Wetenschap

De kernproef Starfish Prime heeft naast kapotte elektronica op Hawaii, waarschijnlijk ook meerdere satellieten geroosterd.

‘Zware zonnestorm kan satellieten voor tien jaar lamleggen’

Een zware zonnestorm beschadigt niet alleen de infrastructuur op aarde, maar laat ook een erfenis achter die gedurende een aantal jaren weinig heel laat van satellieten. Zijn we bestand tegen de gevolgen van een satellietloos tijdperk?

Tien jaar straling

Als de zon een grote wolk geladen deeltjes richting aarde uitstoot, worden hierdoor onze stroomnetwerken lamgelegd en satellieten doorgebrand. Maar daar blijft het geenszins bij. Nieuwe berekeningen wijzen uit dat een mega-zonnestorm een langdurig stralingsprobleem veroorzaakt op de hoogte waar de meeste satellieten zich bevinden, low earth orbit. Deze straling bedreigt de werking van satellieten tot een decennium na de zonnestorm. Dit gebeurt doordat de zonnestorm de binnenste Van Allen-gordel ontwricht – een natuurlijke buffer van geladen deeltjes die de aarde omringt tot een afstand van vier maal de diameter van de planeet.

Omdat dit plasma zo dicht is, kunnen zich geen elektromagnetische golven vormen die anders elektronen opzwepen en zo veranderen in gevaarlijke straling. Dit plasma beperkt de hoeveelheid straling in de binnenste Van Allen gordel die de aarde omringt en maakt hiermee het gebruik van satellieten mogelijk.

Storm van 2003 vaagde plasmawolk grotendeels weg

De kernproef Starfish Prime heeft naast kapotte elektronica op Hawaii, waarschijnlijk ook meerdere satellieten geroosterd.
De kernproef Starfish Prime heeft naast kapotte elektronica op Hawaii, waarschijnlijk ook meerdere satellieten geroosterd.

Er is al eerder waargenomen dat zonne-uitbarstingen deze wolk aantastten. Zo bracht in oktober 2003 een zware zonnestorm de plasmawolk terug tot slechts twee maal de straal van de aarde. Als we weer te maken krijgen met een enorme zonnestorm zoals in 1859 – die zelfs met de toenmalige primitieve elektronica, weinig heel liet van telegraafstations – zal er vermoedelijk vrijwel niets over blijven van deze beschermende wolk.

Satellieten veranderd in ruimteschroot

Yuri Shprits van de Californische universiteit UCLA in Los Angeles simuleerde met zijn team hoe een dergelijke grote storm de straling rond de aarde zou beïnvloeden. Ze ontdekten dat als de wolk afwezig was, elektromagnetische golven de elektronen in de binnenste stralingsgordel tot ongekende snelheden kon opzwepen – met vernietigende gevolgen voor de gevoelige elektronica in satellieten. De elektronen kunnen zich ophopen en zo hoge statische elektriciteitsspanningen veroorzaken, wat weer kortsluiting veroorzaakt. Kortom: satellieten worden zo in korte tijd al veranderd in nutteloos ruimteafval. De oplossing: satellieten en permanent bemande ruimtestations, zoals het ISS, voorzien van een dikke wand, aldus Shprits.

Kernproef

De binnenste van Allen-gordel is het sterkst rond 3000 km boven de evenaar, hoger dan LEO. Op hogere breedtegraden bereikt de binnenste van Allen-gordel lagere hoogten en worden door satellieten doorkruist. Hebben de elektronen eenmaal deze snelheid, dan blijven ze lang actief in de gordel. In 1962 voerden de Amerikanen een kernproef uit in de ruimte, waardoor low earth orbit vol werd gepompt met snelbewegende elektronen, Waarschijnlijk heeft de kernproef Starfish Prime zo verschillende satellieten (voornamelijk hun eigen) vernield, naast de nodige problemen door EMP op Honolulu.

Bron

Y. Shprits et al., Profound change of the near-Earth radiation environment caused by solar superstorms, Space Weather (2011)

Levensvormen op een gasreus

Op aarde komt leven voor op land, in wateren, onderaards en, hebben onderzoekers als Craig Venter door middel van grote schaal DNA-analyse van luchtmonsters ontdekt, ook in de lucht. Zelfs in de relatief dunne atmosfeer van de aarde zijn enkele bacteriesoorten alleen maar in de atmosfeer aangetroffen. De aarde kent een vaste bodem, maar er zijn planeten die alleen uit gas bestaan: de gasreuzen. Hoe zou leven er op een Jupiter-achtige planeet uit zien?

