Is verliefdheid nodig voor een goede liefdesrelatie?

Bijna iedereen van ons kent het gevoel dat bij verliefdheid hoort. Vlinders in de buik, constant in de buurt van degene willen zijn van wie we houden, aan niemand anders denken. Veel relaties komen voort uit een verliefdheid. Is verliefdheid inderdaad nodig om een goede relatie te bereiken, of staat verliefdheid een volwassen liefdesrelatie juist in de weg?

Wat is verliefdheid?
Neuropsychologisch gezien is verliefdheid een  emotionele reactie, vaak irrationeel en primitief.  Er worden door ons brein hormonen en neurotransmitters (oa. fenylethylamine, noradrenaline,adrenaline, endorfine, dopamine en oxytocine) in de hersenen aangemaakt als de persoon het doelwit van de verliefdheid ziet. De hormonen die vrijkomen zijn verslavend, waardoor je je geliefde zo vaak mogelijk wil zien. Het is een geestestoestand die vooral in de puberteit voorkomt, dan vaak kalverliefde genaamd, en in mindere mate op latere leeftijd.

De gevolgen van verliefdheid
Verliefdheid zorgt er voor dat de verliefde vaak irrationele dingen doet. We kennen allen verhalen van verliefde meisjes die hun leven vergooien met een drugsverslaafde, gewelddadige of een heerszuchtige man uit een patriarchale cultuur zoals de islamitische, waar ze als ze bij hun volle verstand waren geweest, nooit voor hadden gekozen. Of voor rijke verliefde mannen, die worden uitgekleed door een gewetenloze golddigger. De gevolgen zijn doorgaans ernstig, vaak zelfs fataal. Het leven van de verliefde wordt verwoest. Ikzelf ben na een verliefdheid op een knappe vrouw die qua karakter niet bij mij paste, vijftien jaar van mijn leven kwijtgeraakt (en zij uiteraard eveneens). Gelukkig hadden we dan nog geen kinderen of een hypotheek meer samen.

Aan de andere kant zijn er ook veel relaties, die wel veel geluk opleveren voor beide betrokkenen. Hier leidt verliefdheid tot een diepe en wederzijds voedende band, waarbij de geliefden tot de dood hen scheidt bij elkaar blijven. Uiteraard is dit de ideale uitkomst – althans voor ons als personen. Waarom leidt verliefdheid dan toch vaak tot een ramp?

Genetisch belang niet identiek aan ons persoonlijke belang
In de natuur zijn er talloze voorbeelden van dodelijk aflopende seks en voortplanting. Zo zijn er nematodensoorten, waarbij de moeder sterft en levend wordt opgegeten door de jongen. Veel spinnenmannetjes en bidsprinkhanen worden gekannibaliseerd door het vrouwtje waarmee ze paren. Als deze mannetjes, of de nematodenmoeder hadden beschikt over bewustzijn, hadden ze zich waarschijnlijk wel drie maal bedacht voor ze dit lieten gebeuren. Toch vinden deze gebeurtenissen plaats, omdat ze de kans op nageslacht groter maken. Met andere woorden: spoelwormen die zich levend laten opeten door hun jongen, of mannetjes die worden opgepeuzeld door het wijfje, hebben een grotere kans om hun genen door te geven aan de volgende generatie. Daarom hebben hun genen de overhand gekregen.

De verliefdheidscode van de mens
De mens is uiteraard geen uitzondering. Ook onze soort is onderworpen aan dezelfde darwinistische selectie als bijvoorbeeld andere apen en spoelwormen. Vooral bij instinctieve reacties zoals verliefdheid moeten we beducht zijn. Klaarblijkelijk is het genetisch gunstig om verliefd te worden, anders was het instinct wel verdwenen. Echter: dit instinct is vrij gemakkelijk te gamen.

Voor vrouwen is het doorgaans lonend om hun borsten te laten vergroten of andere plastische chirurgie te laten verrichten om aandacht van mannen te krijgen. Pick-up artists hebben weer zich toegelegd op het kraken van de ‘verliefdheidscode’ van de vrouw. Dit uiteraard met als doel om zoveel mogelijk aantrekkelijke vrouwen het bed in te krijgen, wat veel mannen klaarblijkelijk prettig vinden. Dit proces, te vergelijken met hoe lover boys te werk gaan, verloopt gecompliceerder, maar komt neer op de vrouw in kwestie een goed gevoel geven en haar onder controle te krijgen.

Verliefdheid: gunstig of niet?
Uit eigen ervaring, en die van anderen, weet ik dat verliefdheid vaak uitdraait op een ramp. Ik denk daarom dat we verliefdheid in de huidige westerse cultuur overschatten en dat culturen, waarin gearrangeerde huwelijken voorkomen het niet per definitie slecht bekeken hebben. Niet voor niets hebben deze culturen in aantal de overhand.

Inderdaad levert het genetisch voordeel op om een verliefdheid te volgen- als je kinderen neemt tenminste. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt bijvoorbeeld, dat mensen vooral de geur van partners die qua immuunsysteem sterk van ze afwijken, aantrekkelijk vinden[1]. Voor een langdurige relatie is het belangrijk dat er sprake is van wederzijdse aantrekkingskracht, die door dit soort factoren bepaald wordt.

Genetische selectie heeft gedurende miljarden jaren zijn waarde bewezen, maar wordt steeds meer outdated. Genetische manipulatie kan meer bereiken dan instincten. Afgezien van de aantrekkingsfactor, is het denk ik niet erg belangrijk. Het is belangrijker of jij en je partner elkaar gelukkig maken. Uit ander onderzoek blijkt, dat de stabielste relaties relaties zijn, waarin de partners een vergelijkbaar karakter hebben[2].

Eerst leren kennen, dan pas daten
Ik denk daarom dat je eigenlijk in twee stappen een partner moet zoeken. Eerst moet je kijken of iemands karakter bij je past. Daarna moet je vaststellen of er een fysieke klik is door een ontmoeting in het echt. Daarom zijn de veel gehate datingsites in feite veel geschikter om een geschikte levenspartner te ontmoeten dan bijvoorbeeld het lawaaiige en dure uitgaanscircuit. Omdat mensen zich online vaak anders  voordoen dan ze werkelijk zijn, is het dan wel weer handig om een datingsite te gebruiken die een koppeling heeft met real life, bijvoorbeeld Facebook en LinkedIn. De spreekwoordelijke klik moet er uiteraard wel zijn, maar verliefdheid hoeft niet. Verliefdheid is fijn, maar overrated.

Bronnen
1.  Spehr, Mark; Kelliher, Kevin R.; Li, Xiao-Hong; Boehm, Thomas; Leinders-Zufall, Trese; Zufall, Frank (15 February 2006). “Essential role of the main olfactory system in social recognition of major histocompatibility complex peptide ligands”. Journal of Neuroscience 26 (7): 1961–1970.
2. Preston C. Ni, Seven keys for long-term relation Success, Psychology Today (2013)