Glubb Pasha en koning Hussein bij een parade van de erewacht van het Arab Legion van het Jordaanse leger bij het paleis.

Opkomst en ondergang van wereldrijken: hoe staan we er voor?

Sir John Glubb, in de Arabische werld beter bekend als Glubb Pasja, schreef in de jaren zeventig het geruchtmakende boekje The Fate of Empires. Volgens dit boek overleven imperia ongeveer 250 jaar, en doorlopen ze allen vaste fasen. Onafhankelijk van technologisch niveau. Zijn conclusie is pessimistisch. Wat brengt de toekomst?

Ooit enorme wereldrijken, zoals het Romeinse en het Spaanse, bestaan niet meer. In hun plaats zijn er andere wereldrijken verrezen – en vaak weer ten onder gegaan. Sommige imperia, zoals het Incarijk Tawantinsuyu, zijn in hun bloeitijd vernietigd door een invasie en ziekten. Maar in de meeste gevallen was het rijk al van binnen aan het desintegreren, waardoor aanvallers vrij spel hadden om het wankelende rijk te plunderen en op te slokken.

Universeel patroon
Glubb bestudeerde als Arabist voornamelijk islamitische imperia, maar ook meer bekende rijken zoals dat van Alexander de Grote en het Russische. Hierbij stelde hij vast dat deze rijken doorgaans tien generaties besloegen, rond de 250 jaar. Dit geldt voor monarchieën, theocratische rijken en zelfs het unieke Mammelukse Rijk, waar alleen slaven heerser konden worden. Het geldt voor rijken waarin het vervoer door dragers plaatsvond en rijken waarin stoomtreinen de steden met elkaar verbonden. Klaarblijkelijk is de oorzaak voor het verval van de imperia sociologisch en heeft dit alles te maken met de enige onveranderlijke constante: alle imperia bestonden uit mensen.

Glubb Pasha bij een parade van de erewacht van het Arab Legion van het Jordaanse leger bij het paleis
*1953

Veroveringsoorlog
Elk imperium begint met een orgie van grof geweld en grote moed. De veroveraars, arm en fanatiek,  lopen in een onstuitbare lawine van geweld zwakkere buurlandjes – of zelfs volken aan de andere kant van de oceaan – omver. De Romeinen maakten korte metten met de Etruskische stadsstaten en daarna de Carthagers, Grieken en Galliërs. De volgelingen van Mohammed veegden in enkele jaren het Oost-Romeinse Rijk en de Sassaniden grotendeels van de kaart. Genghis Khan zaaide dood en verderf van Hongarije tot China. In de volgende fase wordt het geweld beter georganiseerd. Bruikbare militaire technieken van overwonnen tegenstanders worden overgenomen. Het imperium dijdt uit tot enorme omvang. Dit zet de volgende fase in gang.

Handel
Handel is lastig als je om de tien kilometer weer het volgende potentaatje moet omkopen om je kameel met kostbare mirre door te laten. Na het ontstaan van het imperium zijn er geen roofridders meer, alleen één centraal gezag. Het leger beschermt tot op zekere hoogte tegen diefstal door anderen. Plotseling wordt handel erg winstgevend. Enorme fortuinen hopen zich op bij de elite en nieuwe, gedurfde ondernemingen zijn aan de orde van de dag.

Kunst en intellectualisme 
De nakomelingen van de ooit arme, fanatieke grondleggers van het imperium gaan geld zien als het hoogste doel. Weg is hun bereidheid om hun leven op het spel te zetten in een ver land. In plaats daarvan gaan hun kinderen zich richten op de kunsten en daarna wetenschap. De monumenten van verloren beschavingen dateren uit deze periodes. De helden uit dit tijdperk zijn grote kunstenaars en wetenschappers.

Cultuurrelativisme en fatalisme
Het idee wordt populair dat alle problemen door het menselijk intellect, met andere woorden door debat en praten, op te lossen zijn. Sofisme en drogredenen vervangen opofferingsgezindheid. Seksuele losbandigheid neemt toe. Naarmate de kernideeën die de grondslag vormen voor de beschaving in de vergetelheid raken, neemt ook de verdeeldheid toe. Pessimisme verspreidt zich. De meest bewonderde mensen in dit stadium zijn zangers, acteurs en sportlieden. Van het leven genieten wordt belangrijker dan zich inzetten voor een groter ideaal. De ineenstorting is nu een kwestie van jaren.

Leven we in dit stadium? Of kunnen we ontsnappen aan deze historische wetmatigheid? Op het eerste gezicht ziet het er slecht uit. Veel van de voortekenen kloppen met wat we om ons heen zien gebeuren. Meer recent onderzoek aan onder meer het Chinese Rijk lijkt echter uit te wijzen dat door krachtige hervormers het verval een halt kan toe worden geroepen. En door de bevolking. Laten we ophouden respect te hebben voor mooipraters, lafaards en leeghoofden, en onze echte helden, zij die onze menselijke idealen in de praktijk brengen, weer gaan eren.

10 gedachten over “Opkomst en ondergang van wereldrijken: hoe staan we er voor?”

  1. De VS bestaan nu ongeveer 250 jaar en niemand zal ontkennen dat zij nogal dominant aanwezig zijn op ons ruimteschip aarde. Lange tijd was de VS voor heel velen, vooral in het westen, een voorbeeld. Daar lijkt de laatste paar jaar wat in te veranderen. Hoewel veel regeringen (zeker de onze) nog geloven in het Amerikaanse ideaal worden steeds meer onderdanen kotsmisselijk van de Amerikaanse bemoeizucht, arrogantie, gewelddadigheid, hypocrisie, leugenachtigheid, gemanipuleer en minachting tegenover andere culturen.
    Dankzij Trump, die de persoonlijkheid heeft van een louche tweedehands autohandelaar, gaat de macht van de VS down the drain.
    Tijd voor wat anders.

  2. Iedere dag weer verwonder ik mezelf aan al het nieuws dat tot me komt en waarbij compleet wereldvreemde zienswijzen als de norm wordt gepresenteerd. Vervolgens worden basale normen en waarden in de hoek gezet als racistisch, intolerant, ouderwets, bekrompen en wat niet al.
    Als midden-oosten veteraan weet ik en heb ik mee gemaakt dat vrede geen gegeven is maar tijdelijk van aard en dat gedeelde basale normen en waarden de basis zijn van een stabiele samenleving. Hoe pluriformer een samenleving des te moeilijker het wordt om een democratie te handhaven en dus de vrede.
    We zitten nu in een gepolariseerde rollercoaster die alle kanten uit schiet en waar het gezonde verstand is gedegenereerd tot “onderbuikgevoelens”. Zelfs mijn kinderen worden in het onderwijs volop gebrainwasht met onzinnige hersenspinsels over een denkbeeldige wereld waar alleen maar lammetjes in allerlei kleuren een samenleving vormen.

    1. Het midden oosten is een gepolariseerde rollercoaster door die ouderwetse basale normen.
      Hier in het verlichte westen wordt er niet zo hard meer aan getrokken.
      Wij hebben niet meer die verzuilde patstelling.

  3. Zolang wij naar anderen blijven wijzen en de hand niet in eigen boezem durven steken zal er geen spat veranderen. Wij zijn zij en zij zijn wij. Zo is dat en niet anders. Dat is geen suikerzoete pil maar een zure bittere pil. Slik hem en ga aan de gang met jezelf! De rest gaat jou namelijk niks niks aan!

Laat een reactie achter