Onderzoekers speculeren dat een gasreus wel eens zwevende levensvormen zou kunnen herbergen. Als de atmosfeer van de gasreus zeer dicht is, kunnen de levensvormen zich als grote vliegende vleugels door de lucht voortbewegen. Het kan ook dat ze op enorme ballonnen lijken, of zich net als sommige inktvissoorten zich voortbewegen met stoten lucht (in plaats van water).

Astronoom Carl Sagan dacht aan drie soorten levensvormen: zinkers, die langzaam naar beneden dwarrelen en -hopelijk- zichzelf op tijd konden voortplanten, ballonvormige wezens en roofzuchtige vliegende wezens. Ook zeer koele sterren, de bruine dwergen, zouden leven kunnen herbergen. Hun bovenste lagen hebben temperaturen die in de buurt van die van het aardoppervlak komen en er is een (zwakke) energiebron: de kernreacties in de kern.

Hieronder de oorspronkelijke documentaire van Sagan. Je kan duidelijk merken dat in die tijd de grafische technieken nog niet goed waren als nu.

De zes akeligste exoplaneten, volgens NASA

Vind je ruimtevaart maar helemaal niets? Wil je voor geen goud onze veilige aardkloot verlaten? Goed nieuws uit onverwachte hoek. NASA heeft in 2020 ter ere van Halloween lijstje gemaakt van de zes akeligste exoplaneten. Onthoud dit lijstje goed. Als er weer een vervelende vriend van je over ruimtekolonisatie begint, bijvoorbeeld omdat hij veel te veel op visionair.nl rondkijkt, heb jij dit lijstje met knetter goeie argumenten paraat om vooral niet de ruimte in te gaan en hem of haar voor een voor altijd de mond te snoeren. Zo, dat zal m leren.

Zo is er de koolzwarte gasreus TRES 2B. Deze gasreus, die ongeveer zo groot als Jupiter is, absorbeert maar liefst 98% van alle licht. Oftewel, zwarter dan houtskool. En dat is nog niet alles. Deze planeet staat ook vlakbij de ster, waardoor het niet alleen erg donker, maar met meer dan 1000° ook erg heet is. Kortom een ideaal plekje voor de hel. Maar daar zijn ook andere sterke kandidaten voor.

Welkom op HD 189733, één van de dodelijkste planeten van de Melkweg. Als je durft.

Bijvoorbeeld de superaarde 55 Cancri E, die ongeveer acht keer zo zwaar is als de aarde. Want deze staat zeer dicht bij de ster, waardoor de temperatuur aan de dagkant de 2000° overschrijdt. Een planeet dus waar de oppervlakte uit lava bestaat. Maar het is nog maar het begin. In onderstaande video staan er nog veel meer.

Bijvoorbeeld de exoplaneet Kepler 70 bij, waarvan het oppervlak heter is dan dat van de zon. En wat dacht je van een planeet die rond een pulsar draait? Of waar je met dodelijke glasscherven wordt bekogeld?

Bron

NASA

Artist impression van een exoplaneet. Bron: iau.org

Video: kunnen we exoplaneten koloniseren?

Nu er steeds meer mogelijk bewoonbare planeten buiten het zonnestelsel worden ontdekt, vragen steeds meer mensen zich af of we in staat zullen zijn ooit op een exoplaneet te wonen.

Het grootste probleem, verreweg, is de enorme afstand tot zelfs de dichtstbijzijnde interessante exoplaneet. Deze zijn tienduizenden malen verder weg dan de planeten in ons eigen zonnestelsel. We zullen dus een manier moeten vinden om sneller te reizen dan het licht, of in winterslaap moeten gaan, om deze grote afstanden af te leggen.

Artist impression van een exoplaneet. Bron: iau.org
Bron IAU. https://www.iau.org/copyright/
paradox van Epicurus

De Paradox van Epicurus, het probleem van het lijden

Als God almachtig is, waarom is er dan lijden? Deze paradox van Epicurus is nog steeds actueel.

