De unieke ecosystemen die zich op en rond de vulkanische schoorstenen op de zeebodem bevinden, worden ernstig bedreigd. Steeds meer mijnbouwbedrijven raken geïnteresseerd in het hoge ertsgehalte in de schoorstenen. Zal het met deze unieke diepzee-oases net zo aflopen als met de tropische regenwouden?
Schatten uit de diepzee
De spectaculaire reuzenbuiswormen worden tot twee meter lang en komen alleen in en op onderzeese hydrothermische schoorstenen voor. Bron: NOAA, Galapagos Rift Expedition 2011, public domain
In de jaren tachtig deden diepzeeonderzoekers een spectaculaire ontdekking: een ecosysteem dat niet van zonlicht leeft, maar van vulkanische processen. Het ecosysteem is geclusterd rond de zwarte schoorstenen, afzettingen van vulkanische mineralen die in het koude oceaanwater neerslaan. Op en rond deze plekken komen unieke diersoorten voor, zoals enorme buiswormen van twee meter lang, garnalen en zelfs een octopussoort. Uniek is dat deze dieren niet afhankelijk zijn van zonlicht, maar van chemotrofe bacteriën, die leven van het waterstofsulfide en andere verbindingen in het water uit de vulkanische schoorsteen. Zowel de bacteriën als de dieren uit dit unieke ecosysteem hebben zich aangepast aan de extreme temperaturen en chemische omstandigheden.
Onderzeese hydrothermale bronnen vaak extreem rijk aan metaalafzettingen
Vulkanisme is de belangrijkste bron van waardevolle ertsen. Ook “black smokers” zijn geen uitzondering. De schoorstenen van neergeslagen metaalsulfides bevatten een erg hoge concentratie metalen – tot 6,8 procent koper, bijvoorbeeld. Ter vergelijking: de concentratie in het gemiddelde kopererts op dit moment is ongeveer 0,6 procent. Dit metaal kan dus veel energiezuiniger (en dus goedkoper) worden gewonnen dan uit erts dat op dit moment beschikbaar is. Geen wonder dus dat de mijngiganten begerig kijken naar black smokers. Deze voorzien in een zeer gemakkelijk te winnen bron van delfstoffen.In feite zijn sulfide-ertsen afkomstig van gefossiliseerde onderzeese vulkanische bronnen…
Mijnbouw bedreigt uniek ecosysteem
Er is één wettelijk probleem. De zeebodem is voor het grootste deel van niemand. Een VN-orgaan, de International Seabed Authority, beoordeeelt de aanvragen. En inderdaad hebben mijnbedrijven nu massaal aanvragen ingediend voor het afgraven van onderzeese schoorstenen in de Stille Oceaan, Atlantische Oceaan en de Indische Oceaan. De eerste mijnoperaties moeten in 2012 beginnen.
Onderzoekers maken zich hier de nodige zorgen over. Diepzee-ecosystemen zijn erg fragiel. Dit geldt ook voor diepzeebronnen. Zelfs het felle licht van onderzoeksschepen bleek al desastreuze gevolgen te hebben voor de fauna in en rond de zwarte schoorstenen. De gevolgen van een mijnoperatie zullen uiteraard eens zo ernstig zijn.gelukkig is er ook goed nieuws. Naar schatting zijn slechts ongeveer een procent van alle bronnen interessant voor mijnbouwbedrijven. Dit percentage kan echter omhoog gaan als de prijzen voor koper en goud op de wereldmarkt verder gaan stijgen.
Mijnbouw bij dode bronnen
Er is echter een oplossing. Op een gegeven moment stokt de uitstoot van een vulkanische bron. Het ecosysteem er omheen sterft dan af. De dieren hebben tegen die tijd uiteraard al heel veel larven geproduceerd, waarvan er enkele een nieuwe vulkanische bron kunnen koloniseren. Het goede nieuws is, dat de minerale afzettingen zich nog steeds op de zeebodem bevinden. Deze kunnen zonder al teveel schade aan het ecosysteem gewonnen worden. Er is alleen een probleem. Actieve vulkanische bronnen zijn makkelijk te lokaliseren. Is de bron eenmaal stilgevallen, dan is dit veel lastiger. Vandaar dat mijnbouwbedrijven vooral actieve vulkanische bronnen op de korrel hebben. Maar is het niet veel slimmer om in vulkanische gebieden met bijvoorbeeld robotsondes op zoek te gaan naar stilgevallen schoorstenen?
