren waarbij de it techniek steeds meer verbindingen tussen de mensen aanlegt. Op den duur is iedereen constant online en word er constant de meningen en ideen van individuen gevolgd wat verwerkt word in beslissingen op hogere niveaus. Dit kan maar op een manier eindigen IMHO: een versmelting van alle menselijke geesten in een soort groepsgeest waarbij steeds meer cybernetische processors en databanken hun steentjes bijdragen.

  4. Transities worden geïnitieerd door uitvindingen en ontdekkingen, dus nieuwe kennis van de mens. Nieuwe kennis heeft weer invloed op de 4 andere componenten in een samenleving. Er worden momenteel weinig nieuwe uitvindingen of ontdekkingen gedaan. Dus de kans op korte termijn op een nieuwe industriële revolutie is niet erg groot.
    Hier ben ik het niet helemaal mee eens. Ik zie tegenwoordig toch wel belangrijke ontwikkelingen: Open source hardware, 3D-printer, opkomende robot-techniek (bv in de zorg, enz). Ik denk toch wel, dat deze ontwikkelingen onze samenleving behoorlijk overhoop gaan halen.

  5. Ikzelf heb juist eerder het vermoeden dat we nu tegen het einde van de tweede industriele revolutie aanlopen, (de olie raakt op). En juist nu in de ‘take-off’-fase belanden van de derde industriele revolutie. de revolutie welke wordt een combinatie van het internet, opensource en een nieuwe energie voorziening is (duurzame bron). voor mensen die er meer van willen weten zou ik zegen lees onderstaand boek van een wel gerespecteerde econoom Jeremy rifkin. ik zelf zag het boek als een ware oog opener.

    http://www.bol.com/nl/p/the-third-industrial-revolution/1001004011235271/

  6. Ja ik vind dat idee ook mooier, wat Rifkin ook heeft.

    We zien het ook in de praktijk. Zonne-energie is nu al goedkoper dan gewone energie in Nederland voor consumenten. Het is technologie dus dat wordt alleen maar goedkoper en goedkoper. Met enorme hoeveelheden goedkope energie kun je veel meer grondstoffen winnen zoals Germen hier ook al eens schreef zit alles gewoon in zeewater. En je kunt ze veel beter recyclen wat we direct moeten doen, a la permacultuur and Cradle to Cradle alles zou moeten worden gerecycled, elke grondstof terugwinnen uit producten die niet meer gebruikt worden. Zo los je ook je resourcesprobleem op. Je moet je transport overschakelen op hernieuwbare bronnen, elektrische scooters en auto`s maglev`s inplaats van vliegtuigen etc. Daar gaat veel werk in zitten, mooi toch een boel werklozen. Maar daarna kunnen we altijd vrolijk doorgaan omdat we van de olieverslaving af zijn. 

    Daarbij is als je voldoende energie hebt opeens het waterprobleem opgelost en het transport daarvan ook. Je zou dus alle woestijnen om kunnen vormen tot enorm productieve landbouwgebieden. Misschien dat de mensen wat minder dicht op elkaar gaan leven maar met voldoende water en permacultuur zou er niemand hoeven zijn die honger lijdt. 

    Er komen de komende decennia 3 miljard meer mensen bij op internet die hun ideen kunnen delen met mensen, allemaal toegang hebben tot wikipedia etc. Enorme vooruitgang in landbouw, gezondheidszorg, wetenschap etc.  

    Alles wordt open source, hardware, informatie, mensen beginnen meer spullen te delen met elkaar. Dus de toegang tot kapitaal wordt alleen maar makkelijker. 3d printers helpen hierbij ook nog eens enorm omdat je zo productie kunt decentraliseren.

    Als we gewoon op deze weg door blijven gaan en het huidige economische systeem vervangen omdat dit nu vooral de problemen veroorzaakt in mismatches tussen werk wat gedaan moet worden en arbeiders etc dan komt het volgens mij helemaal goed. :-) 

  7. Zucht…zucht.
    Eindelijk een artikel dat hout snijdt, maar toch heb ik als wetenschapper en researcher naar cyclische processen voor “alles wat is” wel enkele op- en bemerkingen.
    De cyclische processen van het va et viens der culturen is nauw gebonden aan de sterrentijden. Dit zijn periodes van ongeveer 2600 jaar.
    Ieder einde van een cultuur wordt getekend door een periode van onvoorstelbare rijkdom en armoede tezelfdertijd.
    In de oudheid werd dit al beschreven als zijnde het begin van de omkering naar verval, waarna een oorlog een einde maakt aan die cultuur.
    Men noemde dit ook wel de fase van verkankering en kenmerkt alle aspecten van kanker; inclusief uitzaaiingen.
    Die uitzaaiingen of metastasen zijn o.a. de inval in Irak, die louter te doen was om olierijkdommen .
    Ditzelfde is ook het geval van Afghanistan waar veel bodemschatten in de grond zitten.
    Waarom… Om het verkankerde Westen te laten groeien.
    Tenslotte iets dat weinigen kennen als zijnde een symptoom van kanker en dat is recycling van afval.
    Als therapie van de kankeruitmergeling worden nogal eens – zeker in de laatste fase – infusen met hoogwaardige voeding of zgn. hyperalimentatie gegeven.
    Dit zijn in dit economisch geval de geldpersen die gouden tijden beleven.
    En last but not least hebben wij de zgn. “vrije markt economie”, waardoor we van arme landen voor een appel en een ei producten kunnen kopen om ze daarna voor veel geld door te verkopen.
    Relateren wij dit aan de voedselverdeling in een gezond lichaam dan is “vrijelijk gebruik maken van de circulerende energie in het lichaam” een totale onbekende.
    Ik was kankerreseacher en toen ik in 1981 op een wereldcongres een lezing hield met als titel “Cancer, it’s like economy” leek het wel of er een hel losbrak.
    Ik werd staatsgevaarlijk geacht, kreeg een publicatie-verbod voor journalisten opgelegd en kon mijn doktersjas aan de wilgen hangen.
    Het was alsof ik tornde aan “De luxe van een kankercel te zijn”.
    Dit was ook de titel van een boekje dat ik later schreef, maar feitelijk in de prullenbak belandde.
    Over mijn research van zo’n 30 jaar [eerst medisch en daarna macro-economisch ] kunt U veel lezen op http://www.wetenschap-eindtijd.com alwaar ook een curriculum vitae op staat.
    Dat wij nu in de terminale fase ervan zitten behoeft geen betoog.
    En wat daarna komt … 
    De Bijbel verhaalt hierover “Oorlog klaart de lucht”.
    En die zijn wij nu aan het voorbereiden.

