Zonder twijfel is Saturnus één van de grootste toeristische attracties in het zonnestelsel. De geringde planeet biedt van dichtbij een spectaculair schouwspel, ook is het manenstelsel om Saturnus heen uniek en veelzijdig, met enkele van de meest bizarre objecten in het zonnestelsel. Denk aan Titan, de maan zo groot als een kleine planeet, waarop zich methaanzeeën en een ondergrondse oceaan bevindt. Zou zich hierop methaangebaseerd of watergebaseerd leven bevinden?
Het maantje Mimas met een inslagkrater, zo groot dat het maantje eigenlijk uiteen had moeten spatten. Het maantje Enceladus, voortdurend gekneed door de zwaartekracht Saturnus, dat van binnen ook een vloeibare oceaan bevat. Zouden zich hierin levensvormen bevinden? Of de raadselachtige maan Japetus, waarvan één kant pikzwart is. Helaas duurt het nog even voordat toerisme naar Saturnus mogelijk is, maar gelukkig zijn er satellietopnames voor een indruk. Saturnusexpert Carolyn Porco neemt ons mee op een twintig minuten durende ontdekkingsreis naar misschien wel de fascinerendste plek van het zonnestelsel.
De baan en de rotatie van de grootste maan van Saturnus, Titan, tonen aan dat het hemellichaam een vloeibare oceaan heeft onder het oppervlak, denken Rose-Marie Balland en haar collega’s van het Brusselse Koninklijke Observatorium.
Titan, volgens de huidige theorieën, kent en ingewikkelde structuur.
Satelliet Cassini is nu bezig met een jarenlange missie om Saturnus en haar manen- en ringenstelsel te bestuderen. Al eerder leverde dit verrassingen op, zoals de ontdekking dat het ijsmaantje Enceladus een vloeibare oceaan heeft die geregeld in de vorm van geisers naar buiten spuit. De satelliet houdt ook de meest interessanter maan van Saturnus, Titan, in het oog. Titan kent een aardachtig weersysteem, waarbij methaan de plaats van water op aarde inneemt en de rotsen uit ijs bestaan.
Waarnemingen van Titan tonen nog iets merkwaardigers. De maan is net als onze eigen maan, door getijde-effecten vastgenageld aan Saturnus. Het oppervlak van Titan toont altijd hetzelfde halfrond richting de geringde planeet. Samen met de kleine baanhoek van 0,3 graden stelde dit de wetenschappers in staat het traagheidsmoment van de maan te berekenen, wat weer veel zegt over de massaverdeling. Hier kwamen absurde uitkomsten uit. Titan zou namelijk zwaarder zijn aan het oppervlak dan in het centrum. Natuurkundig gezien is dit onmogelijk: zware materialen zinken direct naar het binnenste van een planeet of maan, dus gingen de onderzoekers door met het zoeken van een logischer verklaring.
Er blijkt echter ook een andere oplossing mogelijk, wijzen nieuwe berekeningen uit. Onder de ijslaag met methaanmeren bevindt zich een diepe vloeibare oceaan. Door de wrijving en onderlinge interacties van de diverse lagen ontstaat dan een traagheidmoment dat lijkt op dat bij Titan waargenomen is. Dit zou tot de opmerkelijke conclusie leiden dat Titan twee mogelijke biosferen kent: een voor methaangebaseerd leven (zoals sommige onderzoekers veronderstellen op grond van het merkwaardige aanvullen van methaan) en een diepere biosfeer, de oceaan onder het ijs.
Het is ook mogelijk dat sprake is van een methaanzee (of wellicht methaanclathraten). Dit zou verklaren waarom het methaan dat continu onder invloed van het zonlicht wordt afgebroken, steeds weer aangevuld wordt. Ook kan het zijn dat de baan van Titan is verstoord door een interactie met een ander hemellichaam. Kortom: hoewel het bewijs voor een ondergrondse oceaan de nodige overtuigingskracht heeft, is aanvullend onderzoek nodig.
Volgens berekeningen van wetenschappers blijken de ringen ontstaan door de vernietiging van een maan ter grootte van de Saturnusmaan Titan, 5000 km doorsnede.
Volgens de berekeningen vond de ramp 4,5 miljard jaar geleden plaats, vlak na het ontstaan van de aarde.
De ringen en de ijsmaantjes in het ringenstelsel zijn het overblijfsel van de ijsachtige schil. De rotsige kern werd opgeslokt door Saturnus.
De beroemde ringen van Saturnus zijn vermoedelijk afkomstig van een door Saturnus uit elkaar getrokken maan.
De maan werd afgeremd door de toen nog aanwezige gasenvelop rond Saturnus en bewoog naar binnen. De getijdekrachten, die op aarde eb en vloed veroorzaken, kneedden de maan tot het ijs smolt. Na ongeveer tienduizend jaar bereikte de maan het punt, de Roche-limiet, waarop de getijdekrachten zo sterk werden dat de maan in stukken gebroken wordt. De ijsfragmenten en het gesmolten water werden langzamerhand van de maan los getrokken en belandden in de ring, terwijl de zwaardere rotskern langer zijn samenhang behield en werd opgeslokt door de planeet.
De gasenvelop is ondertussen verdwenen: opgeslokt door Saturnus of weggeblazen door de zonnewind.
Deze nieuwe theorie verklaart waarom het ringenstelsel van Saturnus voor 95% uit ijs bestaat en niet voor een groot deel uit rots. Ook verklaart de theorie waarom zich dicht bij Saturnus ijsmaantjes vormden, terwijl manen die verder van de planeet staan veel rots bevatten.
De definitieve test van deze theorie volgt in 2011 als ruimtesonde Cassini de massa van de ringen gaat meten.
