transitie

Veranderingen zijn van alle tijden. Toch zijn er verschillende gradaties in veranderingen te onderscheiden. Een bijzondere type verandering zijn transities. Transities kun je definiëren als radicale, structurele veranderingen van een maatschappelijk (sub)systeem.

Jan Rotmans
Volgens Jan Rotmans leven we nu in een tijdperk dat er fundamentele veranderingen gaan plaatsvinden. Hij hanteert ook de volgende uitspraak: ‘We leven niet in een tijdperk van veranderingen, maar in een verandering van tijdperken.’ Rotmans is hoogleraar transities en transitiemanagement aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ook is hij oprichter van het onderzoeksinstituut DRIFT (Dutch Research Institute for Transitions) en medeoprichter van stichting Urgenda.  Er is al eerder op deze website een artikel verschenen over transities waarin Rotmans aan het woord kwam.

Een verandering van tijdperken is iets wat eens in de 150 tot 200 jaar gebeurt. Dit betekent dat er meerdere veranderingen op meerdere domeinen binnen alle gelederen van onze samenleving gaat plaatsvinden. Volgens Rotmans beseffen veel mensen dit echter nog niet en zijn ze (nog) niet goed voorbereid op deze transitieperiode.

Rotmans is een systeemdenker. Hij ziet de samenleving  als een verzameling van (complexe) systemen. Zo gaan er volgens hem grote veranderingen plaatsvinden in ons economisch systeem, ons ecologisch systeem en ons politiek systeem.

Invloed van de economische crisis
Een belangrijke oorzaak van deze transformatieperiode is de huidige economische crisis. Volgens Rotmans is dit geen gewone crisis, maar een systeemcrisis die nog lang gaat duren. Het is een crisis die diepgeworteld zou zijn en daarmee van invloed is op alles wat we doen. De manier waarop we nu produceren en consumeren leidt volgens Rotmans tot steeds hogere ‘ecologische tekorten‘ die groter zijn dan de economische tekorten. De nadruk wordt vooral gelegd op het terugdringen van de economisch tekorten. Rotmans stelt dat het ‘ecologisch tekort’ uitgedrukt in Amerikaanse dollars veel groter is dan het economisch tekort.

Anders gezegd: deze focus op de economie gaat ten koste van het milieu die we teveel belasten en wat den duur tegen ons gaat keren als we dit niet veranderen. Volgens Rotmans krijgen we als we zo doorgaan het komend decennium een ecologisch crisis. Hierbij moet worden gedacht aan problemen rondom energie, grondstoffen en klimaatverandering. Dit zijn allemaal zaken die elkaar beïnvloeden.

Vreugdevolle periode?
En we zouden hier ook blij mee moeten zijn. Alleen in een dergelijke situatie gaan mensen hun gedrag fundamenteel veranderen wat de enige manier is om uit deze situatie te komen. Dit betekent ook een innerlijke verandering. Veel mensen zijn echter angstig. Bang om te verliezen wat ze hebben en dat ze niet weten wat er gaat komen. Mensen zijn van nature wat bang voor verandering en helemaal voor fundamentele veranderingen zoals in  tijden van (systeem)crisissen. Alleen een langere periode van crisissen zal er voor zorgen dat we fundamenteel ons gedrag gaan aanpassen zodat we uit deze situatie komen.

We naderen volgens Rotmans het kantelpunt waarna onze samenleving fundamenteel gaat veranderen. Deze overgangsperiode van het oude naar het nieuwe tijdperk gaat nog een paar decennia duren. De verwachting van Rotmans is dat de komende decennia de basis wordt gelegd voor een innovatieve en duurzame samenleving waarvan we overigens niet zeker weten hoe dit eruit komt te zien.

Dit veranderproces gaat ook weerstand oproepen. Er zullen steeds meer conflicten ontstaan tussen mensen die het bij het oude willen laten en mensen die willen veranderen. Een verandering die 2 generaties kost en waar we nu halverwege zitten. Dit betekent bijvoorbeeld een paradigmaverandering van lineair naar circulair en van individueel naar gemeenschapszin.

Bovenstaande en meer legt Rotmans in onderstaande video uit.

Tips
Hier volgen enkele tips van Rotmans om je hier op voor te bereiden:

• Bevrijd jezelf van oude instituties;
• Accepteer onzekerheid;
• Ontwikkel vaardigheden passend bij deze nieuwe samenleving;
• Doe aan persoonlijk leiderschap;
• Werk met gelijkgezinden samen in een netwerk om ideeën en mensen met elkaar te verbinden;
• Accepteer dat er geen kant-en-klare oplossingen zijn. Zoek, leer en experimenteer. Bij voorkeur op plaatsen waar dit kan.

Bronnen
Persoonlijke website Jan Rotmans
Website DRIFT
Website TEDxMaastricht
YouTube-Video: Sustainability- Jan Rotmans at TEDxMaastricht