    Helaas zijn wij zo in hoogmoed gevallen dat we denken overal een oplossing voor te vinden. 
    Maar helaas is de oplossing zelfoplossing en niemand durft of wil dit onder ogen zien.
    Maar misschien is nu het kalf verdrinkende is de tijd rijp voor een publiekelijk debat, maar ik vrees dat het wishfull thinking is.
     

  8. Ik snap nog steeds niet waarom we oorlog moeten voeren, dat lost niets op. Het maakt alleen maar heel veel spullen kapot en mensen gewond en dood. Het is slechts een kleine elite die dit spel om oorlog te spelen gaat aanjagen omdat zij zo hun touwtjes in handen kunnen houden. Echter ik denk dat we dit keer best een verandering door kunnen maken zonder oorlog. Voor 99% van de mensen is oorlog namelijk een regelrecht drama en als die 99% gewoon niet mee doen is het vrij pittig een oorlog te beginnen. Ik zie er namelijk voor niemand het nut echt van in. Kortom ik ben voor verandering zonder oorlog, gewoon zonnepanelen instaleren, energieneutrale huizen bouwen, wetenschappelijke resultaten opensource publiceren, internetopleidingen opzetten. Allemaal dingen die veel nuttiger zijn dan oorlog. 

  9. Beste Douwe,
    We leven hier om met Bijbelse termen te spreken met een mensenplaag die de aarde in razend tempo leeg vreet. In de laatste decennia is het land- en zeeleven al met zo’n 50% afgenomen.
    Ondanks ziekten en oorlogen is het nog nooit in de geschiedenis der mensheid zo extreem geweest.
    En als er geen oorlogen zouden zijn geweest hadden wij nu al niet meer geleefd.
    En… als je een kijkje op mijn website hebt gewaagd, zul je misschien lachen over de voorspellingen van de Maya’s, maar helaas kwam ik daar na 30 jaar research wel op uit.
    Gelukkig heb ik de wereld niet gemaakt, want dan was ik al lang vermoord.
    Maar dat iedereen het ziet en niemand het serieus neemt is niet mijn pakkie an.

    1. Hallo Siegfried,
      Ik heb op je website gekeken en ook enkele filmpjes van je. Ik kom er echter niet zo goed uit wat je precies bedoeld. Als ik het goed heb zeg je dat aan de hand van studies van de oude wijsheid en het concept van cycli in de kerst 2012 de wereld op haar einde loopt.
      Ik vind dat je best wel interessante ideeën hebt, maar ik mis een duidelijke samenhang en het is ook best wel moeilijk te begrijpen. Het is ook moeilijk om tot de kern te komen van wat je eigenlijk denkt. Zou je daar iets meer over kunnen vertellen? Ik vind het namelijk nogal tegenstrijdig wat je zegt en denkt.
      Alvast bedankt voor je reactie.
      Groeten,
      OomT

      1. Beste OomT,
        Laat mij om te beginnen zeggen dat de studie een weg was van 30 jaar.
        Eerst geneeskunde gestudeerd, daarna chirurgie en onderwijl een studie of zoektocht waarom we steeds zieker worden ondanks dat er ieder jaar meer dokters bijkomen. Mijn simpele vraag was “Dan doen we toch iets fout?”
        Die nevenstudie duurde al met al zo’n 15 jaar.
        Toen wist ik zeker dat de wereldeconomie leed aan iets dat wij kanker noemen: een kanker die ons uiteindelijk fataal zou worden.
        Via de acupunctuurleer – onderdeel van  een grote doctrine over cyclische processen – wederom 15 jaar gestudeerd naar de cycli van culturen.
        Opvallend was dat alle culturen eindigde in een verkankering ,die niet alleen fataal werd voor die heersende cultuur, maar teven een uitgemergeld territorium achterliet [Egypte is daar een mooi voorbeeld van].
        Ook opmerkelijk was dat  zo’n cultuur zich in een zelfvernietigende oorlog stort.
        Nu hebben we een wereldsamenleving die tot op het bot verkankerd is en de oorlogsdreiging neemt met de dag toe.
        Zou het dit maal anders gaan?
        Ik schreef dit stukje eigenlijk meer voor de schrijver in de hoop dat dit tot een contact zou leiden en ik snap donders goed dat dit niet zo maar floeps binnen kan komen.
        Laat mij tenslotte zeggen dat ik als atheist mij lange tijd verbaast heeft hoe alle ontwikkelingen die er nu gaande zijn {o.a staat er in dat de EU 14 dagen [lees jaren] zou blijven bestaan } in de Bijbel verhaald zijn.
        Die hele ontwikkeling moet ooit tot in de perfectie in kaart zijn gebracht.
        Wat ik niet heb geschreven is dat de wereld vergaat, maar dat de mensheid zich via een kernoorlog zichzelf gaat vernietigen.
        En dit is wat de Maya’s voorspelden.
        Recent is er een tweede kalender gevonden, die verhaalt dat de kalender voor de aarde nog langer doorloopt en wel zo’n 7000 jaar.
        Leg ik dar dan de voorzeggingen van de Bijbel en de sterretijden langs, dan zal er na ons eerst een zondvloed komen [die zijn er meer geweest en hebben de Maya-hoogconjuntuur ook vernietigd] en daarna zal in Steenbok de aarde weer woest en ledig worden en/of dan verdwijnt het water en/of het levenswater van deze planeet.
        En we zitten nu exact in de overgang van Vissen en Waterman.

