Geen lening of vergunning meer kunnen krijgen als je vals hebt gespeeld tijdens Fortnite of het staatshoofd een flapdrol hebt genoemd? Dat is het Chinese sociale credit systeem. Maakt dit systeem ook kans in Nederland en België?
In deze infographic van de Duitse Bertelsmann Stiftung een korte samenvatting.
Hoe werkt het Chinese sociale credit systeem?
De filosofie achter het social credit systeem is het uitdelen van bonuspunten voor goed gedrag en strafpunten voor slecht gedrag. Dit is niet nieuw. Bepaalde godsdiensten, zoals het boeddhisme en islam kennen een uitgebreid systeem waarbij slechte daden (bijvoorbeeld het doden van een dier in het boeddhisme, of vrijen met je knappe buurvrouw/buurman in de islam) je op strafpunten komt te staan. Goede daden, bijvoorbeeld aan een gebedsmolen sjorren, resp. het doodslaan van een hagedis, leveren dan weer bonuspunten op. Scoor je te weinig bonuspunten en teveel strafpunten, dan loopt het in het hiernamaals slecht met je af.
Anders dan het imaginaire bonussyssteem van deze godsdiensten, is het Chinese systeem maar al te reëel. Dankzij het alomtegenwoordige internet is het een fluitje van een cent om verkeersovertreders te betrappen en hun gezicht, met naam en toenaam, op een billboard te tonen. En je sociale creditscore met een aantal punten te verlagen. Je begrijpt, ook een anarchistische Chinees, en daar zijn er meer van dan het lijkt, laat het dan de volgende keer wel.
Bij een lage credit score verliest iemand voorrechten zoals het reizen met de trein of vliegtuig, je kinderen naar een goede universiteit laten gaan of naar het buitenland reizen.
Voordelen van een sociale credit systeem (Nederland specifiek)
Het is niet moeilijk te zien waarom het Chinese regime voor de invoering van het systeem kiest. Burgers die zich aan strakke regels moeten houden, bedenken zich wel twee keer voor ze ergere overtredingen begaan. Gedrag dat het regime graag ziet, wordt zo de norm. Zoals het mijden van kritiek op de regering en het stoppen van deelname aan “subversieve”activiteiten. Denk aan rites van Tibetaans boeddhisme, Falun Gong of huiskerken.
Psychopaten hebben vaak een lange historie van het overtreden van regels. De dommere psychopaten komen dus al snel op de minimale score terecht en kunnen minder kwaad. Het regime wil ook het vertrouwensniveau in de maatschappij opkrikken. Dit is vrij laag. Vasteland-Chinezen die elkaar niet kennen zijn nogal onbeschoft tegen elkaar en lichten elkaar vaak op. In Taiwan en elders buiten China zijn Chinezen overigens wel vriendelijk tegen onbekenden.
Het sociale credit systeem dicht het gat tussen berispingen en zware straffen, zoals gevangenisstraffen.
China is een atheïstisch land, waardoor het regime geen beroep kan doen op een almachtige god die ongehoorzame gelovigen straft.
Als de burgers van China kort worden gehouden, is de kans klein dat er misdrijven worden begaan. Of, erger nog, er een opstand komt tegen het Chinese regime. In principe zou dit systeem dan een effectieve oplossing zijn.
Nadelen
Het Chinese regime is totalitair en wil alle ongewenste gedrag afstraffen. Zo is het verboden om “frivole uitgaven” te doen. Stel, een Chinese uitvinder wil met zijn spaargeld een prototype van een nieuw apparaat bouwen. Dan zullen er veel “frivole uitgaven” op zijn conto komen. Hij wordt dan afgestraft voor zijn experimenten. Een klein voorbeeld van hoe een opgelegd moreel keurslijf averechts kan werken. Een verstikkende conformiteit betekent het mijden van risico. Ook minder kennisontwikkeling en creativiteit. Dit zijn nu net de core skills voor de komende decennia.
