Kauwachtigen als de raaf zijn ongeveer even slim als apen.

Evolutionaire vooruitgang: illusie of feit?

De meeste evolutionair biologen geloven dat het leven zich lijkt te ontwikkelen tot ingewikkelder levensvormen, omdat er domweg meer mogelijkheden zijn voor een plantensoort of diersoort om ingewikkelder te worden dan om eenvoudiger te worden. Maar is dat de enige reden? Steeds meer gegevens pleiten voor het tegendeel.

Traditionele kijk: we zijn het product van toeval
Volgens de vooraanstaande paleontoloog wijlen Stephen J. Gould is evolutie een geheel door toeval gestuurd proces. Als een ander dier dan de voorouder van de dino’s de vernietigende ramp aan het einde van het Perm had overleefd, hadden zich nooit dino’s en dus ook nooit vogels ontwikkeld. De wereld zou er heel anders uit zien en mensen zouden waarschijnlijk niet voorkomen. De processen die ten grondslag liggen aan evolutie, het recombineren van genen, mutaties en veranderingen in de leefomgeving (waarvan extinction level event natuurrampen een extreem voorbeeld zijn), worden geheel door toeval gestuurd. We maken onszelf wijs dat we het toppunt van evolutie zijn, maar dat is onzin, aldus Gould. Onze voorouders hebben domweg meer geluk gehad dan uitgestorven soorten. Er zijn meer manieren om iets toe te voegen dan om iets weg te halen, daarom lijkt het alsof het leven steeds ingewikkelder wordt. De meeste evolutionair-biologen delen deze kijk. Maar klopt dat wel?

Kauwachtigen als de raaf zijn ongeveer even slim als apen.
Kauwachtigen als de raaf zijn ongeveer even slim als apen.

Evolutionaire vooruitgang duidelijk waarneembaar
Als we als buitenstaander naar de ontwikkeling van leven kijken zien we een duidelijke ontwikkeling, een toename in complexiteit en verbetering in biologische functies. Ooit was alle leven eencellig. Nu bevatten de grootste organismen tientallen biljoenen cellen. Ook zijn er nu veel meer celtypen in een organisme, van één in een bacterie tot 120 in een zoogdier. De gemiddelde hersengrootte in hogere dieren is nu hoger dan ooit in de geschiedenis van de aarde. Een van de slimste dieren aan het einde van het tijdperk van de dino’s, de roofdino Troödon, had hersens zo groot als een duivenei. Er zijn nu meerdere soorten uit heel verschillende ordes, variërend van octopussen tot papegaaien, die een indrukwekkende intelligentie hebben ontwikkeld. Met als voorlopige hoogtepunt onze eigen soort, de voor zover we weten eerste soort die in staat is om een technisch geavanceerde samenleving op te bouwen.

Een klein groepje dissidente evolutiedeskundigen denkt daarom dat evolutionaire vooruitgang wel degelijk bestaat en formuleren het proces in theoretische termen. Ze hopen aan te kunnen tonen dat Gould er naast zat en dat bepaalde vormen van  vooruitgang niet op toeval of illusie berusten, maar een logische en noodzakelijke ontwikkeling vormen. Slagen ze in hun opzet, dan betekent dit een ingrijpende wijziging in de bekende evolutietheorie.
Hiervoor geven ze vier argumenten.

Wat is vooruitgang?
Het eerste argument is: we moeten op een andere manier naar vooruitgang kijken. Niet alle vooruitgang is een toename in complexiteit. Vaak zelfs integendeel – veel parasieten zijn succesvol omdat ze lichaamsfuncties verliezen. Astrofysicus Eric Chaisson van Harvard denkt dat we uit moeten gaan van energiestroomdichtheid als maat voor progressie. Een ster als de zon produceert per gram bijvoorbeeld 0,2 microjoule per seconde, een kamerplant 300 tot 600 microjoule, meer dan duizend maal zoveel. Alleen omdat sterren zo groot zijn, schijnen ze zo helder.  Het menselijk lichaam produceert 2000 microjoule per gram per seconde, jagers-verzamelaars 4000 microjoule per gram per seconde en onze moderne maatschappij 200 000 microjoule per gram per seconde (Complexity, vol 16, p 27). Op een logaritmische schaal zie je een duidelijk stijgende lijn.