        Het spijt me, maar als je de moeite wilt nemen dan staat er heel veel op de website en ook nog eens zo’n 500 verhalen op het bijbehorende blogje.
        Ik hoop dat je eruit komt.
        Siegfried 

        1. Hallo Siegfried,
           
          Bedankt voor de reactie. Dat wij onszelf zouden gaan vernietigen met een kernoorlog had ik nog niet begrepen. Dat is wel een hele radicale oplossing om de problemen op Aarde op te lossen ;-) Het probleem met de site en de video’s vind ik dat er geen structuur in zit. De informatie is niet goed ontsloten. Inhoudelijk kan het nog zo goed zijn, maar de vorm waarin het gepresenteerd wordt is minstens net zo belangrijk. Daardoor is het zeer moeilijk te begrijpen. 
           
          Maar als ik het goed begrijp maak je in je eigen theorie gebruik van cyclische processen met informatie uit antieke bronnen als de bijbel en de veda’s om tot de conclusie te komen dat  een kernoorlog komt? En hierbij zijn er dan weer allerlei aanwijzingen in de wereld om ons heen die deze theorie bevestigen. 
           
          Ik heb mij even verder in de materie verdiept maar is nogal tegenstrijdig wat je zegt. Althans voor mijn manier van denken. En vooral ook de eindconclusie: het scenario dat er een kernoorlog komt en het einde betekent van de Westerse beschaving? En zelfs de mensheid? Er zitten vele interessante punten in je theorie, maar het is tegelijkertijd ook erg onwaarschijnlijk en bovendien chaotisch opgebouwd. Je springt voor mij van de hak op de tak. Er is een hele berg informatie, maar het is gewoon totaal niet toegankelijk voor de gemiddelde persoon. Sorry dat ik dit moet zeggen en dat komt niet je geloofwaardigheid ten goede.
           
          Ik kwam trouwens ook nog dit draadje op biflatie.nl tegen: http://biflatie.nl/artikelen/34-economisch/19819-kans-op-nieuwe-recessie-in-2012 Wat goed weergeeft dat anderen er ook moeite mee hebben. Als je een dergelijke theorie hebt die zo onwaarschijnlijk lijkt voor de gemiddelde persoon, is het erg belangrijk het goed te onderbouwen op een duidelijke wijze. Er is een hele berg informatie, maar ik ga het echt niet allemaal doornemen.
           
          Ik vind het overigens moedig wat je doet en dat je er helemaal voor gaat. Zou je een artikel kunnen schrijven waarin je goed onderbouwt tot de essentie kunt komen van je theorie? Met daarbij ook bronverwijzingen.
           
          Alvast bedankt voor de reactie.
           
          Met vriendelijke groet,
           
          OomT

        2. Oom T,
          Ik zei al dat het bepaald niet gemakkelijke materie isvoor iemand die zich daar nooit in heeft verdiept, maar het grootste probleem is ten eerste dat wij aan alle kanten gebraiwashd zijn van de wieg tot het graf om positief te denken.
          Toen ik zo’n 8 jaar geleden op het volkskrantblog “EindtijdOpenbaringen” begon, werd ik door de upperten van Nederland bijna afgemaakt.
          Hier schreef ik door de jaren heen zo’n 100 verhalen en het was wel het best gelezen blogje. Die hele serie staat op het archiefblog op zip-file.
          Toch zijn er heel veel mensen die de verhalen op het blog lezen en heb niet voor niets zo’n 50.000 hits in 2,5 jaar.
          En ik ben zeker ook niet de enige meer die de verkankering van de wereld-economie .
          Zoek maar eens naar McMurthry [een Canadees hoogleraar ] die er een dik boek over heeft geschreven in begin 90-er jaren en ook – net als ik – werd geboycot voor zijn uitlatingen.
          Ik heb Vrijdag j.l. een 4 uur durend gesprek gehad met de man van Goud-Portal en wij zijn nog zoekende hoe wij dit naar buiten brengen.

          Tenslotte…
          Wat is een goed onderbouwd verhaal in een wereld waar niemand iets schijnt af te weten van kosmologie, astrologie en vele andere  “oude wijsheden” over o.a. de geschiedenis, die zich tot aan het einde der dagen herhaalt?
          De meeste mensen denken nog dat Hitler de Tweede Wereldoorlog startte, terwijl en -tig bewijzen liggen dat dit een false flag spelletje van Amerika was.
          Misschien ken je het boek De Boogeyman van Peter Stuyvenberg.
          Ik kende hem persoonlijk en lijkt opeens van de aardbodem verdwenen.

          Mocht er iemand van visionair zijn, die mij wil interviewen dan kan dat gewoon.
          Voor mij maakt het niet uit en heb al lang erkenning gekregen voor mijn in 1981 angstgevoel dat de wereld-economie verkankerd was en dat wij nu precies doen als in het ziekenhuis met terminale kankerpatienten: “voedings-infusen”.
          Ik blijf louter schrijven, omdat ik vind dat iedereen behoort te weten wat ons voorland is: een alles vernietigende kernoorlog.

