Al vele jaren is het een raadsel waarom mensen bepaalde onlogische kansbeslissingen maken. Geen wonder, suggereert Belgisch onderzoek. We volgen kwantumlogica.
De experimentele vraag was als volgt. Stel je hebt een pot met hierin negentig knikkers: dertig rood en de overige zestig bestaan uit een onbekende verdeling van zestig zwarte en gele knikkers. Aan de proefpersonen werden twee paren weddenschappen voorgesteld waartussen ze moesten kiezen:
– weddenschap één: tien euro als een knikker die uit de pot wordt gepakt, rood is.
– weddenschap twee: tien euro als de knikker zwart is.
Het tweede paar weddenschappen was:
– weddenschap drie: tien euro als de bal rood of geel is.
– weddenschap vier: tien euro als de bal geel of zwart is.Weddenschap 1 heeft maar één soort onzekerheid: de kans dat je een rode knikker uit de pot haalt is een derde. Weddenschap 2 kent twee onzekerheden: er is weliswaar tweederde kans dat de knikker geel of zwart is, maar je weet niet hoe de onderlinge verhouding van geel en zwart is. De meeste mensen geven de voorkeur aan weddenschap 1.
Weddenschap 4 heeft net als weddenschap 1 maar één onzekerheid. De onderlinge verdeling van geel en zwart doet bij deze weddenschap immers niet ter zake. Weddenschap 3 kent er twee: weliswaar is de kans dat je een rode bal pakt bekend, een derde, maar de kans dat je een gele bal pakt is dat niet. De meeste mensen geven de voorkeur aan weddenschap 4, waarbij de kans vastligt op 2/3.
Ellsberg paradox
Economen hebben hier de nodige moeite mee. Stel dat iemand namelijk gelooft dat de kans op geel groter is dan de kans op zwart, dan zou het logischer zijn dat iemand die om die reden keuze 1 maakt, ook keuze drie maakt (immers de kans is zo groter dan tweederde). Ze hebben dit raadsel de Ellsberg paradox gedoopt. Het is een van de redenen dat economische beslismodellen van geen kant blijken te kloppen om menselijk gedrag te voorspellen. Volgens boze tongen een belangrijke reden waarom economen recessies nooit zien aankomen.
Kwantumlogica
Het menselijk gedrag blijkt echter nauwkeurig voorspeld te worden door kwantumlogica te hanteren, ontdekten Diederik Aerts en zijn collega’s. Kwantumlogica werkt niet zoals klassieke logica met waar en niet waar, maar met waarschijnlijkheden en correlaties. Hierbij namen ze aan dat mensen zowel kwantumlogica als klassieke logica hanteren. Niemand weet waarom kwantumlogica blijkt te werken, maar dat de nieuwe benadering zal leiden tot heel andere economische en psychologische modellen lijkt zeker.Vermoedelijk zullen ook het handjevol aanhangers van de Orch-OR kwantumbrein-theorie nieuwe moed putten uit deze vondst.
Bronnen
Arxiv blog
Arxiv
Er is geen reden om bewust 1 en 3 te koppelen omdat er geen reden is dat er meer geel dan zwart is. Je kan wel de kans om minimaal 1 weddenschap te winnen optimaliseren door 2 en 3 te kiezen. Als er meer zwart dan geel is, heb je > 1/3 kans dat 2 wint over 1, en als er meer geel dan zwart is, heb je > 1/3 kans dat 3 wint over 4. In totaal is de kans dat je iig iets wint 5/9 of meer (5/9 als er evenveel geel als zwart is).
Los van deze paradox, in het algemeen heb ik weinig tot geen vertrouwen dat mensen logisch kunnen denken. Kennelijk heeft deze kwaliteit geen evolutionaire voordelen gehad, of was het onverenigbaar met iets dat meer voordelen gaf. Weet iemand hier meer over?
Het meest extreme en droevige voorbeeld van de domheid bij een groot deel van de mensheid dat ik ken, is het voorbeeld aan het begin van dit wikipedia artikel:
http://en.wikipedia.org/wiki/Conjunction_fallacy
Logisch denken werkt m.i. niet bij niet-lineaire problemen en die vormen de grote meerderheid in de natuur.
Het blijkt ook uit onderzoek dat mensen erg risicomijdend zijn. Dat is m.i. dan wel weer logisch, vanuit evolutionair standpunt uit bekeken dan.
Zo is de uitkomst van de Ellsberg paradox denk ik makkelijk te verklaren. Moeilijker te verklaren is dat we niet om kunnen gaan met conditionele kansen.
Zo had je in de jaren ’70 een televisiekwis waarbij kandidaten een keus moesten maken uit drie deuren. Achter een bevond zich de prijs. Vervolgens werd een andere, lege, deur geopend en kreeg de kandidaat de kans zijn keuze te veranderen. De grote meerderheid deed dat niet, terwijl ze hiermee hun winkans zouden hebben vergroot van 1/3 naar 2/3.
Hier tegenover staat een cursus “Argumentatieleer”.
uhmmm…ik vind die hele weddenschap niet logisch, er staat nergens beschreven dat je die knikkers blind moet pakken dus ik zou gewoon even kijken waar de rode knikkers zitten en er 1 pakken. En hoppa….weddenschap gewonnen.
Als antwoord op jouw vraag lennart, logica heeft wel degelijk evolutionaire voordelen gehad tot nu toe. Door logica zijn wij als mens ontwikkeld van mensaap tot mens, we hebben geleerd gereedschappen te gebruiken met alle negatieve en positieve gevolgen van dien.
Maar als logica zo nuttig was en is, waarom geven dan zoveel mensen (85%) het foute antwoord op die vraag in het voorbeeldje waar ik naar linkte?
allereerst zijn quizzen geluksspelletjes, je komt in een bepaalde mood en je geraakt in een winning mood, nog even en je hebt die auto. In het verband met de quiz, het beeld van 3 kluizen klopt niet helemaal, theoretisch klopt het wel, maar omdat er een bekend is, zijn het er maar twee, waar je tussen moet kiezen, dus de kans is 50% en op het idee van never changing a winning team blijven is de keuze van blijven zitten niet verwonderlijk
http://translate.google.nl/translate?hl=nl&sl=en&u=http://www.edge.org/3rd_culture/taleb04/taleb_indexx.html&ei=C22-TfjEHY-fOo35pe0F&sa=X&oi=translate&ct=result&resnum=5&ved=0CEgQ7gEwBA&prev=/search%3Fq%3Dthe%2Bunexpected%26hl%3Dnl%26rlz%3D1T4ADSA_nlNL390NL390%26prmd%3Divns
gaat over dit onzekerheidsprincipe.