De oud Griekse filosoof Epicurus (341 v.Chr. – 270 v.Chr.) was misschien wel de bekendste leerling van Aristoteles. Hij was een creatief en origineel denker die in de klassieke tijd veel aanhangers, de epicureeërs, had. Volgens de epicureeërs was het hoogst haalbare in het leven de staat van ataraxie, een vorm van evenwichtige onverstoorbaarheid.

Erg veel met godsdienst had hij niet op, Epicurus was een fervente atomist. Het atomisme is een filosofische stroming volgens welke alles om ons heen in kleine ondeelbare brokjes, atomen, is opgebouwd. Zeg maar, ruwweg hoe de moderne wetenschap denkt dat de wereld is opgebouwd. Al was in die tijd natuurlijk nog niets bekend van subatomaire deeltjes als elektronen en protonen.

Van hem is de volgende beroemde paradox van Epicurus, ook wel bekend als het probleem van het lijden, bekend.

God, zegt hij [Epicurus], wil ofwel het kwaad wegnemen, maar is daartoe niet in staat;
of Hij is in staat en wil niet;
of Hij is niet gewillig noch in staat,
of Hij is zowel gewillig als in staat.

Als Hij wil en niet kan, is Hij zwak, wat niet in overeenstemming is met het karakter van God; als Hij in staat is en niet wil, is Hij jaloers, wat evenzeer in strijd is met God; als Hij niet wil noch in staat is, is Hij zowel afgunstig als zwak, en daarom niet God; als Hij zowel gewillig als in staat is, wat alleen geschikt is voor God, uit welke bron komt dan het kwaad? Of waarom verwijdert Hij het niet?

Paradox van Epicurus, als geciteerd door Lactantius

Paradox van Epicurus komt weer tot leven in de renaissance

paradox van Epicurus

Het klassieke tijdperk waarin er op intellectueel gebied veel vrijheid van meningsuiting was, werd daarna opgevolgd door de middeleeuwen, een tijdperk waarin er weinig ruimte was voor ideeën die in strijd waren met de heersende monotheïstische godsdienst op dat moment.

Veel atheïstische denkers waren er niet en als ze er al waren, dan werden ze meestal door de heersende kalief, koning of paus snel blootgesteld aan allerlei akelige straffen, waar de gemiddelde dictator van nu jaloers op zou zijn.

Toch bleef in al die eeuwen de paradox van Epicurus fier overeind. Zowel de aanhangers van Jahweh, God als van Allah hadden het erg moeilijk met deze duivelse paradox.

Vooral voor het christendom is deze paradox lastig. Volgens het christendom is God goed, en God is ook almachtig. Dus logischerwijs zou dan volgens het christendom er geen kwaad mogen bestaan. Binnen het christendom wordt dit opgelost door een beroep te doen op de vrije wil en de zondeval van de mens. Met andere woorden God heeft een deel van zijn macht gedelegeerd aan de figuur satan en aan de mens, en daarmee kwam het kwaad in de wereld.

Volgens de andere twee grote monotheïstische godsdiensten staat hun godheid boven goed en kwaad. In deze twee andere Abrahamitische godsdiensten staat de wet centraal. En de gelovigen worden beoordeeld volgens deze wet. Ook deze godsdiensten zijn gegamificeerd. Gelovigen kunnen bonuspunten verdienen door zich te houden aan de wetten en regels van deze godsdiensten. Maar ook hier geldt natuurlijk de volgende vraag. Als deze goden het zo belangrijk vinden dat mensen zich aan hun, vaak bizarre, regels houden, waarom maken ze dat dan zo moeilijk voor de mens?

Kortom, ondanks de ondergang van het epicurisme door de opmars van het christendom, is het laatste woord in deze filosofische strijd der titanen nog niet gezegd. En lijkt het epicurisme de beste kaarten te hebben. Mede dankzij deze lastige paradox van Epicurus.

Wil je meer weten over deze invloedrijke, maar vaak verkeerd begrepen filosoof? En vind je dit een leuke site? Lees dan de remedie van Epicurus via deze link en steun visionair.nl.

Heksenjacht op niet-gevaccineerden

Heksenjacht op niet-gevaccineerden moet stoppen

Niet gevaccineerden tegen covid-19 vormen geen groter gevaar voor anderen dan gevaccineerden. Daarmee vervalt elke rechtvaardigheidsgrond voor deze tweedeling en deze heksenjacht op niet-gevaccineerden.