          Siegfried. 

        3. Hallo Siegfried,
           
          Ik snap erg goed dat het moeilijk te bevatten is voor de gemiddelde burger. Het is inderdaad waar dat er erg weinig kennis is over bijvoorbeeld astrologie en dat soort zaken. Wetenschap is erg heilig in het Westen en we zijn erg rationeel georiënteerd.
           
          Maar als je mensen al zou willen proberen te overtuigen is de vorm van de boodschap erg belangrijk. Kijk bijvoorbeeld naar een documentaire als ‘Money as Debt’ wat een goed voorbeeld is van dat inhoud in de juiste vorm is gepresenteerd. En wat ook erg moeilijk maakt om het te geloven is de eindconclusie: dat er een kernoorlog gaat komen. Alsof het al vast staat. Alsof wij als mensheid er totaal geen invloed op hebben. Dat is natuurlijk ook niet prettig om te horen.
           
          Persoonlijk ben ik een positief ingesteld persoon. Ik zie allerlei zaken verkeerd gaan in de wereld en in zekere zin is er ook sprake van verkankering van de wereld. Hoewel ik dit trouwens wel zeer confronterende uitspraak vind, maar die exponentiële groei kan gewoon niet doorgaan op deze manier.
           
          Ik denk ook dat het de einde van de wereld zal zijn, maar dan in de zin dat dit het einde is van de wereld zoals wij die nu kennen. Maar de wereld in 1650 zag er ook heel anders uit dan in 1850. Ik zie het nog niet als het einde van de mensheid.
           
          Kijk eens naar het volgende video: http://www.youtube.com/watch?v=YGyP1fbKVmk&feature=related Dit is een video met een presentatie van DR.Michio Kaku. Volgens zijn theorie staan we nu aan het begin van een transitie van niveau 0 naar een niveau 1 beschaving die rond 2100 gereed zal zijn. Wat we nu meemaken zijn de geboortestuiptrekkingen. Dit zal wel eens een zeer belangrijke eeuw voor de mensheid kunnen zijn. Er altijd een kans dat er een kernoorlog zou kunnen komen, maar ik ga toch uit dat we wat verstandiger zijn.
           
          Groeten,
           
          OomT
           
           

        4. OomT,
          Kan je mij vertellen wat positief denken is?
          Mijns inziens is denken positief en negatief tegelijk.
          Voor mij is positief denken “wishfull thinking” en/of jezelf beliegen dat het morgen wel weer beter gaat. 
          Daar staat internet, de krant en you-tube bol van en zulke verhalen horen we graag.
          De New-Age is daar het mooiste voorbeeld van.
          Die boeken worden dan ook gevreten.
          En onderwijl zien we niet dat de wereld in razend tempo wordt leeggevreten door de mensenplaag.
          Maar daarvoor geven we graag anderen de schuld en zien door ons positief denken de oorzaak altijd buiten onszelf.

          Neem de Grieken, Spanjaarden en Portugezen.
          Zij houden zich niet  aan ONZE regels en moeten ervoor boeten, maar we beseffen niet dat wij ze door onze VOC-mentaliteit tot op het bot hebben uitgekleed.
          Ik noem dat een kanker-mentaliteit om het onomwonden te verwoorden. 
          Wij hebben er onze welvaart aan te danken en – als ik realistisch kijk – zullen wij ervoor moeten bloeden.
          Maar we doen exact het tegenovergestelde en als we ze niet meer nodig hebben laten we ze gewoon stikken.

          Sorry, het spijt me.
          Siegfried. 

        5. Positief denken is datgene wat wij proberen hier te doen op deze site. Door mogelijkheden te zien en proberen het beste ervan te maken. En als het toch grandioos fout gaat? Dan gaan we te minste op een fijne manier onze ondergang tegemoet. En gaat het niet fout? Dan ben je mentaal voorbereid op de toekomst en heb je al een grote voorsprong op de rest van de bevolking die lekker meedraait in het systeem en voor wie de verandering van een nieuw tijdperk als een grote verrassing gaat komen.
           
          Ik ben het absoluut met je eens dat er op dit moment er een grote puinhoop van maken op deze planeet. Hier een zeer interessante video over de exponentiële groei van de bevolking wereldwijd en bijhorend gebruik van de Aarde: http://www.youtube.com/watch?v=umFnrvcS6AQ&feature=player_embedded
           
          Deze groei zou je volgens mij ook kunnen vergelijken met de groei van kankercellen in het menselijke lichaam die volgens mij ook exponentieel is. Dus in die zin zou je wel die vergelijking kunnen maken met hoe wij met de Aarde omgaan. Maar ik blijf erbij dat we nog steeds zelf gedeeltelijk kunnen proberen het beste ervan te maken en te gaan werken aan oplossingen.
           
          Bij voorbaat al vaststellen dat er een kernoorlog gaat komen vind ik een stap te ver gaan. Hoewel ik mij in het idee over de cycli daar zeker in kan vinden en dat een scenario waarin een oorlog kan komen niet uit te sluiten valt daarvoor zijn de uitdagingen die we de komende jaren hebben te groot. De 5 pijlers van stabiliteit geven dit ook meer weer. Ik ben het daarom ook eens met het einde van het artikel dat je kennis van het verleden moet hebben om voor de toekomst de juiste keuze te kunnen maken als samenleving. En dat de keuze die we de komende jaren als samenleving gaan maken wel eens een hele belangrijke zou kunnen zijn voor ons als mensheid. En als we een verkeerde keuze maken, dan zou een oorlog wel eens tot de mogelijkheden kunnen horen.
           
