Ethisch probleem: stel, er verdrinkt een kind

Ethische problemen zijn lastig, en kennen vaak ook geen eenduidige of algemeen aanvaardbare oplossingen. Toch is het wel goed om er bij stil te staan, omdat het vaak wel iets zegt over hoe wij mensen in elkaar zitten. Zo ook met het volgende probleem.

Ieder mens heeft recht op sociale basisvoorzieningen zoals gezondheidszorg (foto: Afghanistan/Imal Hashemi)
Stel je voor dat je na een nachtje stappen door het park fietst, wanneer je plotseling een kinderstem ‘Help!’ hoort roepen. Als je gaat kijken waar het vandaan kwam, blijkt dat er in een nabijgelegen modderige vijver een kind aan het verdrinken is. Er is verder niemand anders in de buurt om het kind te helpen, maar uitgerekend vanavond had je je gloednieuwe schoenen van €250,- aangetrokken. Er is geen tijd meer om deze uit te trekken. Zou je, ondanks dat je nieuwe schoenen (of horloge of wat dan ook, dat maakt voor het voorbeeld niet uit) niks meer waard zouden zijn, het kind redden?

We mogen aannemen dat ieder weldenkend mens de waarde van het kinderleven boven de waarde van zijn of haar kleding zal verkiezen. Tot zover kunnen we dus spreken van een consensus. Het wordt pas een ‘probleem’ als we de vergelijking trekken met Derdewereldlanden; door €250,- te doneren aan een goed doel is er een veelvoud aan mensenlevens te redden in de armere landen (denk bijvoorbeeld aan vaccinatie). Toch doen we dit niet. Waarom niet? Psychologisch zou je het kunnen verklaren door de directe confrontatie met het kind in het park, maar ethisch gezien is het moeilijk te beargumenteren waarom we zo weinig doneren aan Derdewereldlanden.

Peter Singer, hoogleraar bio-ethiek aan Princeton, stelt dat de twee situaties aan elkaar gelijk zijn en we daarom moreel verplicht zijn een deel van ons inkomen te donderen aan goede doelen. Het is volgens hem pas mogelijk een goed leven te leiden als je hebt bijgedragen aan het verminderen van leed van de minder bedeelden op onze planeet. In onderstaand filmpje ligt hij zijn standpunt toe.

De conclusie dat we veel meer (een aanzienlijk percentage van ons inkomen) aan goede doelen zouden moeten schenken, stoot ons Westerlingen intuïtief tegen de borst. Waarom zou dit zijn? Hoe kunnen wij rechtvaardigen dat wij niet de morele plicht hebben ons lijdende medemens te helpen?
Zoals gezegd is het hoe dan ook goed dat we over dergelijke vraagstukken blijven nadenken. Uiteraard is het ook goed dat er initiatieven blijven bestaan die erop gericht zijn onze planeet een stukje beter te maken. Mocht je naar aanleiding van dit artikel bij willen dragen aan een dergelijk initiatief, zie dan deze website hoe je kan doneren voor Serious Request, en laten we hopen dat berichten als deze in ieder geval geen werkelijkheid worden.

Bronnen:
Dit voorbeeld is behandeld in het college ‘De Microscoop en de Olifant’ van 21 december 2011, door dr. Floris van den Berg.

18 gedachten over “Ethisch probleem: stel, er verdrinkt een kind”

  1. Met het doneren aan een goed doel weet je dat je geld niet goed gebruikt wordt en nooit zal aankomen op de bestemming wat er voorgelogen wordt in de reclame. Je spekt de bankrekening van de CEO of je sponsort de wapentuig in het te doneren land. Door geld over te maken naar een derde wereld land verergerd de situatie alleen maar.

    Direct een kind helpen weet je zeker dat het kind gered is. Plus dat je schoenen of je horloge niet per se stuk hoeven te zijn.

    Er is dus helemaal geen ethisch probleem.
    Je bent pas slecht bezig als je doneert.

    1. @Schrander: ja ik denk dat ik het daar ook deels mee eens ben, maar daarmee blijft het ethische probleem wel bestaan. Laat ik het anders formuleren: ben je dan niet verplicht om een deel van je leven te ‘doneren’ door vrijwilligerswerk te doen in getroffen gebieden bijvoorbeeld?
      Dat we zelf niet fout handelen, betekent niet dat we automatisch goed zijn als er elders op onze planeet mensen zijn die vergaan van honger of andere onnodige ziektes waar we makkelijk wat aan kunnen doen. De vraag is, onafhankelijk van of de goede doelen daadwerkelijk goed zijn, of we moreel verplicht zijn hier wat dan ook aan te doen.

      1. Je moet denk ik ook de leefomstandigheden creëren die het mogelijk maken om te helpen. Hulp is vernederend en werkt niet. Wat wel helpt is op eerlijke wijze handelen en investeren, de enorme reserve aan menselijk kapitaal in armere landen bloot te leggen.