Heksenjacht op niet-gevaccineerden grijpt om zich heen

Zuid-Afrikaans opschrift tijdens het apartheidsregime. Bron Wikipedia

Op dit moment heersen er in Nederland en andere Europese landen in het openbare leven taferelen die niet zouden eerst misstaan tijdens het apartheidsregime in Zuid-Afrika of tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als je niet bent gevaccineerd, of eerder corona hebt gehad, kom je cafés, restaurants en andere openbare gelegenheden niet meer in. In landen als Oostenrijk heeft men zelfs een systeem ingevoerd waarin alleen ex-coronapatiënten en gevaccineerde mensen nog worden toegelaten in horecagelegenheden. Er wordt in Oostenrijk zelfs gewerkt aan een vaccinatiedwang, met een draconische boete van duizenden euro, om zo het percentage niet gevaccineerden te verlagen.

Zware, mensenrechten schendende maatregelen zonder medische noodzaak

Het college voor de rechten van de mens vindt het QR-codesysteem geen mensenrechtenschending[1]. Het is de vraag of dat klopt, immers mensen zonder identiteitsbewijs zoals illegalen en mensen met gewetensbezwaren tegen vaccinatie wordt in feite de toegang tot het openbare leven ontzegd. Bron afbeelding: ministerie VWS

De situatie is zelfs nog enger dan dit. Op dit moment moet je in veel restaurants en horecagelegenheden zowel je paspoort als het vaccinatiebewijs laten zien. Dat betekent dat mensen zonder identificatiebewijs van een groot deel van het openbare leven worden uitgesloten. En een niet gevaccineerde heeft in veel opzichten dezelfde status als een zwarte in Zuid-Afrika tijdens het apartheidsregime. Dit zijn taferelen die niet verwacht in een democratisch land als Nederland.

Uit medische gegevens blijkt dat covid-19 vooral voor oudere mensen gevaarlijk is, voor mensen met obesitas en mensen met een verzwakt immuunsysteem, om welke reden dan ook. Het percentage jongeren dat ziek wordt van corona is erg laag. Dit geldt des te sterker voor kinderen.

Het virus is vele malen gevaarlijker voor ouderen, voor mensen met obesitas en een voor mensen met een verzwakte weerstand. Ook interessant is dat een vaccinatie nog steeds niet kan voorkomen, dat je corona kan verspreiden. Alleen de kans op een ziekenhuisopname is ongeveer 20 keer kleiner. Met andere woorden: niet gevaccineerden hebben vooral zichzelf ermee. Ze vormen geen extra gevaar voor mensen die gevaccineerd zijn.

Hoe kunnen we dan de druk op de ziekenhuizen en de intensive care verkleinen?

Zoals we al zagen maakte corona vooral slachtoffers onder oudere mensen. Willen we voorkomen dat de intensive care wordt belast met corona pas en dan is het dus van ongelooflijk groot belang dat we oudere mensen, mensen met obesitas en mensen met een verzwakt immuunsysteem allemaal gaan vaccineren. Dit kan het beste door middel van voorlichting, speciaal gericht op deze groepen. Op dit moment is het aantal mensen in orthodox-christelijke kring dat geen vaccinatie neemt aan het afnemen, maar is er nog steeds een enorm probleem qua mensen die zich niet laten vaccineren onder niet-westerse allochtonen. Ook hier geldt dat een voorlichtingscampagne speciaal voor deze groep, en waarbij bijvoorbeeld ook belangrijke personen binnen hun gemeenschap in worden geschakeld.

Grootste coronabron is incompetent bestuur, heksenjacht niet-gevaccineerden niet nodig

Maar dit is zo ongeveer alles wat wij als bevolking kunnen doen. De hoofdschuldigen van het falende coronabeleid en de uitbraak van het virus zitten in Den Haag. Dat zijn Hugo de Jonge en Mark Rutte. Zij kunnen het vanwege hun zwabberende beleid zichzelf aanrekenen dat zij in Nederland keer op keer ernstige coronauitbraken veroorzaken. Te denken valt bijvoorbeeld aan dansen met Jansen en het veel te laat inzetten van beschermende maatregelen als mondkapjes dragen en een thuiswerkplicht terwijl al in de besmettingscijfers duidelijk zichtbaar was dat het aantal kronen gevallen sterk toeneemt. Duidelijk hebben zowel Mark Rutte als Hugo de Jonge geen flauw benul van de exponentiële functie en het verschijnsel van de exponentiële groei.