Is het systeem wat voor Nederland of België?
In deze Chinese vorm is het systeem verstikkend. Maar een ‘light-vorm’ kan nuttig zijn. Bijvoorbeeld, waarin alleen (borderline) strafbare dingen invloed hebben op een creditscore, En dingen als de politiek of game gedrag er buiten laten.
Het systeem zorgt namelijk voor meer vertrouwen. Als je weet dat iemand een hoge social creditscore heeft, weet je dat die persoon geen strafblad heeft. En dat het veilig is om met die persoon te daten, haar in dienst te nemen of een bedrijf mee te beginnen. Mensen zijn voortdurend bezig om elkaar te ‘raten’. Een CV is hiervoor een hulpmiddel. Of een foto. Sites als LinkedIn en Tinder werden er groot mee.
Rating beter dan racisme
Bij gebrek aan beter vervallen mensen vaak tot racistische vooroordelen om risico’s te mijden. Als, zeg, een groenharige vaker iets steelt dan een niet-groenharige, zal de werkgever liever de niet-groenharige in dienst nemen. Marokkanen hebben hier bijvoorbeeld erg last van. Er zijn meer dan gemiddeld veel Marokkanen die veroordeeld worden voor misdaden. Maar er zijn ook genoeg Marokkanen die geen vlieg kwaad doen. Zij moeten nu onder de kwaden lijden.
We vinden hier privacy van daders allemaal erg belangrijk. We vergeten alleen dat we voor deze privacy een prijs betalen. Namelijk minder vertrouwen. Informele “rating” is ondoorzichtig en vaak racistisch. Het afschrijven van verder onschuldige mensen, die toevallig de pech hebben bij een groep te horen met een slechte reputatie. Het is dan beter, om een ieder te oordelen op zijjn daden. Zo hebben we allen een eerlijke kans.
Rating toch niet zo slecht?
Dus rating kan goed uitpakken. Wel moeten we die rating dan op een transparante en eerlijke manier gaan doen. Het moet ook mogelijk zijn voor iemand die een slechte rating heeft, dat weer goed te maken. Daar moeten strenge wetten en regels voor komen. Het algoritme van elke vorm van rating moet openbaar bekend en objectief zijn. Iedereen die een rating heeft ondergaan, moet in kunnen zien waarop deze rating berust. En ook hoe hij of zij deze rating beter kan maken.
Zeer goed idee. Het bevat alleen twee fouten. Een punten systeem is te vrij interpreteerbaar. Beter zijn verschillende niveaus van basisinkomen. Punt twee de toekenning van punten moet op basis van democratie gebeuren, middels referenda. Het is de taak van de overheid om die referenda te leiden. De punten toekenning moet meer gericht zijn op het onderverdelen van klassen en burgerlijke staat. Het benoemen van individuele acties kan een averechts effect hebben, er kan een klik cultuur ontstaan. Het is dus van belang bij een dergelijk systeem dat de vraagstelling en de uitvoering eenduidig is.
De overheid heeft daarbij ook de taak alle middelen te overzien. Het toekennen van de middelen aan de klassen. De burger rangschikt de middelen die beschikbaar zijn.
Bij de meeste bedrijven werkt men ook al decennia lang met rating systemen. De loyaalste werknemers die loyaal zijn geworden door verdiensten komen hoger in rang. In loonschalen wordt ervaring versus opleiding en functie vaak vergeleken. Door de automatisering hebben werknemers ook rollen waarmee ze toegang krijgen tot bepaalde middelen om hun werk uit te voeren.
We zijn dus al sterk afhankelijk van rating. Het nadeel is dat bedrijven het kapitalisme nastreven. Je eigenlijk naar de pijpen dans van een persoon waarvan je niet weet wat die allemaal heeft uitgevreten, wellicht niet eens moeite heeft gedaan voor zijn positie.