Macht. Volgens sommigen de bron van alle kwaad, volgens anderen absoluut noodzakelijk om hun verheven doelen te bereiken. Wat is macht precies, en welke bronnen van macht zijn er?
Wat is macht?
Macht is volgens de negentiende-eeuwse Duitse socioloog Max Weber het vermogen van personen of groepen om andere personen, groepen of zaken de wil op te leggen, eventueel tegen de wensen of belangen van die anderen in. Sommige sociologen hanteren een kortere definitie: macht is het vermogen, de handelingsvrijheid van anderen in te perken, of: te veranderen. Macht is erg belangrijk. Het zijn de machthebbers die bepalen welke richting een maatschappij op beweegt. Pas door middel van het analyseren van machtsrelaties, is een maatschappij goed te begrijpen. Echter: niet alle bezitters van macht liggen voor de hand. Er zijn verborgen machthebbers, die doorgaans meer in de melk te brokkelen hebben dan openlijke machthebbers zoals koningen, bankdirecteuren of de paus.
Wat zijn bronnen van macht?
In de sociale psychologie worden de onderstaande vijf bronnen genoemd.
- De zichtbaarste vorm van macht is de positiemacht. Een burgemeester heeft bijvoorbeeld de opperbevoegdheid over de gemeentepolitie in zijn woonplaats, omdat de Nederlandse wet deze bevoegdheid aan de positie van burgemeester toekent, en de meeste Nederlanders de wet gehoorzamen. Deze vorm van macht verdwijnt onmiddellijk, zodra de persoon in kwestie zijn positie verliest, of zodra ondergeschikten het vertikken om orders op te volgen.
- Een tweede vorm is de referentiemacht. Mensen doen over het algemeen graag, wat een persoon die ze erg bewonderen zegt. Zo heeft een populaire filmster als Richard Gere de macht, om veel van zijn fans over te halen bijvoorbeeld mee te doen aan het verzet tegen de bezetting van Tibet. Deze vorm van macht is vooral gebaseerd op emoties en kan dan ook snel verdwijnen als de emoties omslaan.
- Ten derde bestaat deskundigheidsmacht. Ook dit is toegekende macht. Personen kennen macht toe aan mensen die meer deskundigheid hebben, bijvoorbeeld medisch specialisten. Deze machthebbers zullen alleen gezag hebben op het deskundigheidsvlak. Deze vorm van macht is gebaseerd op erkenning voor het deskundige specialisme. In bijvoorbeeld Saoedi-Arabië is de erkenning van een salafistische rechtsgeleerde erg groot. In Noord-Korea zal dezelfde rechtsgeleerde niet serieus worden genomen, omdat er daar geen islamieten zijn.
- Een vierde vorm van macht is de informatiemacht. Hier wordt men beïnvloed door de informatie zelf. Stel, jij hebt de bouwtekening van een vrije-energie machine op de plank liggen, die ook echt werkt. Dan kan je daarmee de wereld op zijn kop zetten, bijvoorbeeld door deze bouwtekening op internet te publiceren of aan je favoriete land of bedrijf te geven. Deze vorm van macht verschilt van de deskundigheidsmacht, omdat deze vorm volledig onafhankelijk is van de persoon die de informatie levert.
- De laatste genoemde vorm van macht is de middelenmacht. Dit is het geval wanneer mensen afhankelijk zijn van bepaalde middelen om iets te ondernemen. Diegene die deze middelen bezit, heeft zo macht over de andere persoon. Deze macht geldt vooral wanneer er weinig andere alternatieven beschikbaar zijn.
Deze onderverdeling is in feite verouderd. Zo zijn er hier niet genoemde vormen van macht, die zeker in het huidige internettijdperk, maar ook al daarvoor toch belangrijk zijn:
- Netwerkmacht. Iemand met een groot netwerk, of veel verbindingen of klanten, kan hieraan de nodige macht ontlenen. De reden dat bedrijven als het Amerikaanse Facebook zo veel waard zijn. Iemand met netwerkmacht kan deze gebruiken om diffuse machtsbronnen, bijvoorbeeld die van kiezers of consumenten, samen te ballen tot een gevreesde en effectieve macht.
- Macht door bekendheid. Als iemand of iets erg bekend is, wordt er eerder naar die persoon of bedrijf geluisterd dan naar een onbekend persoon. Macht door bekendheid is een voorwaarde voor referentiemacht.
- Macht door chantage. Stel, je weet iets belastends over een persoon. Dan kan je deze persoon chanteren met het bekend maken hiervan. Volgens hardnekkige geruchten werd voormalig topambtenaar Joris Demmink door de Turkse staat gechanteerd met zijn seksleven. In feite is dit een negatieve vorm van informatiemacht.
- Macht door het kunnen manipuleren van emoties van anderen. Psychopaten en volksmenners zijn hier meesters in. Datinggoeroe’s leren mannen hoe ze vrouwen in hun macht kunnen krijgen door hun gevoelens te manipuleren.
In een volgend artikel wordt ingegaan op wie de machthebbers zijn.
Dag germen.
‘Macht’ is relatief, het is maar hoe je er zelf mee omgaat.
Niemand heeft werkelijk macht over anderen noch over informatie noch over zaken die gelden binnen de samenleving.
‘Macht’ verkrijg je niet door de vrijheid op informatie te onderdrukken, ‘Macht’ verkrijg je niet door positie binnen een regering of eender welke instituut, de enigste macht is de macht die je over jezelf hebt, er is geen andere macht die invloed kan uitoefenen op de informatie die je “lekt” of verspreidt. De enigste ‘macht’ is de controle die je zelf beheerst over de materie en wat je daarmee doet valt onder je eigen verantwoordelijkheid, ‘wil’ je hiermee de mensen een rad voor de ogen draaien is dat jouw fout en niet andersom !
De enigste macht is de “provocatie” die je doet ten opzichte van de waarnemer, de waarnemer blijkt wel juist te zijn in zijn/haar conclusie, de ‘provocateur’ op diens beurt voelt zich bedreigd door de informatie die bekend raakt en aanvaard niet de consequenties van diens eigen gedrag door ‘geweld’ te gebruiken om die ‘informatielek’ te voorkomen dus bekoopt de ‘waarnemer’ ten koste van de bekendmaking van die informatie het met de dood, is dat een faire behandeling ?
‘Macht’ is relatief, het is maar hoe je er zelf mee omgaat.
Ik denk ook dat dit juist het punt is wat Germen wil maken, vandaar ook die leuke en toepasselijke foto rechtsboven.
Het ligt er ook een beetje aan hoeverre je een these wilt doorvoeren, maar in feite is alles relatief.
Inderdaad. Macht werkt op verschillende niveaus. En dan heb je het over verschillende soorten macht die in het artikel wordt beschreven.
Macht is onderdeel van de menselijke natuur. En net zoals andere eigenschappen als emotie of creavtiteit, kan het een hoge of lage expressie hebben. Het is bovenal perceptie.
Ik ben benieuwd naar het volgende artikel :).