          Neem bijvoorbeeld de Arabische lente die vorig jaar was. Die brak uit naar aanleiding van de te hoge voedselprijzen en dat heeft weer te maken met opwarming van de aarde, grotere vraag naar voedsel en stijgende energieprijzen. Dus om die 5 pijlers goed te houden in sterk veranderende en onzekere tijden, zal een grote uitdaging zijn.

        6. beste OomT,
          Het is jammer dat het merendeel van de “realisten”  de bijbel als sprookjesboek voor volwassenen in de hoek gesmeten hebben.
          Maar daarin staat onomwonden dat de mensheid zou uitgroeien tot een mensenplaag. Er staat letterlijk dat wij gelijk een sprinkhanenplaag de aarde zouden leegvreten.
          Inderdaad is dit ook een soort kanker, wat al weer aantoont dat alle cycli gelijk zijn.
          Wij hebben nu een explosie van kanker, een verkankerde economie en een mensenplaag.

          Een andere bijzonderheid is dat in dit zgn. waarheidsboek vermeld staat dat het woord tot het einde der dagen zijn waarde zou bewaren.
          We spreken van RE-search wat letterlijk betekent.
          We spreken van “technologische RE-volutie” en niet van evolutie.
          En zo ken ik er  nog wel enkelen.
          Niemand staat daar bij stil.
          Ik schreef hier een boekje over met als titel “Eens was het… de boom der wijsheid”.
          Dit gaat over de evolutie van het geloof door de sterrentijden heen en is via een internet-drukker/boekhandel te koop.

          Natuurlijk mag je positief blijven denken, maar persoonlijk ziet het er voor mij uit dat de klap dan straks vele malen harder aankomt.
          Ik weet in ieder geval dat wij er niets aan kunnen doen omdat wij mens”DOM” werden genoemd.
           

        7. De bijbel is een kwestie van interpretatie. Je kunt zelf bepalen hoe je het leest en wat je er in ziet. Neem je het letterlijk of figuurlijk? En op welke wijze neem je het letterlijk of figuurlijk.
           
          We komen er denk ik gewoon niet uit. Laat ik besluiten met het volgende: Er zijn 3 soorten waarheden. Jouw waarheid, mijn waarheid en de waarheid.
           
          Misschien moet jij je eens gaan verdiepen in de Advaita Vendanta. Misschien ken je het wel? Een interessante filosofie uit India die ook wel bekend staat als nondualiteit.
           

  10.  
    Ja, de huidige crisis is duidelijk een voorbode van een transitie. Ik denk dat die transitie feitelijk al een de gang is. Er is duidelijk sprake van wetmatigheid. Het kapitalistisch systeem zoals wij die kennen met bijbehorend geldsysteem die exponentieel moet groeien waarin olie van wezenlijk belang op Aarde die geen onbegrensde hulpbronnen, loopt het huidig kapitalistisch systeem op haar einde. Er is teveel gebeurd de laatste jaren om te kunnen spreken van alleen een reguliere crisis. We hebben denk ik met een systeemcrisis te maken.
     
     
     
    En dankzij het artikel weet je dus ook dat je helemaal niets hebt aan beursgrafieken, maar juist moet kijken naar de verandering in samenstelling van de beurs om een goed beeld te krijgen als indicaties voor transities.
     
     
     
    Maar waar zal het heengaan? Er zal een nieuw financieel-economisch systeem komen. Verder zal er een ander energiesysteem noodzakelijke zijn en moeten na gaan denken over de voedselvoorzieningen. Feitelijk meer in balans met de Aarde en rekeninghoudende met de ecologische mogelijkheden van de Aarde.  We gaan spannende tijden tegemoet. Moet je daar angstig voor zijn? Of juist met verbazing naar kijken en je proberen het te zien als een kans om er juist iets van te maken?  
     

  11. Keep it simple, stupid!


     
    Energie IN = Energie UIT
     
    Alle energie komt van de zon. Alternatieve energie bestaat niet, of anders gezegd: alle energie is alternatieve energie. De enorme groei in welvaart die we de afgelopen eeuw hebben gezien, is niet te danken aan technologie, maar aan de beschikbaarheid van fossiele brandstoffen, voornamelijk olie. De energie die dat opleverde, heeft de technologische revolutie mogelijk gemaakt. We zijn niet slimmer geworden, maar luier. Wie wil weten hoeveel energie er in een liter benzine zit, moet maar eens een auto, met vier personen erin, tien kilometer duwen. De olie die we collectief in twee generaties hebben opgestookt, bestond uit opgeslagen zonne-energie van miljoenen jaren. Nu we over de produktiepiek heen zijn, neemt de beschikbare hoeveelheid energie permanent af. Het kost olie om olie te winnen en zodra het een vat olie kost om een vat olie te produceren, maakt het niks meer uit hoeveel er nog in de grond of zeebodem zit. Energie kan niet worden geproduceerd, alleen omgezet van de ene naar de andere vorm. Er is geen alternatief voor olie. Windmolens, zonnecellen of kerncentrales moeten eerst worden gebouwd en geïnstalleerd voordat ze energie gaan leveren. Het is een onmogelijke rekensom, maar veilig kan worden gesteld dat de hoeveelheid energie die er eerst in de vorm van fossiele brandstoffen in wordt gestopt, groter is dan er ooit weer uitkomt. Het rendement is dus negatief. Daarmee kunnen alle sprookjes van wetenschappers, politici en lobbyisten voor ‘groene energie’ naar de prullenbak. Dat wil niet zeggen dat er individueel geen voordeel mee te halen is. De techniek is er en het is zeker zinvol minder afhankelijk te zijn van energiebronnen waar we geen controle over hebben. Maar voor het overige is er maar één conclusie: dat we moeten leren structureel met alsmaar krimpende energievoorraden te leven.
     