Thermodynamica: complexiteit onvermijdelijk
Het tweede argument heeft betrekking  op thermodynamica. De algemene teneur van de Tweede Hoofdwet van de thermodynamica is erg pessimistisch: elk gesloten systeem (zoals ons heelal) streeft naar maximale wanorde, dus wordt op den duur onleefbaar. Geen wonder dat veel mensen zich afvragen waarom er überhaupt leven is ontstaan. Immers, leven creëert orde waar eerst wanorde is. Het antwoord is: er zijn plaatsen in het heelal, zoals ons zonnestelsel, waar er een energiegradiënt is: de oppervlakte van de zon is veel heter dan het aardoppervlak (dat weer veel heter is dan de temperatuur van de ruimte). Dit vormt een bron van vrije energie die omgezet kan worden in complexiteit en orde.

Vleugels en intelligentie onvermijdelijk
Argument drie is convergente evolutie. Zowel octopussen, gewervelde dieren als vier andere diergroepen beschikken over vrijwel dezelfde cameraogen maar behoren tot totaal verschillende diergroepen. Zowel de nu uitgestorven pterodactylen, vleermuizen als vogels ontwikkelden vleugels. Klassieke voorbeelden van convergente evolutie: verschillende organismen in een vergelijkbare omgeving zullen zich toch op vergelijkbare wijze ontwikkelen.  Klaarblijkelijk zijn veel evolutionaire uitkomsten niet toevallig maar onvermijdelijk en geldt dat ook voor dingen als gedachten, maatschappijen en technologieën. Al eerder genoemd is de ontwikkeling van opmerkelijk hoge intelligentie in sterk verschillende diersoorten. Kraaiachtigen en primaten behoren tot totaal verschillende diergroepen en kunnen gereedschappen gebruiken, bedrog plegen en ingewikkelde sociale groepen vormen. Kortom: waren wij mensen ze niet voorgeweest, dan hadden heel goed geëvolueerde kraaien of papegaaien in plaats van mensen dit onderwerp kunnen bespreken.

Sommige denkers hebben gespeculeerd over een intelligente dino-soort.
Sommige denkers hebben gespeculeerd over een intelligente dino-soort.

‘Catastrofes niet allesbepalend’
Argument vier is het weerleggen van catastrofisme, een geliefd argument van de school van Gould. Vernietigende natuurrampen als een asteroïdeinslag of een gammaflits die de aarde treft, laten maar enkele individuen in leven. Uiteraard zet dit de evolutie behoorlijk en onvoorspelbaar op zijn kop. Was de asteroïde die de dino’s wegvaagde niet neergekomen, dan waren er geen niches vrijgekomen voor zoogdieren en hadden zich geen slimme, gereedschap gebruikende aapachtigen kunnen ontwikkelen. Simon Conway Morris,  paleontoloog van de Universiteit van Cambridge, weerlegt dit met een beroep op convergente evolutie. En inderdaad: de zoogdieren aan het einde van het Trias waren ongeveer even slim als Troödon. Intelligente dino’s zijn dus verre van onmogelijk – kraaien en papegaaien bewijzen dit.

Morris gaat verder. Stel, de rampasteroïde van Chicxulub had ons gemist. Dan, 30 miljoen jaar later, was alsnog het tijdperk van ijstijden begonnen en had het koude klimaat de dino’s teruggedrongen tot de tropen. Dit had alsnog ruimte opengelaten voor zoogdieren en vogels. Het gevolg: deze hadden zich alsnog kunnen ontwikkelen tot gereedschapsontwikkelde soorten en met de dino’s zou het net zo afgelopen zijn als met de mammoet, aldus hem. Overigens waren dino’s wel degelijk warmbloedig en zijn grote dieren in een koud klimaat juist in het voordeel.

Toch de kroon op de schepping?
Als deze vier argumenten overeind blijven, zou dit betekenen dat de evolutietheorie een stuk uitgebreider wordt. Vooruitgang wordt zo onvermijdelijk. Hoewel de einduitkomst niet te voorspellen is, zal deze toch in grote lijnen lijken op de wereld van nu. Een dergelijke nieuwe evolutietheorie zou ook korte metten maken met creationisme en intelligent design. Immers, er is nu een logische en natuurlijke verklaring voor de ontwikkeling van complexiteit zonder dat een beroep hoeft ter worden gedaan op een hogere of buitenaardse macht. Ook maakt dit onze rol anders. We zijn dan wel degelijk het onvermijdelijke hoogtepunt van een evolutionaire ontwikkeling.

