Hersenscanner leest dromen
Zelfs onze droomwereld is niet meer veilig voor onderzoekers. Innovatieve neurowetenschappers zijn er al eerder in geslaagd om de gedachten van wakende mensen te lezen[1]. Een team wil nu dezelfde methode gebruiken om te ontdekken wat voor dromen iemand droomt. Met succes…
Dromen bij vol bewustzijn
Michal Czich en Martin Dresler van het Max Planck Institut in München wilden ontdekken of dromen op dezelfde manier gelezen kunnen worden als bewuste gedachten overdag. Daarvoor lieten ze een batterij aan apparatuur om hersenen mee te lezen los op lucide dromers. Lucide dromers zijn in staat bewust te dromen, weten ook dat ze in een droomwereld rondlopen en kunnen hierin doen wat ze willen. Ideaal voor onderzoekers, immers mensen met een lucide droom kunnen achteraf precies zeggen wat ze meegemaakt hebben (of van tevoren vertellen wat ze mee willen maken).
Het tweetal slaagde er in zes lucide dromers te vinden die vrijwel elke nacht lucide droomden. Het team gebruikte een combinatie van MRI scannen en nabij-infrarood spectroscopie om de hersenactiviteit van elk persoon vast te leggen. De proefpersonen moesten achtereenvolgens hun vuist ballen als ze bij vol bewustzijn waren, zich voorstellen dat ze hun hand balden en in een lucide droom hun hand ballen.
Droomlees-apparatuur
Met polysomnografie stelde de groep vast of de vrijwilliger inderdaad in REM-slaap was (Rapid Eye Movement, de slaapperiode waarin we de meeste dromen hebben). Polysomnografie is een verzamelbegrip voor de hersenactiviteit meten, oogbewegingen vastleggen en de spieren van de kin waarnemen. Deze laatste verslappen tijdens de REM-slaap en vormen hiermee (met de karakteristieke snelle oogbewegingen) een duidelijk signaal.
Tegelijkertijd nam het team de hersenactiviteit van de dromers waar door een MRI scan of nabij-infrarood spectroscopie. Beide technieken laten zien welke onderdelen van het brein actief zijn. Elke deelnemer kreeg de opdracht, zijn ogen in de droom een afgesproken aantal keren naar links en naar rechts te bewegen. Dit is ook de enige spierbeweging waarmee droomwereld en echte wereld elkaar overlappen. Als de dromers in hun droom hun hand samenknepen, gebeurde dit in werkelijkheid niet.
Techniek werkt, maar uitvoering uiterst lastig
Het experiment bleek toch lastig uit te voeren. Het is niet makkelijk om in een MRI-scanner in slaap te vallen, REM-slaap te bereiken (wat diepe ontspanning vereist) en een lucide droomtoestand te bereiken die stabiel genoeg is om data te kunnen verzamelen, aldus Czisch. Als gevolg hiervan verzamelde het team alleen twee dromen, die door twee verschillende proefpersonen werden gedroomd. Toch slaagden de onderzoekers er in om de hersenactiviteit vast te leggen die gepaard gaat met het knijpen in de hand. Deze bleek sterk te lijken op de hersenactiviteit die ontstaat als je je voorstelt je hand samen te knijpen. Ook het werkelijke samenknijpen van de hand activeerde dezelfde hersengebieden, maar dan met een veel groter activeringsgebied in de hersenen. Hiermee hebben de onderzoekers naar eigen zeggen aangetoond dat het in principe mogelijk is om dromen te leren lezen door middel van het scannen van iemands brein. Collega Daniel Erlacher is het hier mee eens [3].
Ergens in Orwells apocalyptische roman 1984 veronderstelt hoofdpersoon Winston dat in ieder geval de paar kubieke centimeters van zijn brein nog vrij zijn. Ook dit laatste stukje privacy gaat er zo langzamerhand aan geloven. Wat zijn de gevolgen? Zou dit systeem in de toekomst ook gebruikt kunnen worden door politierechercheurs om de dromen van verdachten te kunnen lezen? Of door dictators, om politieke gevangenen te kunnen breken en uit te horen? Tijd voor een stevig ethisch debat wat mij betreft.
Bronnen:
1. W.R. Shirer et al., Decoding Subject-Driven Cognitive States with Whole-Brain Connectivity Patterns, Cerebral Cortex (2011)
2. M. Dresler, M. Czisch et al., Dreamed Movement Elicits Activation in the Sensorimotor Cortex, Current Biology (2011)
3. Dreams read by brain scanner for the first time, New Scientist (2011)