    Geld = Energie
     
    Puur geld is een vorm van opgeslagen arbeid. Iemand die een dag gewerkt heeft, krijgt daarvoor betaald. Dit is de compensatie voor de energie en het materiaal dat is gebruikt. Vervolgens kan dat geld worden ingewisseld voor een ander produkt of een andere dienst, waaraan ongeveer dezelfde hoeveelheid arbeid is besteed. Heel simpel, een tafel die door een timmerman in een dag kan worden vervaardigd, kost evenveel als een kostuum waaraan een kleermaker een dag besteedt, gesteld dat de materiaalkosten min of meer gelijk zijn. Op die manier is er sprake van een eerlijke transactie, en kan de winst uit (over)productie worden opgespaard. Daarmee wordt het kapitaal. Als dit kapitaal wordt uitgeleend, is er in principe niks aan de hand, het is nog steeds ‘echt’ geld, dat kan worden benut als investering. Het krediet daarentegen dat banken verstrekken, is niet eerst verdiend, maar wordt door het Fractional Reserve-systeem uit ‘niets’ gecreëerd. Daarmee wordt het een claim op toekomstige arbeid. Dat is een belangrijk verschil, want daarmee verliest geld zijn inherente waarde. De definitie van geld is dus: een opslagmedium voor arbeid (energie).
     
    Goud = Geld
     
    Geld moet waardevast zijn, deelbaar, gemakkelijk te transporteren en bovenal niet te vervalsen. Goud heeft die functie al meer dan 5000 jaar vervuld. Samen met zilver is het de enige vorm van duurzaam, eerlijk geld. De waarde wordt bepaald door de moeite die het kost om het te produceren. De potentïele energie die is opgeslagen in een gouden munt, bepaalt dus de transactiewaarde. Die is door de geschiedenis constant gebleken. In de tijd van de Romeinen kon voor een ounce goud een kostuum worden gekocht. Dat is nu nog steeds het geval. Het banksyndicaat is zich daar zeer van bewust, maar kan geen goud drukken, vandaar dat het er alles aan doet, samen met hun handlangers in de politiek, om het volk wijs te maken dat papiergeld waarde heeft. Dat is ze in het Westen heel aardig gelukt, maar in landen in het Midden-Oosten en in India bijvoorbeeld is nog een diep respect voor de functie van goud als geld. Nu de gelddrukkerij van de banken zulke absurde vormen heeft aangenomen dat een hyperinflatie dreigt, zal de rol van goud om kapitaal te beschermen opnieuw worden ontdekt.
     
    Het banksysteem is bedrog
     
    Meer hoef je niet te weten… Dit systeem, zwendel beter gezegd, dateert uit de 17e eeuw toen in Engeland door de goudsmeden meer certificaten werden verstrekt dan het goud dat ze in bewaring hadden vertegenwoordigde. Daarmee werd het systeem van fractional reserve banking geboren. Dat is uiterst lucratief voor de banken want die kunnen daarmee rente vragen voor geld dat ze uitlenen, zonder tegenprestatie te leveren. Om dit systeem goed te laten fungeren hadden banken de medewerking van regeringen nodig. Die leenden dan geld voor hun oorlogen, socialistische plannen, of paleizen, en gebruikten hun macht om via belastingen de rente aan de centrale bank te voldoen. Die leningen worden nooit afgelost en dat is ook niet de bedoeling. Integendeel, door de schulden alsmaar te laten groeien krijgen de banken steeds meer macht en inkomsten uit de rente. Uiteindelijk wordt iedereen een slaaf van de bank.
     
    Daarnaast is er de constante inflatie die banken veroorzaken. Daarmee zorgen ze dat de basis voor nieuwe leningen blijft toenemen. Inflatie is eigenlijk een vorm van onzichtbare belasting, die de zwakkeren onevenredig treft. De geldproducenten (banken) en de eerste ontvangers (regeringen) profiteren van de geldontwaarding omdat ze het onmiddellijk kunnen uitgeven. Tegen de tijd dat inflatie is doorgesijpeld in de kosten van levensonderhoud, zijn het verband tussen stijgende prijzen en (bewuste) geldcreatie niet meer zichtbaar, maar wordt de schuld elders gezocht. Inflatie is een bewuste strategie van de banken, die ze proberen te controleren door middel van rentemanipulatie. Het is een sluipende vorm van diefstal, die wordt verkocht als een onvermijdelijk gevolg van vraag en aanbod. Over dit onderwerp valt heel wat te zeggen en wie er het fijne van wil weten, moet het boek The Creature of Jekyll Island maar eens lezen. Het is echter eenvoudig te zien: kijk om je heen waar de grootste winsten worden gemaakt en wie er heeft geprofiteerd van de ‘crisis’.
     
    Experts zijn idioten
     
    Economen voorop. Door de specialisatie die mogelijk is gemaakt door de energiebonanza en de luxe een vak te kunnen ‘kiezen,’ hebben we een leger experts geproduceerd die alles weten van niks en niks van alles. Als een briljante fysicus zich laat gebruiken door de wapenindustrie, klopt er iets niet bij die persoon. Het zijn niet alleen ethische, morele afwegingen waar het bij veel deskundigen aan ontbreekt, maar ook inzicht in de bredere context van hun handelen. Een techneut, weet ik uit ervaring, wil zijn specifieke kennis toepassen en zich niet afvragen waar zijn produkten voor worden gebruikt of toe leiden. Zodra zo iemand de leiding krijgt of om advies wordt gevraagd, gaat het mis. Vooral de technologische revolutie heeft een vooruitgangsgeloof veroorzaakt met averechtse gevolgen. Het gaat niet om wat je weet, maar om wat je ermee doet. Dat vereist studie in de vier basiskennisgebieden wiskunde, natuurkunde, geschiedenis en psychologie. Daar dient basisonderwijs op te zijn gebaseerd. Hoeveel experts uit de wetenschap, de industrie en de bankwereld had Hitler niet tot zijn beschikking om zijn plannen uit te voeren…? Weg ermee!
     