Lees ook:
Kunnen intelligente octopussen een beschaving vormen?
Intelligentie onvermijdelijk
Denkende bacteriekolonies

Bron:
One-way evolution: the ladder of life makes a comeback, New Scientist (2012)

28 gedachten over “Evolutionaire vooruitgang: illusie of feit?”

  1. Mooi artikel. Overigens kan het best zijn dat een soort hoog intelligent is en toch geen ontwikkelde beschaving vormt omdat ze geen handen hebben om gereedschappen te maken.
    Een voorbeeld is dolfijnen. Dus het feit dat de mens van alles heeft gebouwd wil niet automatisch zeggen dat het de meest intelligente soort is. Integendeel, als ik naar het nieuws kijk hoop ik maar dat er intelligenter leven op Aarde is………

  2. Is het niet heel simpelweg zo dat naarmate de tijd verstrekt er steeds meer diversiteit en dus ook meer kans op complexiteit ontstaat?
    We zitten nu te focussen op toenemende complexiteit maar wie zegt niet dat de evolutie alle richtingen op gaat. Immers er zijn meer primitieve soorten dan complexe soorten dus de primitieve soorten blijven ook ontstaan.
    Ook kan leven nog steeds blijven ontstaan maar herkennen wij dit proces niet als zodanig.

      1. Volgens mij praten wij langs elkaar heen.
        Primitief bedoel ik bijv. eencelligen mee, denk ook aan schimmels of zelfs leven wat eigenlijk geen leven meer is zoals virussen of zelfs prion eiwitten.
        Daar zijn meer soorten van dan meercelligen.
        Tevens begrijp ik jouw opmerking over een sprookjesboek niet.
        Ik refereer toch echt nergens naar de Bijbel. Tenminste als je dat bedoelt.
        Lees mijn reactie nog eens en probeer er met mijn extra informatie inhoudelijk op in te gaan.

        1. Eencelligen zijn niet primitief.
          Die ”ontstaan” ook niet,om miljarden jaren later tot alle soorten
          levensvormen  te evolueren,waaronder de mens.
          Dat is een foute suggestie. En die leugen heerst wel in de wereld
          en wordt ons opgedrongen op scholen en in de media.
          Vrijheid van Geloof of Geloven zou eerlijker zijn. 

        2. Chuck, Ik begrijp je geloof ik niet helemaal.
          Ben je nou gelovig of steek je er juist de draak mee?

          Laten we het woord primitief even vergeten.
          Wat ik bedoel te zeggen is dat er logischer wijs steeds meer variatie optreedt en dat een van die variaties complexer kan zijn maar dat dit niet noodzakelijk is.
          In principe is alles wat er vroeger was er nu nog.
          Natuurlijk zijn er soorten uitgestorven maar er zijn ook nog veel soorten die nog vrijwel net zo zijn als heel lang geleden.
          Denk aan vissen zoals haaien of reptielen als krokodillen of amfibieën als kikkers. Ook komt men steeds meer organismen tegen welke wij eerst niet zagen zoals extra kleine bacteriën welke technisch niet kleiner zouden kunnen zijn omdat ze al even groot zijn als de grootste virussen maar ook virussen welke niet kleiner zouden kunnen zijn omdat je er geen molecuul er vanaf kan halen zonder het virus kapot te maken. Ook komt met eiwitten tegen welke zichzelf kunnen organiseren. Kortom, de oorsprong van het leven en ook de meeste eenvoudige vormen daarvan zijn nog onder ons. Evolutie heeft geen richting, alleen de diversiteit neemt toe dus de genetische afstand tot de bron en tussen de soorten onderling. Als je een complexere soort hebt welke verder evolueert hoeft dat niet perse nog complexer te zijn maar onder alle nieuwe soorten die eruit voort komen kunnen zich ook complexere soorten bevinden. Het heeft geen richting en dat is wel een onderliggend dogma in vrijwel elke discussie.