Daarom pleiten wij op visionair.nl voor meer bèta’s in de politiek. En een spoedig afscheid van beide heren, waarbij een meer competente ploeg het estafette stokje over kan nemen.

Bronnen

  1. https://mensenrechten.nl/nl/toegelicht/coronatoegangsbewijs-en-mensenrechten

Geheim ‘onsterfelijke’ vis gekraakt

Een groep van onderzoekers van de universiteit van Californië Berkeley en andere universiteiten heeft de genetische code bepaald en geanalyseerd van 88 soorten roodbaars in de Stille Oceaan van het geslacht Sebastes. Sommige van de Sebastes soorten behoren tot de langstlevende gewervelde dieren. Dat maakt het geslacht Sebastes tot een soort steen van Rosetta voor ouderdomsgenen. Er bestaan namelijk nauw verwante Sebastes soorten die toch een heel verschillende levensduur hebben. Dus de genen die elke keer structureel verschillen tussen nauwverwante kortlevende en langlevende soorten van dit geslacht, zijn waarschijnlijk de genen die verantwoordelijk zijn voor een langere levensduur.

De levensduur binnen het geslacht Sebastes loopt enorm uiteen. Zo is er de Calico roodbaars, die ongeveer 10 jaar leeft. De nauw verwante ruwoog-roodbaars (Sebastes aleutianus), leeft vele malen langer, tussen de 150-200 jaar. Wat is het geheim van deze roodbaars? Om dit uit te zoeken hebben dr. Sudmant en zijn collega’s van het 10 de sequentie bepaald en een logische analyse uitgevoerd van 88 verschillende langlevende en kortlevende Sebastes soorten. Natuurlijk weten we van een aantal genen al vrij precies wat ze doen omdat diegenen ook in andere gewervelde dieren voorkomen. En inderdaad is de functie bekend van de genen die verschillen tussen kortlevende en langlevende soorten.

Zo blijken langlevende soorten goede DNA herstel goed te hebben en 137 met een langere levensduur geassocieerde genen. Deze 137 genen beïnvloeden de levensduur zowel direct, door de gevoeligheid voor insuline te beïnvloeden, als indirect. Dat laatste doen ze door de grootte en aanpassingen aan de omgeving te beïnvloeden. Deze ontdekkingen maken precies duidelijk welke genetische manieren de roodbaarzen toepassen om zo lang te blijven leven. Opmerkelijk is ook dat deze verschillen in heel korte tijd zijn ontstaan. Althans, evolutionair gesproken. Namelijk, in slechts 10 miljoen jaar. Dat betekent dat er relatief gezien maar weinig mutaties nodig waren om een kortlevende vissoort in een langlevende vissoort te veranderen.

Ook bleken de langlevende roodbaarzen te beschikken over immuunsysteem onderdrukkende genen. Daardoor traden minder snel ontstekingen op bij deze vissen, waardoor ze langer blijven leven. Ontstekingen zijn een nuttige afweerreactie om bacteriën uit te schakelen, maar ze vergen wel veel van het lichaam. In de ecologische omgeving waar de langlevende soorten voorkomen, de diepzee, is een lange levensduur veel waardevoller dan de vergrote overlevingskans door een heftige immuunreactie. 60% van de variatie in levensduur kan worden verklaard door alleen te kijken naar de grote bij volwassenheid en de diepte, waarop een vis leeft, aldus dr. Sudmant.

Ook interessant is, dat er bij de langlevende soorten een overmaat aan een type DNA-mutatie is, namelijk de omzetting van het nucleotidenpaar CG (cytosine-guanine) in TG (thymine-guanine). Het is bekend dat deze omzetting bij veroudering zich in tumoren ophoopt. De oudste vrouwtjes van deze soort produceren de meeste nakomelingen, wat waarschijnlijk verklaard dat deze ongebruikelijke genetische veranderingen door worden gegeven aan de nakomelingen.