    2 + 2 = 4
     
    Er is geen wiskundeknobbel voor nodig dat te snappen. Waarom gelooft iemand dat het ABP als we het een gulden (of euro) geven, er twee van kan maken? Als economische groei lineair is en de hoeveelheid geld exponentieel toeneemt, komen die trends elkaar op een gegeven moment tegen. Als dat punt is gepasseerd, maakt het niet meer uit hoeveel geld (krediet) er in de economie wordt gepompt, de rentebetalingen stijgen harder dan de economie kan groeien. Als een hamster op een tredmolen: steeds harder hollen om stil te staan… Wat simpele logica helpt een aantal illusies de wereld uit. Dat we even lang met pensioen kunnen als we gewerkt hebben bijvoorbeeld. Of dat er een methode is om onbeperkt vijf procent rendement te hebben op spaargeld. Doe het volgende gedachte-experiment. In een potje zit één bacterie. Het is 11 uur. Precies een uur later (12 uur) hebben de bacteriën zich zodanig vermenigvuldigd dat het potje net vol zit. Vraag: hoe laat is het als het potje voor de helft gevuld is?
     
    Antwoord: 11.59 uur  Wat zou die eerste bacterie denken als hij om één minuut voor twaalf om zich heen kijkt? Niets aan de hand, er is nog plaats zat zo te zien! Maar een paar seconden later knapt de pot. Dat is de impact van een exponentiële functie!
     
    Niemand heeft ergens recht op, behalve om met rust gelaten te worden. Zodra we aanspraak maken op toekomstig inkomen, zal er een tegenpartij moeten zijn die dat recht kan waarborgen. Pensioenen zijn daar de voornaamste voorbeelden van en behalve de lucky few zal de meerderheid van onze generatie (en de volgende) op de een of andere manier zelf in haar (oudedag)bestaan moeten voorzien. Als 80 procent van de bevolking werkt, kan de overige 20 procent daarvan worden onderhouden. Als die verhouding omdraait, kan dat niet langer. Daar zijn geen ingewikkelde rekenmodellen of scenario’s voor nodig. Net zo min kan een kredietcrisis worden opgelost met meer krediet. Een heroïne-junkie die wil afkicken, zal door een pijnlijk proces moeten. Uitstel maakt het alleen maar erger of word hem fataal. Het is een keuze die we individueel of collectief maken: pay now or pay later.
     
    Actie = Reactie
     
    Keuzes hebben consequenties. Niet kiezen is ook een keuze en soms de juiste. Het gaat erom dat we verantwoordelijkheid nemen voor onze beslissingen. Dat vereist behalve nadenken ook moed. Daar ontbreekt het vaak aan. Achteraf snapt iedereen wat de hypotheekhandel en huizenmania was. Maar waar waren de stemmen die waarschuwden voor oorzaak en gevolg? Wie zijn bek niet open doet wanneer het ertoe doet, is medeplichtig. Wisten de Duitsers wat er door hun regering werd uitgevreten in de concentratiekampen of wilden ze het niet weten? De Tweede Wereldoorlog vormt trouwens een mooi referentiekader om te zien waar hyperinflatie en economische ellende toe kunnen leiden. Maar ook hoe een individu reageert en zich door propaganda laat gebruiken of uit eigenbelang de andere kant opkijkt. Ook toen waren er die waarschuwden, of zelf tijdig wisten te ontsnappen. Voorspellen is lastig maar niet in alle gevallen. Wat omhoog gaat, komt een keer naar beneden: de wet van de zwaartekracht. Natuurwetten zijn niet flexibel. Het is niet louter een kwestie van perceptie of het glas halfvol of halfleeg is. Een leeg glas raakt half-vol, en een vol glas raakt half-leeg. Niet de waarneming van het moment, maar het traject doet er toe…
     
    De arrogantie, veroorzaakt door de decadente voorspoed waarmee we zijn opgegroeid, zal eerst moeten verdwijnen. Dat zal niet voor iedereen op hetzelfde moment gebeuren. Vroeg of laat zal men erachter komen dat de luxe om het ‘niet te hoeven te weten’ een dure was. Verantwoordelijkheid dragen betekent in de eerste plaats voor jezelf denken.
     
