Dankbaarheid, de onderschatte deugd
Dankbare mensen zijn geen naïeve dwazen. Ze hebben een stuk leuker leven en ergeren zich niet aan het geluk van anderen. Hoe word je dankbaar?
Ondankbaarheid en jaloezie hardnekkig probleem
Ze komen veel voor. Verongelijkte mensen die vinden dat ze door het leven onrechtvaardig behandeld worden. De buurman rijdt in een mooiere auto, een collega maakt promotie, een familielid maakt elk jaar mooie reizen. Vaak is er niet veel voor nodig om de groene duivel van de jaloezie op te roepen.
Soms werkt dit goed. Afgunst zet mensen soms aan tot harder werken of beter hun best doen. Of misschien zelfs voor zichzelf beginnen. Op die manier kan ondankbaarheid of jaloezie een krachtige motivatie vormen om het beste uit jezelf te halen en zal je daar uiteindelijk beter van worden.
Destructieve gevolgen van jaloezie
Vaak werkt jaloezie echter alleen destructief. Mensen gaan dingen kopen of een luxe leven leiden dat ze eigenlijk helemaal niet kunnen betalen. Er ontstaat vijandschap of zelfs regelrechte haat, omdat ze anderen een bepaald succes of voordeel niet gunnen. Dat heeft een evolutionaire reden. Uit psychologisch onderzoek blijkt dat materiële welvaart nuttig is voor mannen om sociale status te krijgen en zo meer kans te maken bij vrouwen. Vooral de kans op one-night stands neemt toe als de heer in kwestie in een protserige sportwagen rondrijdt. Veel mannen worden ook gefrustreerd omdat er steeds meer vrouwen zijn die meer verdienen dan zij. Met het steeds kleiner worden van de inkomensverschillen tussen mannen en vrouwen, wordt dit een steeds groter psychologisch probleem.
Vrouwen zijn vaker jaloers omdat een andere vrouw knapper of populairder is, of omdat de echtgenoot van een van hun vriendinnen meer verdient of meer status heeft. Ook met kleding of sieraden steken vrouwen elkaar graag de ogen uit (in meer ijdele culturen dan de Nederlandse, overigens ook de mannen). In islamitische en Afrikaanse landen is het produceren van veel kinderen, vooral zonen, een belangrijke bron van status. De gevolgen zijn uiteraard dat de kinderen voor galg en rad opgroeien, tot terrorist worden opgeleid in een madrassa of aan het werk worden gezet in een gevaarlijke fabriek, omdat de ouders geen behoorlijke opvoeding kunnen betalen.
Jaloezie evolutionair gezien erg nuttig
Het loonde evolutionair gezien de moeite om succesrijke rivalen naar beneden te halen. Men wordt er populairder door, wat weer goed is voor je status (en de kans dat men meer kinderen krijgt). Vooral bij mannen is een machtige of rijke rivaal een bedreiging. Hij maakt meer kans bij de vrouwen dan zij. Bij vrouwen is een lichamelijk aantrekkelijke rivale een gevaar. Zij kan de man van haar afpakken. Geen wonder dus dat de automatische piloot van de mens op ramkoers met zijn broeders en zusters ligt.
De vraag is uiteraard of het slim is. Als je als man zoveel mogelijk kopieën van je superieure DNA wil, kan je je het beste aanmelden als vrijwillige zaaddonor. Je verdient er dan nog wat mee ook. Voor vrouwen is het nog makkelijker: gewoon zo vaak mogelijk zwanger worden. Of, als je geen zin hebt in de lusten en lasten van kinderen, aan eiceldonatie doen. Nog lucratiever dan zaaddonatie, een eitje doet al gauw drie- tot vijfduizend dollar (in Nederland is er geen donorvergoeding). Jaloers gedrag was slim in de prehistorie. Voor je genen, althans. Anno nu is het vooral contraproductief. Voor jezelf en voor anderen.
Hoe word je dankbaar?
Het is opmerkelijk gemakkelijk om dankbaar te worden. Een goede methode is een keer op bezoek te gaan bij mensen met een lichamelijke of zintuiglijke handicap. Vergeleken met een blinde, een dove of een verlamde ben je een enorme geluksvogel. Wat ook helpt is een bezoekje te brengen aan een arm land en met de lokale bevolking te spreken. Als je de hoge werkloosheid, uitzichtloosheid en benepen leefomstandigheden, vooral voor jongeren ziet, zal het je duidelijk worden wat voor een geweldig leven we hier hebben. Zelfs vergeleken met de gemiddelde Amerikaan, die er vaak wel twee of drie banen op na moet houden om het hoofd boven water te houden.
Stap twee is dan te genieten van de dingen om je heen. Kijk naar de mooie dingen in je partner en de andere naasten. Nederland is in veel opzichten een mooi en goed land. Er zijn weliswaar problemen, maar deze staan in geen verhouding met die in het gemiddelde land. Essentiële gezondheidszorg is verzekerd voor een relatief laag bedrag (dat is in landen zoals de VS wel anders) en een riant sociale-verzekeringsstelsel zorgt er voor dat iedereen voldoende te eten heeft, een dak boven het hoofd en een redelijk comfortabel leven kan leiden.