Bron

Sree Rohit Raj Kolora et al. 2021. Origins and evolution of extreme life span in Pacific Ocean rockfishes. Science 374 (6569): 842-847; doi: 10.1126/science.abg5332

Gerecyclede lithiumion accu verslaat nieuwe

Een opmerkelijke ontdekking van Yan Wang van het Worcester Polytechnic Institute in Massachusetts. Batterijen met kathodes van gerecycled materiaal deden het ongeveer 50% beter dan normale batterijen. Lost de gerecyclede lithiumion accu het recycleprobleem bij elektrische auto’s op?

Gerecyclede lithiumion accu blijkt upcycling te hebben ondergaan

Lithiumion accu’s waarvan de kathodes uit gerecycled materiaal bestaan, blijken duizenden extra oplaadcycli mee te gaan, wat overeenkomt met 50% extra levensduur. Dat is erg goed nieuws, want op dit moment is dat een heel groot probleem. Lithiumion batterijen, die je bijvoorbeeld in elektrische fietsen vindt, slijten snel waardoor ze om de paar jaar vervangen moeten worden. Wat een enorm milieuprobleem is.

Ook een groot probleem is dat bepaalde schaarse grondstoffen, zoals kobalt en natuurlijk lithium, steeds moeilijker te winnen worden omdat de natuurlijke mineraalvoorraden uitgeput raken. Het kost daardoor steeds meer energie om deze zeldzame metalen te winnen, wat ze duurder maakt en wat de milieubelasting ook vergroot.

Recycling lost grondstoffentekort op

Gerecyclede lithiumion accu
Lithiumion accu’s zijn licht en krachtig, maar de grondstoffen zijn schaars. Bron: Klaus Ableiter, CC BY-SA 4.0

De oplossing ligt natuurlijk voor de hand. De oude batterijen recyclen tot nieuwe. Maar fabrikanten maken zich zorgen dat de nieuwe batterijen die gemaakt zijn van gerecyclede materialen niet zo goed zijn als de oude batterijen. Uit het opmerkelijke onderzoek van materiaalwetenschapper prof. dr. Yan Wang lijkt juist het omgekeerde. Batterijen die gemaakt zijn van gerecyclede materialen blijken zelfs even goed tot beter te presteren dan nieuwe materialen, aldus Wang.

Met behulp van versnipperde gebruikte lithiumion accu’s, haalden Wang en collega’s de elektroden eruit en losten de metalen uit die blokjes accu op in een zure oplossing. Door de pH van de oplossing precies de juiste waarde te geven, verwijderde het team onzuiverheden zoals ijzer en koper uit de oplossing en won meer dan 90 procent terug van de drie belangrijkste metalen: nikkel, mangaan en kobalt. Deze teruggewonnen metalen vormden de basis voor het kathodemateriaal van het team.

Tot 50% langere levensduur

Vervolgens legden Wang en zijn mensen hun gerecyclede lithiumion accu’s op de pijnbank. In tests om te testen hoe goed accu’s hun capaciteit behouden om energie op te slaan na herhaaldelijk gebruik en opladen, blijken de batterijen met gerecyclede kathoden het opmerkelijk genoeg beter te doen dan commerciële materialen met dezelfde samenstelling. Het kostte de batterijen met gerecyclede kathoden 11.600 laadcycli om 30 procent van hun oorspronkelijke capaciteit te verliezen. Dat is ongeveer 50 procent beter dan de toch al respectabele 7.600 cycli voor de batterijen met nieuwe kathoden, meldt het team op 15 oktober in Joule. Die duizenden extra cycli kunnen zich vertalen in jaren van betere batterijprestaties, zegt Wang.

Gerecyclede lithiumion accu heeft grotere poriën

Toen de onderzoekers het gerecyclede materiaal onder een elektronenmicroscoop legden, werd duidelijk waarom de gerecyclede batterijen het beter deden. De gerecyclede brokjes bleken namelijk grotere gaten te bevatten, waardoor lithiumionen makkelijker door het kathodemateriaal konden stromen. Ook maakte de grotere porositeit de materialen beter bestand tegen barsten, waardoor ze langer meegingen.

Bron

  1. Yan Wang et al., Recycled cathode materials enabled superior performance for lithium-ion batteries, Joule, 2021, DOI: https://doi.org/10.1016/j.joule.2021.09.005
  2. Yan Wang in Joule: Recycled Materials from Used Lithium-ion Batteries Outperform New Materials, Worcester Polytechnic University News, 2021

Ruimtewervelstorm van donkere materie komt op ons af

Het ruimteweerbericht voorspelt een ruimtewervelstorm. De overblijfselen van een dwergsterrenstelsel dat miljarden jaren geleden door de Melkweg in stukken is getrokken zullen door het zonnestelsel heen trekken. Moeten we ons zorgen maken?

