Alle politici, van corrupte ratten tot wereldvreemde idealisten passen in dit vierkant. Hoe hoger, hoe beter voor de maatschappij en hoe rechtser, hoe egoïstischer.

Random politici verbeteren democratie

De parlementaire democratie werkt niet altijd even goed. Zo kennen we nu in Nederland een minderheidskabinet, terwijl België de langste kabinetsformatie ooit kent. Talrijk zijn de landen waarin een wankele meerderheidscoalitie wordt geteisterd door kleine minderheidspartijen die dreigen op te stappen als hun eisen niet worden ingewilligd (wat in Israël veel voorkomt) of corruptieschandalen, een probleem in veel landen. De oplosing is meer random politici, zeggen Italiaanse onderzoekers.

Demokrateia: president voor één dag
Het oude Athene kende een systeem, demokrateia, waarbij elke dag een andere burger president van de republiek was. Burgers kregen geld als ze een dag aanwezig waren in het parlement. Dat laatste blijkt inderdaad erg goed te werken voor democratie, blijkt uit onderzoek van Alessandro Pluchino en enkele collega’s uit het door corruptie en machtsmisbruik geteisterde Italië.

Sufferds, ratten, idealisten en intelligenten
Pluchini en de zijnen deden onderzoek naar de gevolgen van random politici een de facto twee-partijenparlement (zoals dat van Italië en zoals ook steeds meer het Nederlandse, door de linkse en rechtse blokken). Hiervoor gingen ze uit van een gedragsmodel, ontworpen door de gedragseconoom Carlo Cipolla in 1976, waarbij er twee gedragsredenen zijn voor politici: persoonlijk gewin en sociaal gewin. De horizontale x-as is eigenbelang, de verticale y-as sociaal belang. In Cipolla’s model zijn er vier groepen mensen, elk met een eigen kwadrant: stommelingen (waarvan de handelingen zowel rampzalig voor zichzelf als de maatschappij uitpakken), naieve idealisten (waarbij de handelingen rampzalig voor zichzelf maar goed voor de maatschappij uitpakken), ratten (die zichzelf bevoordelen ten koste van de maatschappij) en intelligenten (die dingen doen waar zowel zijzelf als de maatschappij wat aan hebben).

Hoe sneller voor de maatschappij voordelige moties worden aangenomen, hoe beter het parlement functioneert in het model van Pluchino. In het model van Pluchino is sprake van een parlement met vijfhonderd leden, die behoren tot één van twee partijen of onafhankelijk zijn. Elke partij wordt voorgesteld door een cirkel binnen het diagram, waarvan de leden zich binnen deze cirkel bevinden. Een corrupte machtsgeile partij zal zich dus in het “ratten” kwadrant bevinden en een wereldvreemde, idealistische partij in het “naïevelingen” kwadrant. Een partij met een stalinistische partijdiscipline heeft een kleine cirkel, een partij waarbij de meningen sterk uitleenlopen een grote cirkel.

Hoe werkt het model?
Besluiten passen wat hun impact betreft alle op één van de assen van dit vierkant.

Alle politici, van corrupte ratten tot wereldvreemde idealisten passen in dit vierkant. Hoe hoger, hoe beter voor de maatschappij en hoe rechtser, hoe egoïstischer.
Alle politici, van corrupte ratten tot wereldvreemde idealisten passen in dit vierkant. Hoe hoger, hoe beter voor de maatschappij en hoe rechtser, hoe egoïstischer.

Parlementsleden kunnen twee dingen doen: ze kunnen moties indienen en er over stemmen. Hoe ze persoonlijk over bepaalde dingen denken wordt beïnvloed door hun plek in het vierkant en dus ook hoe groot de kans is dat ze op een bepaald voorstel “ja” stemmen. In het model gaat men er van uit dat mensen alleen stemmen op voorstellen die ongeveer gelijk of beter zijn (voor henzelf en de maatschappij) dan hun eigen positie aangeeft.

Het eigenbelang per politiek besluit en per persoon verschilt volgens het model: zo zal een egoïstische senator met een grote wijngaard tegen een verhoging van de alcoholaccijns stemmen, een even egoïstische senator die graag de steekpenningen van een duur bouwproject in zijn zak wil steken, zal voorstemmen omdat zo meer geld ter beschikking komt voor zijn bouwproject. In het model is eigenbelang daarom een toevalsvariabele.

Verder wordt aangenomen dat partijleden altijd met moties van hun eigen partij meestemmen en dat hun tolerantie beperkt wordt door de grootte van de partijcirkel.

Burgers in het parlement: goed voor de politieke besluitvorming
Eén van de belangrijkste conclusies: random politici bevorderen altijd de kwaliteit van de politiek, hoe de krachtsverhoudingen binnen het parlement ook liggen. Zo stemde de Tweede Kamer in grote meerderheid voor de Europese grondwet, terwijl de Nederlandse burgers er niets van moesten hebben. Hadden er een aantal toevallig gekozen Nederlanders in het parlement gezeten, dan hadden ze in meerderheid tegen dit verdrag gestemd. Dat geldt ook voor omstreden besluiten als de aanschaf van de dure JSF-straaljagers, die er nu door middel van partijpolitiek toch doorheen worden gedrukt.

IgNobel prijs
Dit is de tweede keer dat Pluchino de IgNobel prijs ontvangt voor zijn onderzoek. Ooit gevreesd, ontwikkelt de IgNobel prijs zich nu steeds meer als een gewaardeerde erkenning van grappig, origineel en intellectueel prikkelend onderzoek. Zouden Pluchino’s ideeën werken om de afstand tussen politiek en burger te verkleinen? Volgens Pluchino zelf zullen we goede lessen goede lessen kunnen trekken uit de ervaringen uit de klassieke oudheid met directe democratie. Zijn argumenten zijn in ieder geval behoorlijk overtuigend…

Bronnen
Arxiv
ArxivBlog

3 gedachten over “Random politici verbeteren democratie”

  1. Leuke theorie die in feite bewijst dat de (partij)politiek bankroet is. Deze theorie bevat een aantal elementen uit de speltheorie en de psychologie. Uit de speltheorie het “Prisonners Dilemma”. Uit de psychologie, groepsdruk, groepsdenken, sociale wenselijkheid en neiging tot conformiteit. De random politici zijn dan advocaten van de duivel om proces van groepsdenken te doorbreken. Maar wat is de moraal van dit verhaal? Moeten we de PVV als redelijk random politici zien en gaat het dus goed? Of moeten we naar een ander systeem? Een zakenkabinet? Gaat het in Zwitserland met de randomferenda (sorry woordgrapje) beter? En het oude Athene is uiteindelijk ook verdwene (sorry weer).

Laat een reactie achter