          En mocht je gelovig zijn, uiteraard sluit ik niets uit qua intelligent ontwerp maar zolang er geen bewijs voor is geloof ik het ook niet.

        3. Moerstaal,iedereen is gelovig v.w b het ”ontstaan”.
          Niemand kent de waarheid en dat zal ook nooit gebeuren.

          De één gelooft in goden (miljoenen jaren)
          en is ongelovig in God.
          De ander gelooft in God ( 6 dagen)
          en is ongelovig in goden.

          Evolueren zegt niets over het ”ontstaan”,
          achter elkaar of naast elkaar van de verschillende soorten levensvormen.

          Ontwikkelen zegt wel iets over het ”ontstaan”,
          van de verschillende soorten levensvormen,
          nl dat het  éénmalig is  en naast elkaar .

          Een andere optie is er niet. 

        4. @ Chuck,
          Iedereen is gelovig v.w.b. het ontstaan? Heb je wel eens gehoord van agnosticisme?
           

        5. Barry
          Eerst bewijzen dan geloven is tegenstrijdig.
          Leven is onzichtbaar,onvergankelijk en Goddelijk.
          Wat je ziet,het zichtbare is vergankelijk,
          werelds cq aards.

          Ik weet dat de bijbel tegenstrijdig lijkt,maar is dat niet.  

          De Vader,De Zoon en De Heilige Geest. 
          De Zoon ”was er al” voordat Hij op aarde kwam. 

          Wij zijn drie-enig lijkt ook tegenstrijdig.
          Lichaam,ziel en geest.

          Schepping,De Zondeval,De Ark,Opstanding,Op water lopen enz….
          Is nooit te bewijzen,een onmogelijke scenario.
          Je kan het wel onderbouwen.

           

        6. @Chuck,
          Eerst bewijzen en dan geloven is zeker tegenstrijdig en al helemaal zeker onverenigbaar. De reguliere denkwijze is eerst bewijzen en dan zeker weten. Geloven doet er dan niets meer toe.
          Behalve op het gebied van theosofie heeft de bijbel helemaal niks met wetenschap te maken, wat wel met pure wetenschap te maken heeft is de duidelijke link die ik je aangereikt heb.
          @ Moerstaal,
          Hierbij is je vraag ook duidelijk beantwoordt of chuck een godsgelovige is of niet, ik ben agnost, mij maakt het niks uit waar mensen wel of niet in geloven.

        7. Gelovig zijn betekent dat het mogelijk is.
          Je weet het niet,maar er is een kans, dat je het te weten komt. 
          Zoals een theorie of religie.

          Geloof hebben betekent,dat het onmogelijk is.
          Zoals de Schepping in 6 dagen.
          Een onmogelijke scenario voor eeuwig. 
          Biogenese of Abiogenese

          Wie weet een andere optie? 

        8. Het fysieke lichaam heeft de mens gemeenschappelijk met dieren, planten en mineralen, dus (in grove zin) in feite met alle zichtbare wezens op aarde plus de aarde zelf. De stoffen waaruit al deze lichamen opgebouwd worden, zijn dezelfde, alleen verschillen de hoeveelheden en onderlinge samenstelling van elkaar. Het leven heeft de mens gemeenschappelijk met dieren en planten. Alleen een verregaande specialisering en precieze vermenging en samenstelling van de gebruikte stoffen, bewerktstelligt een tot leven komen van het fysieke lichaam; door de verbinding hiervan met het fysieke lichaam verandert dit lichaam zodat er leven in kan ontstaan.

        9. @chuck,
          Ik begrijp je niet en dat gebeurt mij niet vaak moet ik zeggen.
          Er zit geen duidelijke denk richting in, tenminste, ik zie het niet in jouw woorden.
          Kan je wellicht met meer woorden preciezer zijn?
          Ik ben namelijk wel nieuwsgierig naar jouw gedachten.
           

        10. @moerstaal,
          Ik zal proberen hieraan te voldoen. 
          Om mij te begrijpen wil ik eerst weten of je een

          overeenkomst ziet tussen:

          A
          1:De Efteling , Evolutie en Abiogene
          2:De Schepping,Ontwikkeling en Biogenese 

          het verschil tussen:

          B
          1:Goddelijke dagen (de eerste 3)
          2:Aardse dagen ( 24 uur )
          3:De dag des Heren (1000 jaar)
          4:De dag om God te eren (7e dag)

          C
          1: Goddelijk,onzichtbaar,onvergankelijk
          2: Werelds,zichtbaar,vergankelijk
          3:Vleselijk en Geestelijk

          Ben je bekend met deze termen?
          Dan wil ik wel verder op ingaan als je vragen hebt.