Elk sterrenstelsel waaronder dat van onszelf, de Melkweg, wordt omringd door een halo van onzichtbare donkere materie. Enige manier waarop we deze om donkere materie kunnen waarnemen is door het zwaartekrachteffect dat deze heeft op zichtbare materie zoals sterren. Zo weten we dat er donkere materie in de Melkweg aanwezig is omdat sterren in het centrum veel minder snel draaien dan je zou kunnen verwachten als alle massa van het melkwegstelsel uit sterren, stof en gas bestond. Dit verschijnsel treedt niet alleen op in de Melkweg maar ook alle andere sterrenstelsels die we kennen.

Ruimtewervelstorm spookachtig overblijfsel van een door de Melkweg opgeslokt sterrenstelsel

Aan de hand van de verstoring van sterren ligt dat wordt afgebogen door de zwaartekracht donkere materie, weten we dat we in een stroom van donkere materie liggen, de zogenoemde S1 stroom. De S1-stroom is een overblijfsel van een dwergsterrenstelsel dat miljarden jaren geleden door de Melkweg in stukken is getrokken en opgeslokt.

ruimtewervelstorm
De Grote Magellaanse Wolk, een dwergsterrenstelsel. De ruimtewervelstorm die op ons afkomt, is het spookachtige overblijfsel van een dergelijk stelsel.

De S1-stroom werd in 2017 ontdekt door de Gaia satelliet. Er zijn al 30 andere van deze stromen ontdekt in ons melkwegstelsel. Dus deze ontdekking was niet geheel nieuw maar wat deze stroom natuurlijk bijzonder maakt is dat wij deze kruisen. Het zonnestelsel ligt namelijk in het centrum van deze stroom. De materie beweegt zeer snel, rond de 500 km/s.

Toch hoeven we ons weinig zorgen te maken. Donkere materie is immers heel erg spookachtig, dus behalve de zwaartekracht merken we er weinig van. En deze stroom is ook erg dun en, relatief ten opzichte van het zonnestelsel, erg gelijkmatig verspreid, waardoor het zwaartekrachtsveld de omloopbanen van de planeten in het zonnestelsel niet zal verstoren. Ons zorgen om deze ruimtewervelstorm maken hoeven we dus niet.

Donkere materiestroom detecteren door de richting waarin deze plaatsvindt

En omdat we in het centrum van deze stroom liggen betekent dat dat de kans ook groter is dat wij donkere materie waar gaan nemen. En dat we met de verschillende donkere materiedetector op aarde kunnen proberen deze donkere materie waar te nemen. Omdat de donkere materie zo snel beweegt, heeft deze een duidelijke richting. Vinden wij een overmaat aan detectie-evenementen in precies die richting, dan hebben we waarschijnlijk met een signaal van donkere materie te maken.

Op dit moment zijn er verschillende donkere materie experimenten actief. Zo zijn er detectie-experimenten die probeerden WIMPs, weak interactive massive particles te detecteren. Maar we zijn ook experimenten die proberen axionen te detecteren. Axionen zijn kleine, zeer lichte deeltjes die volgens sommige theorieën verantwoordelijk zouden zijn voor donkere materie. Dat zou helemaal goed nieuws zijn want volgens de experimentatoren zijn vooral de axion experimenten zeer gevoelig voor het detecteren van een gerichte stroom donkere materiedeeltjes als dit axionen zijn [1].

