De omstreden Libische leider Gadaffi plaatst als we NAVO- en VN-waarnemers moeten geloven, soldaten en wapens in en op doelen als moskeeën, ziekenhuizen en scholen. Militair gesproken is dat heel verstandig, maar ethisch gezien twijfelachtig. Maar geldt hetzelfde niet voor oorlogen?
De mythe van de schone, rechtvaardige oorlog
Oorlog voeren betekent proberen door middel van georganiseerd, grootschalig geweld een doel bereiken. Er is sprake van een continuüm tussen een burenruzie die uit de hand loopt tot een wereldoorlog. Ergens wordt arbitrair de lijn getrokken tussen gewapende onlusten en oorlog. Over oorlogen houden sommige goedbedoelende mensen, ook militairen die beter zouden moeten weten, er nogal vreemde ideeën op na. Een oorlog moet op een slagveld worden uitgevochten zonder burgers in de buurt. De ideale oorlog volgens generaals lijkt dus op de woestijnveldslagen zoals bij Tobroek in de Tweede Wereldoorlog of operatie Desert Storm, die vrijwel in onbewoond gebied plaatsvonden. De realiteit is uiteraard anders. Oorlogen hebben tot doel strategisch belangrijke objecten in handen te krijgen. Grote steden en dichtbevolkte gebieden zijn haast per definitie strategisch belangrijk, omdat dit ook de gebieden zijn waar de meeste politieke macht, rijkdom en hulpbronnen geconcentreerd zijn.
Enkele wijsheden van Sun Tzu
In de periode van de Strijdende Staten werd China geteisterd door nietsontziende generaals die geen middel schuwden om te winnen. Zo liet een dubbelspion zijn handen afhakken om de vijand met valse oorlogsplannen om de tuin te leiden. De legendarische klassiek-Chinese strateeg Sun Tzu leefde in deze bloedige tijd en wist dus uitstekend waar hij het over had. Oorlog is geen kinderspelletje, maar een catastrofe. Niet voor niets heeft hij in zijn wereldberoemde boek De kunst van het oorlogvoeren uiteengezet dat de beste oorlog, geen oorlog is en dat de beste strateeg wint zonder zijn leger in te hoeven zetten. Oorlogen zijn volgens Sun Tzu geen voortzetting van de diplomatie met andere middelen, zoals Von Clausewitz stelt, maar een uiterste middel. Voor oorlog kiezen terwijl er nog andere middelen openstaan is dus immoreel.
Gadaffi staat op dit moment met de rug tegen de muur. Hij heeft niets te verliezen. Er is geen land dat hem wil opnemen en er zijn heel wat buitenlandse staatshoofden die een appeltje met de man te schillen hebben. Er is al mee gedreigd hem voor het internationaal strafhof te slepen. Hij heeft dus maar een keus: doorvechten, als de megalomane persoonlijkheid en politieke ambities van de man hem al anders hadden doen besluiten. Door alle schepen achter Gadaffi te verbranden, heeft de anti-Gadaffi coalitie volgens Sun Tzu een kardinale fout begaan. In twee strategemen raadt hij aan om respectievelijk de tegenstander altijd een uitweg te geven en voor het eigen leger alle ontsnappingsmogelijkheden af te snijden als de uitkomst van een bepaald gevecht cruciaal is.
Menselijk schild
Door burgers als menselijk schild te gebruiken pleegt Gadaffi een oorlogsmidaad, zeggen velen. Echter: ook oorlog is een misdaad als deze voorkomen kan worden. Een groot deel van het land is nu in puin gelegd met twijfelachtig nut. In feite ontstaat zo de de-facto situatie die we reeds voorzien hadden: een opsplitsing van Libië in twee staten. Dit doorvoeren is, zo lijkt het, de meest geëigende weg om verder bloedvergieten te voorkomen. Maar misschien was dat al die tijd al het plan. Eén van de eerste dingen die in Benghazi gebeurde was namelijk het oprichten van een centrale bank…
Zolang er geen sprake van dwang of vertreding is, zie ik niks immoreels in het zich bevinden van een burger op een gegeven locatie op eigen grondgebied, tenzij de leider weet dat er een grote kans is op een aanval op die locatie, dan dient zo’n locatie natuurlijk ontruimd te worden. In dit geval is de kans op een aanval juist heel klein, en de reden daarvoor (het bij de vijand bekend zijn van de aanwezigheid van dezelfde burger in combinatie met de ethische normen van de vijand) doet er niet toe wat mij betreft.
You have the monopoly on useful information-aren’t monoploies illegal? ;)
Mensen worden toch altijd als schild gebruikt? Misschien niet altijd letterlijk, maar ook een land als de Verenigde Staten maken gebruik van mensen als schild. Zijn het niet de Amerikanen die de “American dream” volgen? Die volgens eigen zeggen beter weten wat democratie is? Wordt het Amerikaanse volk in deze stelling niet ook als “ideologisch” schild gebruikt tegenover de ideologie van andere landen?