        11. Beste chuck,
          Met alle respect wil ik de discussie graag hierbij laten. Niets persoonlijks maar wij zitten in zulke verschillende denkwerelden dat we een dagenlange sessie nodig zouden hebben om ook maar enigzins tot elkaar te komen. Daar leent dit vluchtige medium zich absoluut niet voor. Dat we best gezellig biertjes zouden kunnen drinken twijfel ik niet aan.
          Alle goeds

        12. Beste moertaal,
          bedankt  voor jouw belangstelling naar mijn mening. 
          Maar ik wil nog even iets kwijt,ik ben niet religieus. 
          Religieuzen,weten altijd alles beter en voelen zich superieur .
          Ik geloof in de zondeval en erken ook ,niet aan de 10 geboden te kunnen voldoen.
          Daarom zal ik nooit over een ander  oordelen.
          Mij mag je huichelachtig vinden,maar dat is menselijk. 
          p.s
          Ik merk helemaal geen ”haat of vijandigheid”
          bij jou,dat ben ik niet gewend in discussies over  De Schepping.
          Jij ook alle goeds 

        13. @chuck,

          In die polder van jullie krijg ik zowel fysiek (face 2 face) als virtueel van alles naar mijn hoofd. Ik ben dat niet gewend. In de jaren zeventig waren veel Nederlanders (de niet hippies) ook al hard (direct/bot) en huichelachtig (stiekem dingen doen) maar de laatste jaren maken jullie het wel heel erg bont! Ik gun een ander het beste en wil graag een volwaardige gesprekspartner zijn. Ik vrees dat dit online maar ook in dat gestreste HOL-land een poging tot uitlokking is. Je kan nog beter een agressieve zombie zijn dan een echt mens welke met bezieling handelt. Ik hou het online dan ook steeds meer voor gezien. Kijk bijv. naar dat NuJijTokkie zoals ik dat gekscherend noem, het lijkt wel alsof alle psychiatrische inrichtingen het forum bezet houden. Ik zie overduidelijk de obsessieve compulsieve en andere stoornissen langskomen. Zo ga je toch niet met mensen om?
          Ik kom ze echt niet tegen in mijn leven alleen online en soms als ik in die vreselijke polder ben helaas ook in het echt.

          Misschien ben ik ook wel te gevoelig maar vroeger was dat niet zo’n groot probleem en hier in Brazilië nog minder. Alleen op http://www.biflatie.nl en hier vertoon ik soms nog mijn ware gezicht dus dat ik echt een goed gesprek aan wil gaan of mijn humor tentoonspreid. Maar ook hier zitten helaas mensen waarvan ik mij afvraag of ze in het dagelijkse leven wel normale sociale contacten kunnen onderhouden.
          Ik zal wel te oud zijn voor al deze digitale ongein. Ik ben meer een mens van een handdruk, een die voor langere tijd vriendschappen aan gaat en bij wie je een potje kan breken.

          Graag tot een volgende gelegenheid!

        14. Beste moerstaal,
          Jij maakt me nu wel nieuwsgierig naar jouw gedachtegang.
          Hoe sta jij tegenover de eerste dag.
          Is dat 14,5 miljard jaar geleden of 3,5 miljard jaar geleden?
          Tot nu toe heeft er nog niemand hierover een zinnig antwoord op gegeven en altijd ontwijkend op die vraag gereageerd.
          Desalniettemin wordt dat wel als wetenschap onderwezen. 

        15. Beste Moerstaal,
          Kan me je gevoelens goed voorstellen. De mens is niet gemaakt om via internet te communiceren. De mens is gemaakt voor face to face contacten en leven in kleine groepen van gelijkgestemden.
          Echter tegenwoordig is het moeilijk om die gelijkgestemden te vinden, zeker als je zoals ik opvattingen hebt die afwijken van die van de massa.  
          Daarom is er de verleiding om dat via internet te doen. Moet zeggen dat in vergelijking met een aantal andere fora waar ik ervaringen mee heb visionair eigenlijk het enige forum is dat me echt inspireert en waar de intelligente reacties in de meerderheid zijn.
           