Tweede ruimtewervelstorm

Sinds de publicatie van dit artikel in 2018 heeft de Gaia satelliet nog een tweede stroom ontdekt, die de onderzoekers S2 hebben genoemd. Ook deze S2-stroom trekt door het zonnestelsel en maakt waarschijnlijk dat donkere materiesignalen asymmetrisch worden. Dat wil zeggen dat uit sommige richtingen meer signalen zullen kopen dan uit andere richtingen. Het optreden van deze tweede ruimtewervelstorm zou weer een extra sterk bewijs zijn dat het hier werkelijk om donkere materie gaat, omdat deze richting gelijk is aan die van de S1 en S2-stromen. [2]

Bronnen

1.Ciaran A. J. O’Hare et al., Dark matter hurricane: Measuring the S1 stream with dark matter detectors, Phys. Rev. D 98, 103006 , DOI: https://doi.org/10.1103/PhysRevD.98.103006

2. Ciaran A. J. O’Hare, N. Wyn Evans, Christopher McCabe, GyuChul Myeong, and Vasily Belokurov, Velocity substructure from Gaia and direct searches for dark matter, Phys. Rev. D 101, 023006 (2020), DOI: https://doi.org/10.1103/PhysRevD.101.023006

Het Noorse dwergsatellietje Ncube2, met aan boord een radiostation.

Cubesat: Satelliet van een kilo

Groot hoeft niet altijd beter te zijn. Een dwergsatelliet kan vaak dezelfde wetenschappelijke experimenten uitvoeren als een honderden kilo’s wegend monster, maart is veel goedkoper te lanceren en te bouwen. Ook voor kleinere landen en organisaties komt ruimtevaart zo dichtbij. Geen wonder dat CubeSat en vergelijkbare dwergsatellieten een doorslaand succes zijn.

cubesat
Het Noorse dwergsatellietje Ncube2, met aan boord een radiostation.

Het voordeel van minisatellieten

Ruimtevaart is duur en kost erg veel brandstof. Een kilogram massa in een baan om de aarde brengen kost al gauw tientallen kilogram brandstof en rakettrappen. Gewichtsbesparing is daarom extreem belangrijk in de ruimtevaart. Een ander gevolg is dat een enkele lancering heel veel geld kost, tussen de veertig en de vierhonderd miljoen euro.
Geen wonder dat na wordt gedacht over manieren om slimmer met beperkte hulpbronnen om te gaan. In plaats van jarenlang te lobbyen bij een politieke suikeroom (die door nog veel meer lobbygroepen met meer geld en invloed dan jijzelf wordt bewerkt) is het uiteraard productiever om je experiment zo op te zetten dat het ook an boord van en zeer kleine compacte satelliet uitgevoerd kan worden, dachten enkele studenten aan de technische universiteit van Californië en de universiteit Stanford. Ze bedachten de ruimtevaartequivalent van de zeecontainer: de CubeSat, een kubus van 10x10x10 cm met een inhoud van precies een liter en een maximale massa van 1,33 kg.

Lancering Cubesat voor onder de zestigduizend euro


Arianespace verkoopt bijvoorbeeld lanceerslots voor de Ariane V raket voor rond de honderd miljoen euro. Hiervoor kan er acht ton gewicht in een baan om de aarde worden gebracht. Stel dat die acht ton in wordt genomen door zesduizend minisatellietjes, dan dalen de lanceerkosten per satelliet tot nog geen zeventienduizend euro.  Wil je geen grafsteen, maar is je laatste wens dat een dwergsatelliet op zonne-energie alle hits van, zeg, Marco Borsato ten gehore brengt tot hij door een stukje ruimtepuin weg wordt gegraasd of onderzoeken hoe de geraniumstek van je tante zich ontwikkelt onder gewichtloze omstandigheden? Het is nu mogelijk. Er zijn ook grotere slots leverbaar voor experimenten die niet genoeg hebben aan tien centimeter: 2U en 3U, die respectievelijk 20x10x10 cm en 30x10x10 cm groot zijn.

Wat de kosten nog meer drukt is dat CubeSats gebruik maken van standaard leverbare onderdelen en geen gebruik hoeven te maken van de spreekwoordelijk dure ruimtevaarttechniek van bedrijven als Boeing en McDonnell Douglas. Dit brengt ruimtevaart ook voor kleine of arme landen en kleinere organisaties binnen bereik. Diverse universiteiten, waaronder die van Delft,  en diverse groepen studenten van over de hele wereld hebben al kleine onderzoekssatellieten gelanceerd.De Delftse Delfi-4 satelliet is de vierde Nederlandse satelliet in de ruimte.

Hopelijk komt er nu ook een dergelijk systeem om microsatellieten af te leveren op de maan of Mars. Een op afstand bestuurbaar robotje dat met levensgrote letters in het maanstof “Marie, wil je met me trouwen?” schrijft is natuurlijk het unieke huwelijksaanzoek…