Een serie artikelen over de verschillende elementen. De legoblokjes waarmee wijzelf, onze aarde en de materie van het universum is opgebouwd hebben allemaal hun eigen specifieke eigenschappen. In deze serie gaan we stap voor stap langs elk element en kijken we wat voor zinvolle zaken de wikipedia erover te zeggen heeft, met daarnaast een interessant filmpje van de universteit van Nottingham waarmee verschillende experimenten met het betreffende element worden gedaan.
Vandaag nummer 8 van de 118 elementen, Zuurstof (O)
Waar komt zuurstof veel voor?
Zuurstof is na waterstof en helium het meest voorkomende element in het heelal. Ook op aarde is het moeilijk een plaats te vinden waar zich geen zuurstof in de een of andere vorm bevindt: onze atmosfeer bestaat voor 21% uit moleculaire zuurstof, de gesteenten in de aardkorst bestaan uit metaaloxiden, silicaten (SiO2 en metaal-SiO4 verbindingen) en carbonaten (zouten van metaalionen en CO32-)en ook water is een verbinding van zuurstof en waterstof. Zuurstof is extreem reactief en komt in zuivere vorm alleen op aarde voor, hoewel enkele verre ijsmanen, zoals de Saturnusmaan Rhea, ook over een extreem dunne zuurstofatmosfeer beschikken.
Wat zijn de eigenschappen van zuurstof?
Zuivere zuurstof is bij kamertemperatuur een behoorlijk reactief gas. Antioxidanten, stoffen die door zuurstofradicalen beschadigde moleculen (vrije radicalen) wegvangen zijn voor levensvormen in een agressieve zuurstofatmosfeer dan ook van levensbelang: twee vitamines, vitamines C en E, zijn antioxidanten. De sterke reactiviteit komt omdat zuurstof een klein atoom is waarvan de tweede elektronenschil bijna geheel gevuld is (op twee elektronen na). Dit maakt zuurstof ook sterk elektronegatief: de kern van zuurstof trekt gedeelde elektronenparen sterk aan. Daarom zijn zuurstofgroepen in een molecuul vrijwel altijd negatief geladen. De reden dat zich zogeheten waterstofbruggen kunnen vormen in bijvoorbeeld water en water geen gas is, maar een vloeistof. Zuurstof kan twee bindingen vormen.
Toepassingen
Zuurstofgas in zuivere vorm wordt veel toegepast in lasapparatuur en in de medische wereld voor de behandeling van mensen met ademhalingsproblemen. Ook in de luchtvaart en bij het (diep)duiken is het niet meer weg te denken (zie nitrox en trimix).
Vloeibaar O2 vindt toepassing in de ruimtevaart en bij grootverbuikers. Als chemische grondstof is het ook bijzonder belangrijk, bijvoorbeeld voor de gecontroleerde oxidatie van ethyleen naar ethyleenoxide (over een zilverkatalysator). Dit industriële proces levert een belangrijke grondstof voor de polymeerindustrie
Zuurstofgas is onmisbaar voor vele organismen op aarde, immers zonder O2 zou er nergens op aarde aerobe dissimilatie plaats kunnen vinden. Op zeeniveau bestaat de lucht voor ongeveer 21% uit zuurstofgas. Vermits het biochemisch proces van levende wezens hierop is aangepast, is dit een optimale hoeveelheid voor het lichaam in goede conditie te houden. Zodra men zich echter naar de bergen verplaatst, zal de luchtdruk, en de hoeveelheid zuurstofgas in eenzelfde volume lucht, iets dalen. Het kan dan gebeuren dat levende wezens ademhalingsproblemen krijgen.
In het ouderwetse autogeen lassen heb je wel zuurstof nodig voor een goede vlamboog, maar in het smeltbad moet je het juist niet hebben anders wordt het een bubbelbad als ik het goed heb.
Klopt,de zuurstof moet optimaal in verhouding zijn met de acetyleen.
En alleen bij elektrisch lassen is er zover ik weet sprake van een een vlamboog.
Autogeen lasbranders zijn er nu ook in een variant met waterstof en zuurstof die ter plekke wordt gegenereerd in een lasapparaat dat water omzet in een natuurlijk(duh) altijd ideale verhouding aan waterstof en zuurstof gasmengsel.