Miljoenen proefdieren per jaar vallen ten prooi aan allerlei vaak zeer wrede experimenten. Amerikaanse onderzoekers van de Universiteit van Wisconsin-Madison hebben nu een proefdiervrije methode ontwikkeld om botuline neurotoxine (beter bekend onder de merknaam Botox) te detecteren. Het begin van het einde voor proefdiergebruik?
Test gevoeliger dan muizen
De nieuwe meetmethode gebruikt neuronen, die zijn gekweekt uit menselijke pluripotente stamcellen (d.w.z. cellen die zich tot meerdere soorten cellen kunnen ontwikkelen). Dit is het eerste experiment waarin stamcelafgeleide cellen worden gebruikt om botuline neurotoxinete meten – en de antilichamen die de effecten van het toxine kunnen neutraliseren. Op dit moment gebruikt de industrie honderdduizenden muizen per jaar om botulinetesten op te verrichten, die vaak op naargeestige wijze om het leven komen door het gif. Deze muizen vervangen door de stamcellen zou dus heel wat dierenleed, en, belangrijker voor de industrie, kosten schelen. De test blijkt zelfs gevoeliger te zijn dan het testen met de tot nu toe gebruikte muizen.
Dodelijkste gif ter wereld als geneesmiddel
Botuline toxine was al langer bekend als waarschijnlijk het dodelijkste gif ter wereld. Het gif veroorzaakt botulisme. De symptomen van botulinevergiftiging zijn spierverslapping (door beschadiging van de zenuwen) en daardoor ademhalingsmoeilijkheden met uiteindelijk de dood tot gevolg. De LD50 (dosis waarbij 50% van de mensen overlijdt) ligt rond de 5-50 nanogram per kg lichaamsgewicht. Dit betekent dat één gram botulinetoxine in theorie enkele miljoenen mensen het leven kan kosten. Geen wonder dat terreurbestrijders nachtmerries krijgen van dit gif. Gelukkig is productie zeer moeilijk en zijn er nu enkele redelijk effectieve antisera ontwikkeld.
Het toxine wordt uitgescheiden door de Clostridium botulinumbacterie, die elk jaar weer vele voedselvergiftigingen met dodelijke afloop veroorzaakt.
Het gif heeft (zoals voor veel giffen geldt) bij zeer lage doses een geneeskrachtige werking. Interessant is het langdurige spierverslappende effect, door het uitschakelen van neuronen en rechtstreeks gebruik bij bepaalde neurologische aandoeningen. De spierverslapping is de reden dat het gif bij vrouwen wordt ingespoten om rimpels te laten verdwijnen en ze er zo jonger uit te laten zien. Ook patiënten met overactieve spieren (spasmen) en krampen hebben er baat bij. De wereldmarkt is rond een miljard dollar per jaar. Overbodig te zeggen dat voor medisch gebruik de doses zeer nauwkeurig moeten worden bepaald.
Voor hun onderzoek gebruikte de groep stamcellen van het op hun universiteit gevestigde Cellular Dynamics International, een bedrijf dat op industriële schaal pluripotente stamcellen en daarvan afgeleide cellen produceert.