Door het Ruimteverdrag is het voor landen niet mogelijk om een stuk “real estate” in de ruimte, bijvoorbeeld op de maan, in te pikken. Maar mogelijk is er een loophole, althans: vinden de Amerikanen. Privépersonen en -bedrijven vallen volgens hen niet onder het Ruimteverdrag. Wie heeft er gelijk?
Het Ruimteverdrag is achterhaald en belemmert op dit moment de ontwikkeling van de mensheid. Er zal m.i. een vorm van eigendomsrechten moeten worden geregeld, of een VN-bureau moet zich hierom bekommeren. Anders dreigt anarchie. Een ruimteoorlog tussen bijvoorbeeld Virgin Galactic en Spaceship One is iets waar denk ik niemand op zit te wachten.
De natiestaat is het voorlopige resultaat van duizenden jaren sociale en politieke ontwikkeling. De staat is verre van onomstreden. Immers, dictatoriaal geregeerde staten zoals de Sovjetunie en nazi-Duitsland hebben tientallen miljoenen mensen over de kling gejaagd. Ook nu nog is geweld door staten oorzaak van veel menselijk leed. Reden voor anarchisten om de staat af te wijzen. Hebben ze gelijk, en wat is de logische opvolger van de staat zoaqls we die nu kennen?
Wat is een staat?
Een staat is een organisatie, die een bepaald grondgebied beheerst en in hoge mate soeverein is, dat wil zeggen: afgezien van verdragen, niet onderworpen is aan een hogere jurisdictie. Staten beschikken over machtsmiddelen om hun gezag af te dwingen, zoals leger en politie en een geweldsmonopolie. Moderne staten beschikken over een staatshoofd (vaak, zoals in Nederland en België, een ceremonieel en een feitelijk staatshoofd), een regering, een ambtenarenapparaat en een verzameling wetten en regels, die door politiediensten en juridische ambtenaren dwingend worden opgelegd. De staat is een sociale organisatievorm, die zoals alle organisatievormen alleen kan bestaan omdat een groep mensen bereid is, deze staat te accepteren, m.a.w. staatsburger te zijn. Mist dit gevoel, dan is de staat geen lang leven beschoren. Dit zie je in failed states zoals Somalië. De eerste staten ontstonden toen grondbezit belangrijk werd (m.a.w. met het ontstaan van de landbouw) en waren koninkrijken, waarbij de monarch vaak ook als religieuze leider werd gezien. Later ontstonden republieken en dictaturen.
Dit paleis is een van de weinige bezittingen van de Soevereine Orde van Malta, met drie ingezetenen. Officieel is de door Napoleon van Malta verjaagde Orde nog steeds een staat. Bron: Wikimedia Commons
Waarom is de staat zo’n succes?
Klagers over onderdrukking door staten, zoals mijn gewaardeerde collega Douwe, verliezen vaak uit het oog dat een staat een aantal zeer waardevolle functies vervult, waar eigenlijk anno 2014 nog geen goed alternatief voor is. Een goed georganiseerde staat zorgt ten eerste voor rechtszekerheid: wie zich aan de regels van de staat houdt, wordt beschermd door de ambtenaren van de staat. Omdat de staat soeverein is, is ook duidelijk welke regels gelden en welke niet: de staat vormt een homogene jurisdictie, in stand gehouden door het geweldsmonopolie van de staat. Zonder politie zou een grote stad binnen enkele uren vervallen tot anarchie en chaos, zoals we bijvoorbeeld hebben gezien bij de rellen in het Canadese Montreal in 1969, waar een politiestaking leidde tot onlusten waarbij meer dan honderd mensen stierven. Canada is een land dat diverse ranglijstjes in menselijke ontwikkeling aanvoert, waarmee wordt bewezen dat zelfs onder een zeer beschaafde populatie het wegvallen van politiebescherming tot grote ellende leidt.
Ten tweede biedt een staat schaalvoordelen. Wordt een deel van een staat getroffen door een natuurramp, dan kan de staat assistentie bieden. Grote projecten die voor een enkeling of kleine groep niet te verwezenlijken is, zoals de piramides van Gizeh of de Deltawerken, zijn voor een staat uitvoerbaar. Niet altijd even efficient, maar dat is weer een andere discussie.
Ten derde kan de staat opkomen voor de belangen van de bevolking. Als bijvoorbeeld de Duitsers of Fransen giftige stoffen in de Rijn lozen, kan Nederland protesteren. Voor een palingvisser is het een stuk lastiger om naar Frankrijk te reizen om te klagen bij de lokale kalimijn. Ook bij gewapende agressie is het handig dat een sterke staat je beschermt. Je zal dan minder snel aangevallen worden.
Kunnen de functies van de staat vervangen worden door een ander systeem?
In theorie zou je een hoge mate van zelfordening kunnen creëren. Natuurlijke ecosystemen, bijvoorbeeld, kennen maar een zeer beperkte sociale organisatie, maar zijn wel stabiel. De ‘law of the jungle’ is echter weinig aangenaam voor een individueel dier. Deze loopt voortdurend risico opgevreten te worden. Waar mensen in dezelfde wereld leven, zullen hun activiteiten onvermijdelijk die van een ander gaan hinderen. Er moet dus een goed mechanisme voor conflictbeheersing komen, anders dan het recht van de sterkste. Libertariërs stellen dan bijvoorbeeld voor om twee partijen onderling een bemiddelaar te laten kiezen die bindend uitspraak doet. Echter, deze uitspraak moet gerespecteerd worden, wat niet gegarandeerd is. Anarchie is daarmee dus een onrealistische fantasie. Wellicht kan er wel een wereldstaat ontstaan. Hiermee zouden oorlogen ook ten einde komen, maar burgeroorlogen blijven mogelijk.
