niet-westerse culturen

Niets is effectiever om de relativiteit van je eigen normen en waarden te zien, dan een paar maanden doorbrengen in een niet-westerse cultuur. Is het een goed idee deze verplicht onderdeel te maken van een middelbare schoolopleiding? De voor- en nadelen.

Onderdeel van mijn opleiding was het doorbrengen van enkele maanden in een niet-westers land. Dit was erg leerzaam. Mensen in een niet-westers land kijken op een heel andere manier aan tegen dingen die wij vanzelfsprekend vinden. Je leert buiten welke luxe je kan en welke dingen noodzakelijk zijn. Je leert ook waarderen welke dingen in ons welvarende liberale landje vanzelfsprekend lijken, maar het niet zijn. Hiervoor is een korte vakantie niet genoeg. Je moet drie tot zes maanden ondergedompeld zijn in een andere cultuur om verder dan een oppervlakkige vakantie-ervaring te kunnen gaan.

Verschillen tussen Nederland en het buitenland als eye-opener

Een mooi voorbeeld is de extreme risicomijdendheid in Nederland. In derde-wereldlanden zijn dingen vaak veel minder gereglementeerd dan hier. Chemicaliën die hier een uitgebreide vergunning vereisen, mogen daar zonder papierwinkel worden verkocht. Ook de in Nederland totaal doorgeslagen verkeerswetten zijn in het buitenland minder streng. Van een andere vaderlandse obsessie, verzekeringen, hebben ze vaak nog niet eens gehoord. Aan de andere kant kennen niet-westerse culturen andere obsessies. Met eer bijvoorbeeld, of ze kennen een overdreven respect voor fantasiewezens als draken, boze geesten of tirannieke woestijngodjes.

Bredere blik
Als de eigen normen en waarden zo ter discussie worden gesteld, is nadenken over wat waarheid is en wat de beste keuzes zijn op een gegeven moment, onvermijdelijk. Er wordt op deze manier als het ware een culture shock opgewekt. Er zijn drie mogelijke uitkomsten. Of de immigrant handhaaft zijn bestaande denkwereld, of de immigrant neemt die van de vreemde cultuur over, of de immigrant integreert de, naar zijn mening, beste elementen van beiden. De meer starre persoonlijkheden zullen er voor kiezen de eerste optie te volgen. Mensen zonder veel ruggengraat zullen voor de tweede optie gaan. De meeste mensen zullen een of meerdere van de gewoonten uit het land in kwestie overnemen, vooral als deze (volgens de immigrant) beter zijn.

Hoe zou een stage in een niet-westerse cultuur er uit komen te zien?
Tijdens de stage moet de student in kwestie iets nuttigs doen, bijvoorbeeld werken in een lokaal ziekenhuis, bedrijf of onderzoeksinstelling. Zo leert de student niet alleen de buitenkant kennen, maar ook de dagelijkse gang van zaken in de cultuur in kwestie. Van tevoren moet de student in grote lijnen horen hoe het er aan toegaat in het land in kwestie om vervelende verrassingen te voorkomen. Landen waar de bevolking op een gemiddeld tot hoog beschavingspeil staat maar de cultuur toch duidelijk niet-westers is, zoals India, Japan en Peru, hebben uiteraard de voorkeur. Daar valt nog het een en ander van te leren. Het is het beste een beperkt aantal landen te hanteren, zodat Nederlandse stagebegeleiders een oogje in het zeil kunnen houden. De cultuur in kwestie en de inhoud van de stage moet bij de persoonlijkheid van de leerling passen. Zo kunnen jongens met een alcoholprobleem naar Saoedi-Arabië worden gestuurd, wat weer een zeer slechte keuze is voor timide meisjes. Deze kunnen beter naar een land als Nepal of China gaan.