        16. @Roeland: sja, als ik de reacties op nujij lees moet ik soms echt huilen. Ik ben blij dat iedereen hier op Visionair z’n reacties wat meer onderbouwd.

  3. Evolueren vindt plaats na abiogenese.
    Ontwikkelen vindt plaats na biogenese.

    Biogenese is maar een éénmalige gebeurtenis geweest, 
    dat is het ”ontstaan” van de oorsprong van alle huidige levensvormen.
    UITgestorven levensvormen hebben GEEN nakomelingen.
    Voorouders vogels kunnen daarom nooit zijn ”uitgestorven”
    idem voorouders van de mensheid.
    Alle huidige soorten levensvormen kunnen daarom
    nooit nakomelingen zijn van uitgestorven soorten. 

    De ”biogenese lijn” tot aan de oorsprong,kan niet onderbroken worden.
     

  4. Leven kan niet ”ontstaan”.
    Leven is ”onzichtbaar”
    Kiem of ziel  ”ontstaat” niet .
    Leven=doorgeven van genen, geest of persoon is een ander verhaal. 
    niet toetsbaar,oncontroleerbaar en onwetenschappelijk. 

  5. @chuck,
    Geen idee, ik denk dat de Big Bang een dogma is.
    De mens wil graag een begin…
    Dus ik heb geen idee.
    Laten we gewoon waarnemen en trachten een model te maken (natuurwetten, constanten, etc.). Maar wat er nog steeds gebeurt is dat mensen de modellen aanpassen aan hun wensen zonder dat ze dat doorhebben. Donkere materie is ook zo iets, lijkt wel ether uit begin vorige eeuw welke het heelal zou vullen.
    Als we meer waar zouden nemen met open geest en zouden toewerken naar een model waarbij wij niet bang zijn als aannames sneuvelen dan zouden we mogelijk sneller technologische vooruitgang hebben. Stel dat ruimte en tijd een illusie zijn dat dat de big bang een continue proces is maar wat wij slechts waarnemen als een soort horizon om ons heen… terwijl die big bang elders nog aan de gang is. Alles is mogelijk. Misschien is het wel een grote grap en ontvouwt het heelal zich pas als wij er naar kijken.

  6. Beste moerstaal,
    Ik ken je niet,ik weet niet wie je bent,maar één ding weet ik wel,
    je bent intelligent , wijs en geleerd.
    Je antwoord is ook eerlijk en duidelijk.
    Ik heb verder niets meer te zeggen.
    Ik ben wel blij,dat ik met jou van ”gedachten” kan wisselen.
    mvgr chuck 

  7. ”Het fysieke lichaam heeft de mens gemeenschappelijk met dieren, planten en mineralen, dus (in grove zin) in feite met alle zichtbare wezens op aarde plus de aarde zelf.”
    Daar ben ik het helemaal met jou eens.
    Maar wat dacht je van het onzichtbare?
    Welk sprookje is het meest actueel?
    A het zichtbare of B het onzichtbare ?

    A: De Efteling
    Het Sprookje , Abiogenese , Evolueren ——-> Werelds,materialistisch,zichtbaar,vergankelijk 
    De eerste dag is 14,5 miljard jaar in het verleden en 3,5 miljard jaar geleden het leven.
    Begin = Onzin ——> Einde = Niets
    ± 75 jaar dier van plezier,daarna rust in vrede
    OF
    B: De Schepping
    Het  Woord, Leven,Ontwikkelen ——> Goddelijk,geestelijk,onzichtbaar,onvergankelijk
     
    De eerste 3 dagen zijn  Goddelijke scheppingsdagen De eerste  aardse dag van 24 uur begon op de  4e scheppingsdag 
    (Zon en hemellichamen, dat zij zijn  tot tekenen en tot gezette tijden, en tot dagen en jaren)
    duizenden jaren geleden.
     
    De Alfa = Leven ——> De Omega = Leven
    ± 75 jaar mens van beheersen ,daarna verantwoording.
     
     
     
    Wat is Waarheid OF Leugen ?

Laat een reactie achter