marcion

De woorden van Jezus komen volgens modern bijbelonderzoek uit een vrij klein, compact boekje, Q (Quelle) gedoopt.  Q vormt een radicale breuk met de intolerante en genocidale tenach, onder christenen bekend als Oude Testament. Wordt het niet tijd het christendom te zuiveren van de abrahamitische achterlijkheid, die het jodendom en de islam tot zo kwaadaardige godsdiensten maken?

Mensenoffers, genocide en seksslavernij
De buurvolken van de Israëlieten hebben onder gelovigen een slechte naam, omdat ze hun kinderen offerden aan afgoden als Moloch. Ook deden de inheemse inwoners van Israël ijverig aan gewijde tempelprostitutie, uiteraard allemaal “een gruwel in de ogen des Heeren”. Minder bekend is dat er in het bijbelboek Leviticus gedetailleerde beschrijvingen staan van wat er met mensenoffers moet gebeuren. Zo konden mensenoffers weliswaar afgekocht worden (waarbij het vrijkopen van mannen meer zoengeld eiste dan vrouwen, kinderen en bejaarden), maar waren “onvoorwaardelijk aan de Heere gewijde” offerstukken onder alle omstandigheden de klos (Leviticus 27:29).

Ook de (historisch overigens zeer omstreden) beschrijvingen in het boek Jozua over hoe de Israëlieten omsprongen met de oorspronkelijke inwoners van Kanaän liegen er niet om. Het ene dorpje na het andere werd “getroffen met de scherpte des zwaards”, waarbij de mannen werden gedood en de vrouwen als seksslavin werden verdeeld. Mohammed, de uitvinder van de islam, was erg onder de indruk van deze verhalen en besloot deze technieken op de ongelukkige joden in Medina en de oase Khaibar uit te proberen, met de onder islamkenners bekende gevolgen.

De genialiteit van Jezus
Jezus, zoals blijkt uit Q en de canonieke evangeliën, betekende een breuk met deze bloederige traditie. Zo deed hij bij de steniging van een overspelige Samaritaanse vrouw de uitspraak “wie zonder zonde is, werpe de eerste steen”, waarmee hij haar leven redde van religieuze fanaten. Hij legde ook de nadruk op wat het belangrijkste ethische element is in het christendom: je medemens, ook medemensen van een ander volk, liefhebben als jezelf en God boven alles. Verreweg de meeste ethisch waardevolle dingen in de bijbel staan in de drie canonieke evangeliën en het Evangelie van Johannes. Wie het oude testament goed kent, beseft pas goed hoe grensverleggend, geniaal en uniek Jezus als denker was.  Zo geniaal zelfs dat maar weinig mensen hem echt begrepen en begrijpen. Onder hen de nauwelijks geletterde kamelenkoopman Mohammed, die in zijn nieuwe geloof allerlei folkloristische elementen uit de joodse talmoed, Arabisch heidendom en zoroastrisme introduceerde, maar de plank wat betreft Jezus totaal missloeg.

Het idee van Marcion
Marcion van Sinope (een stadje aan de noordkust van Klein Azië) leefde van omstreeks 85 tot 160 na het begin van onze jaartelling.  Volgens hem was Jahweh, de god van de joden, die net als de daarop geïnspireerde Allah niet vies is van moorden en uitroeien, een andere god dan de god van de christenen (met als voornaamste eigenschap liefde). Marcion’s leer, het marcionisme, is sterk geënt op het manicheïsme en verwante gnosticisme, waarin er een transcendente, universele God is en een ondergeschikte zogeheten demiurg, een schepper, die de aarde geschapen heeft. Marcion stelde Jahweh gelijk aan de demiurg en God aan de universele god. Hij trok hieruit de consequentie dat de Tenach niet geïnspireerd was door God, maar door de in zijn ogen duivelse Jahweh. Net als de katharen na hem stelde hij dat alleen door een leven van ascese en onthouding de volgelingen van de hemelse God zich konden losworstelen van de greep van de demiurg. Hij herschreef met dat doel ook de evangeliën en verwijderde alle verwijzingen naar de Tenach en God als heer der aarde.

Een voorbeeld:

Vanzelfsprekend werd Marcion tot ketter verklaard en zijn aanhangers vervolgd. Wat ook niet echt hielp voor de overlevingskansen van zijn beweging was het afwijzen van huwelijk en seks. Op dit moment resteert nog slechts een kleine hoeveelheid van zijn evangelie. Een andere, minder aangename, erfenis van Marcion is de strakke hiërarchie in de katholieke en oosters-orthodoxe kerken. Deze zijn geïnspireerd op Marcion. Voor de komst van Marcion werden kerken informeel geleid en bekleedden ook vrouwen vaak belangrijke functies.

Maar toch. Marcion had wat het verwijderen van het Oude Testament betreft zeker een punt. Te vaak zijn door christelijke theologen de bloedbaden in het Oude Testament als rechtvaardiging gebruikt om ongelovigen of ketters te laten vermoorden.