tolteken

Met de inval van de Spanjaarden is de meeste kennis van de Midden-  en Zuid-Amerikaanse beschavingen, zoals de  Inca’s, Azteken en Maya’s verloren gegaan. De Tolteken zijn een Mexicaanse groep waarvan de oorsprong in de nevelen der tijd ligt. Miguel Ángel Ruiz, van Uto-Azteekse afkomst, beweert dat hij door een eeuwen oude keten van overdracht van leraar op leerling, is ingewijd in hun geheimen.  Hierbij wijst hij naar Four Agreements, Vier Overeenkomsten (‘verdragen’) met jezelf. Hebben deze betekenis voor deze tijd?

Wie waren de Tolteken?

Veel weten we niet van de Tolteken. In klassiek Nahuatl betekent TōltÄ“catl, kunstenaar, wijze man; toltecayōtl is wijsheid; beschaving. De mainstream archeologie stelt dat de Tolteken een meso-Amerikaans volk vormden. Moderne archeologen denken dat de Tolteken in de stad  Tollan, het tegenwoordige Tula, leefden. Maar volgens sommige, m.i. overtuigende, theorieën waren de Tolteken helemaal geen volk, maar een groep van wijsgeren. Ongeveer zoals de Indiase sadhu’s of de oud-Israëlische nazireeërs of Levieten. De Tolteken zouden volgens de Azteken in de mysterieuze stad Teotihuacán zijn gevestigd. Deze stad stond al vele eeuwen leeg, toen de Azteken hun rijk stichtten.

Miguel Ruiz gelooft dit ook. Hij beweert bovendien dat hij deel uit maakt van een oude, Tolteekse traditie van wijsgeren. Volgens hem bestaat er ook een Tolteekse esoterische filosofie en is deze opgebouwd rond vier Overeenkomsten. Deze zijn qua vorm, niet qua inhoud, te vergelijken met de Vier Edele Waarheden uit het boeddhisme. De Tolteekse wijsheden, volgens Ruiz overgeleverd van vader op zoon, vereisen geen geloof in een mystieke traditie en lijken voor zichzelf te spreken. Hun diepgang is groot. Zelfs als Ruiz een bedrieger is, is de zeggingskracht, en het nut, van de Vier Overeenkomsten met jezelf groot.

Is Ruiz een bedrieger?

Ruiz claimt onderdeel uit te maken van een verborgen gemeenschap van Tolteken. Hij zegt de zoon te zijn van een traditionele genezer (curandera) en een inheemse sjamaan (nagual). Op zich is dit inderdaad plausibel.  Bijvoorbeeld, vijf eeuwen nadat de laatste joden uit Spanje werden verjaagd, bleek het jodendom nog steeds te overleven. Want tot het katholicisme bekeerde joden, marranos, deden tot op de dag van vandaag nog steeds in het geheim aan het jodendom. En als een groep mensen ervan overtuigd is waardevolle kennis te bezitten, dan ligt het voor de hand, dat zij er alles aan zullen doen deze kennis geheim te houden. En door te geven aan ingewijden. De Azteken waren dus, wat dit betreft ook zeker geen uitzondering. Het biedt ook een m.i. logische verklaring voor de oorsprong van het begrip Tolteek in het Nahuatl.

Wat zijn de Vier Overeenkomsten van de Tolteken?

De Tolteekse filosofie (volgens Ruiz) is gecentreerd rond Vier Overeenkomsten, met jezelf. Deze leiden, volgens Ruiz, tot het oplossen van psychische en intellectuele problemen. De Overeenkomsten zijn als volgt.

1. Zeg alleen wat je werkelijk meent; spreek geen leugens.

2. Laat je niet raken door de mening van anderen; zij leven in hun realiteit, jij in de jouwe.

3. Doe geen aannames over dingen die je niet weet; communiceer zo duidelijk als je kan met anderen.

4. Doe wat je doet met hart en ziel.

Welk wereldbeeld ligt achter deze filosofie?
Volgens Ruiz leven wij allen in onze eigen realiteit. Wij kunnen niet werkelijk zeggen wat we denken. En liegen onszelf steeds voor. Daarom zadelen we onszelf op met schuldgevoelens. Alleen als we onze eigen realiteit ‘schoonmaken’, d.w.z. intern consistent, zullen we ons kunnen ontworstelen aan de demonen van angst en schuld. Deze filosofie sluit inderdaad vrij nauw aan over wat bekend is van de Azteekse filosofie. Omdat deze filosofie geen beroep doet op metafysische zaken als God, hemel en hel, is hij erg geschikt voor de moderne tijd.