    Na zomer komt winter
     
    Stel dat een jaargetijde 20 jaar duurt. Iemand, geboren in de late winter of het vroege voorjaar, zou geen winter hebben gekend vóór zijn/haar 50ste verjaardag. Zo iemand had misschien wel eens een koele, regenachtige periode beleefd, maar had geen idee van wat een strenge winter was. Ervaring helpt dan niet en wordt zelfs ballast omdat het voorstellingsvermogen tekortschiet. Onze zomer is voorbij en de winter staat voor de deur. Dat is de boodschap van de Fourth Turning. Of het een zachte of harde winter wordt, valt niet te voorspellen, maar omdat het onze eerste is, kunnen we niet vertrouwen op wat we hebben meegemaakt. Het enige wat we weten, is dat er een verandering aankomt, maar dat het uiteindelijk ook weer lente wordt. Het lineaire denken waarmee we zijn opgevoed en dat het huidige onderwijs nog beheerst, gaat niet langer meer op. De beloftes van de technologische vooruitgang, levensverwachting en moderne life-styles blijken vals. De frustraties hierover zullen plaats moeten maken voor een vorm van acceptatie. We zullen een manier moeten vinden om de winter door te komen in plaats van hopen dat het zomer blijft. Dat kan door terug te kijken in de geschiedenis. Het is geen toeval dat de financiële crisis samenvalt met de energiepiek. Zoals eerder gezegd zijn dat twee kanten van dezelfde medaille en geld (of wat ervoor doorgaat) zal geen bescherming bieden. In praktisch opzicht betekent dit: gaan samenwerken in kleine gemeenschappen, heruitvinden van ambachten en lokaal voedsel produceren. In spirituele zin ligt het antwoord in vriendschap, stoppen met zondebokken zoeken (behalve de bankiers dan…!), en open staan voor het onbekende. Beseffen dat niet willen, maar kunnen ons handelen zal bepalen in de komende twintig jaar. Bescheidenheid zal terugkomen en dat is het positieve element. Tegen de tijd dat de Fourth Turning ten einde loopt en het voorjaar weer begint, is alle arrogantie weggespoeld. Voor zolang het duurt tenminste.
     
    Minder = Meer
     
    De economie van de toekomst wordt niet langer gedomineerd door groei maar door krimp. Verlies van koopkracht, afname van energievoorraden en vrije tijd voor de (ex-)middenklasse. In plaats van succes te meten aan méér inkomen, status, huizen etcetera, zullen we progressie meten aan de mate waarin we met minder toe kunnen. Dat wil zeggen: creativiteit ontwikkelen in het efficiënter omgaan met energie, minder (hard) werken en ontspanning dichter bij huis te zoeken. Wie daar het best in slaagt, is het nieuwe voorbeeld van de succesvolle ondernemer. Dat vereist een radicale omslag in mentaliteit. Steeds minder nodig hebben en toch een comfortabel bestaan houden is de uitdaging. Dat zal het doel worden op individueel niveau, maar ook voor onderwijs, politiek en samenleving. Daarmee komt automatisch een einde aan het frauduleuze kredietsysteem dat groei nodig heeft om te kunnen overleven. Ik denk dat hier het beste antwoord ligt om de frustratie van de verloren ‘welvaart’ om te zetten in voldoening. Door meer nadruk op kleinschalige zelfredzaamheid, samenwerking en goedkoop vermaak (potje kaarten) kan het leven zowel simpeler als beter worden. Iedereen kan daarvoor een strategie kiezen die het best bij hem of haar past. Oude ambachten die terugkomen, vrijwilligerswerk, ruilhandel en minder stress. Met één doel voor ogen: structureel met minder toe te kunnen. Het is trouwens geen vrijwillige keuze, wie hier zelf het iniatief niet neemt, wordt ertoe gedwongen door de realiteit. Tijd is kostbaar, iedere dag is er één en aarzelen is dodelijk.
     
    Vrijheid = Risico
     
    Er is maar één zekerheid in het leven: dat het een keer afgelopen is. Dat is een dooddoener die steeds wordt gebruikt om zorgen voor later te relativeren. Wat vrijheid eigenlijk betekent, weten er niet veel. Ik ben daar gedeeltelijk achter gekomen en weet dat vrij zijn niet iets leuks is. Vrijheid is geen vrijblijvendheid. Hij vereist voortdurende waakzaamheid en kan niet worden gegarandeerd door politici. Integendeel: de grootste dreiging komt juist van regeringen met hun toenemende snuffelpraktijken, digitale betaalmiddelen en globalisering. In ruil voor security worden privacy en individuele vrijheden opgegeven, die nooit meer terugkomen… Vrijheid moet worden bevochten en is niet aan iedereen besteed. Een slaaf kan best gelukkig zijn, net zo goed als een aapje in de dierentuin, maar ze zitten wel gevangen. Het wordt pas een probleem als ze weg willen of niet langer productief zijn voor de ‘baas’. De zogenaamde middenklasse is de afgelopen vijftig jaar langzaam leeggemolken zonder dat ze het in de gaten had. Ze had het zelf ook goed, dus werd er niet geprotesteerd. Maar nu zitten velen vast in hun koophuizen, doodlopende carrières en enge toekomstperspectief. Het bestaan is een stoelendans geworden, waarbij de een na de ander eruit vliegt. En wie zijn plek nog heeft, kijkt toe want de solidariteit is weg. Het is niet voor niks dat vrijheid keer op keer met veel bloedvergieten moet worden herwonnen. Zwijgen is ook hier toestemmen. Geen enkel politiek systeem heeft een antwoord op de huidige crisis. Stemmen voor links of rechts heeft dan ook geen zin. Alle politici liegen, want de waarheid is taboe. Daar is het electoraat net zo schuldig aan als de stemmentrekkers. Of het schip nou linksom of rechtsom kapseist, maakt niet uit, de reling biedt geen houvast. Wie op tijd in een reddingsbootje stapt, heeft een kans, maar loopt ook grote risico’s. Die zijn immers niet te vermijden, maar hoe meer ballast je daarbij meesjouwt, des te harder je zinkt.
     
    Daarom: ‘Travel Light’.
     
    Bovenstaande “Principes van KISS” komen uit het boek “Achter m’n gat vergaat de wereld“, waarin een simpele uitleg van de huidige crisis wordt gegeven, en een visie op oorzaak & gevolg daarvan.

     
     
     
     
     
     

  12. Een ander interessant aspect die je aan toe kunt voegen is de Kondratieff-golf die geldig is voor het moderne kapitalisme die is ontstaan tijdens de industriële revolutie in de Groot-Brittannië.

Laat een reactie achter