  2. Gedeeltelijk eens met Schrander.

    Bovendien doe je meestal alleen aan symptoombestrijding als je doneert en verander je niets aan de onderliggende – verrotte – structuur die vaak de oorzaak is van de problemen: corruptie, wapenhandel, geopolitieke belangen van handel, olie, mineralen en wat dies meer zij, en verder roofbouw op het milieu en dergelijke.
    Alleen een brede, wereldwijd gesteunde aanpak via de VN kan die verrotte structuren echt aanpakken.

  3. Ik denk dat het rationeel logisch is om te doneren, maar mensen handelen meestal niet rationeel maar op basis van emoties. Een directe confrontatie doet je veel meer dan iets ver weg waar je een statistiek over leest. Dat maakt niet de juiste stofjes aan in je hersenen.

  4. Hierbij verzoek ik reageerder ‘Ultrasceptisch’ om je reactie te plaatsen zonder capslock en al te veel geaccentueerde letters, en met maximaal 2 links per reactie, omdat anders je reactie automatisch afgekeurd wordt. -redactie-

  5. De menselijke schouders zijn niet breed genoeg om al het leed op deze wereld te torsen of te lenigen. Daarom werd er in den beginne ook alleen maar op gevaar voor de eigen kliekjes gereageerd. De rest was concurrentie. Bij de moderne mens is dit allemaal passé. We laten nu kinderen rustig verdrinken of misbruikt worden of bejaarden in hun eigen stront liggen. Moderner is het om zo ver mogelijk van het eigen bedje te genieten van de ellende van anderen en daar dan in hoogmoedige grootmoedigheid zowel als onbekende maar liever nog als bekende nederlander in een poppenkast vol tranentrekkerij de eigen perverse nood te lenigen danwel te ledigen.

  6. In navolging van wat er al geschreven is hier. Bij een directe confortatie met dat kind, zie ik direct resultaat van mijn “hulp”. Probleem met 3e wereldlanden is inderdaad de corruptie en dat er veel blijft kleven aan de stok van de organisaties die daar “hulp” verlenen. Daarnaast is de meeste hulp in 3e wereldlanden een druppel op een gloeiende plaat. Zolang er geen constuctieve hulp is die de mensen aldaar instaat stelt zichzelf te helpen waardoor de “hulp” binnen 2 decennia overbodig is, wens ik geen geld te steken in een bodemloze put.

  7. Uiteraard heb ik zelf ook over dit probleem nagedacht. Volgens mij ligt het als volgt.

    In landen als Thailand en Cambodja (en waarschijnlijk nog wel bij meer landen in die hoek) is gezichtsverlies leiden 1 van de ergste dingen die je kan overkomen. De omgang tussen mensen is hier dan ook op gebaseerd; zo leid je bijvoorbeeld ook gezichtsverlies als je er voor zorgt dat iemand anders gezichtsverlies leidt. Misschien zit dit idee wel in zekere mate in ons systeem. In bovenstaand probleem leiden we wél gezichtsverlies als we in de buurt van het kind zijn die in nood is, maar leiden we géén gezichtsverlies als het kind in nood een aanzienlijke afstand bij ons vandaan is. Dit zou ons dan moreel minder verantwoordelijk maken voor een dergelijke noodsituatie…

  8. Ik steun deze maand 108 verschillende goede doelen, laat ik maar hopen dat ik er ook 60 miljoen euro voor terug krijg, in dat geval koop ik gewoon een eigen landje en zet mijn eigen welvaartsstaatje op :)

  9. Bij dezen een omgekeerde redenatie:

    Als het gaat om goede doelen, dan zou het ook kunnen zijn dat veel mensen hun inspanningsverplichting naar hun (directe) omgeving afkopen, door geld te doneren aan een goed doel, zonder daarbij al te kritisch te zijn op wat er precies mee gebeurt. Het is mijn vermoeden dat veel mensen niet weten wat ze met troubles van een ander in hun (directe) omgeving aanmoeten en daar liever niet aan beginnen. Juist dan is een donatie aan een goed doel ideaal om toch iets te doen. Het gaat dan om hulpverlening aan een bekende, wat iemand wegens onvermogen – gebrek aan kennis, ervaring, kunde – niet kan opbrengen en in veel gevallen liever wegkijkt. Wil je het jaar dan toch goed afsluiten, dan is Serious Request een hele goede optie.

    Maar nogmaals: het is hypothetisch

    1. Als je in dit rijke land troubles hebt, dan denkt iedereen dat je een sukkel bent en dat het je eigen schuld wel zal zijn, en als het zo dichtbij is kan je er geen afstand van nemen als je het na een tijd zat ben en die persoon blijft steeds maar om hulp vragen. Dat is misschien het euvel.

  10. Als je het hebt over ethiek…hmmm…

    De lezers hebben mijn vorige opmerking geloof ik niet begrepen, ik sponsor deze maand 108 goede doelen maar puur uit eigenbelang, is dat ethisch verantwoord? Serious Request?..ja dat is een goed doel, die sponsor ik ook al de hele week door naar ze te luisteren, dat levert die radiozender weer een hoop geld op :P

  11. We kunnen miljarden blijven doneren naar dat soort landen, maar honger is daar al eeuwenlang en zal er ook altijd blijven. En diegenen die geen honger hebben komen het geld bij ons wel halen….vroeg of laat !

Laat een reactie achter