alzheimer

Porphyromonas gingivalis: hoe het conservatisme in de zorg mensenlevens en miljarden kost

1 reactie / Ideeën / Door / 17 januari 2020

De gezondheidszorg in Nederland behoort tot de duurste van Europa en de kosten stijgen nog steeds. Dit terwijl bijvoorbeeld in Japan en Israël, met een aanmerkelijk goedkopere gezondheidszorg, de levensverwachting flink hoger ligt. Wat doen we verkeerd, en hoe kunnen we letterlijk enkele jaren aan de gezonde levensverwachting toevoegen en tientallen miljarden besparen?

Gezondheidszorg: duur en ineffectief
Nederland geeft meer dan 100 miljard euro per jaar uit aan zorg. Dit komt neer op rond de 6 000 euro per inwoner, of 11 000 euro per werkende. Dat is een enorm bedrag. Weliswaar krijgen we hiervoor een wereldwijd gezien kwalitatief goede gezondheidszorg voor terug, maar in verhouding tot de kosten zijn de baten laag. De grootste kostenpost wordt gevormd door de behandeling van de gevolgen van chronische ouderdomsziekten. De top tien aandoeningen (bron: volksgezondheidszorg,info) staat hieronder.

1 Dementie 9.053
2 Verstandelijke beperking 8.251
3 Gebitsafwijkingen 3.730
4 Coronaire hartziekten 2.280
5 Diabetes mellitus 1.591
6 Beroerte 1.477
7 Gehoorstoornissen 1.349
8 Weke delen reuma 1.228
9 Depressieve stoornissen 1.128
10 Perifeer arterieel vaatlijden 956

Kurieren am Symptom, in plaats van de grondoorzaak aanpakken
Opmerkelijk is dat er één voornaamste oorzaak is van de ziekte van Alzheimer, verantwoordelijk voor 75% van de gevallen van dementie, nummer 1 op deze lijst, met als gevolg verschrikkelijk menselijk leed en meer dan 9 miljard euro zorgkosten, zo ook van gebitsafwijkingen (3), coronaire hartziekten (4), perifeer arterieel vaatlijden (10) en voor een aanzienlijk deel depressieve stoornissen (9). Deze boosdoener is de mondbacterie Porphyromonas gingivalis. Deze bacterie veroorzaakt een ontsteking van het tandvlees (gingivitis) en dringt vervolgens de bloedbaan binnen. Ontstekingen door deze bacterie blijkt de oorzaak te zijn voor het grootste deel van de gevallen van aderverkalking. Wanneer de bacterie hartzakjes binnendringt, ontstaan ook hier ontstekingen. Ook reumatoïde artritis (#21 op de lijst met 654 miljoen euro per jaar) is, weten we nu, voor het belangrijkste deel terug te voeren op P. gingivalis en soortgelijke bacteriën. Klinische depressies, vaak het voorportaal van de ziekte van Alzheimer, hangen ook sterk samen met het doorbreken van de bloed-hersenbarrière door deze bacterie. In hersenen van Alzheimerpatiënten is deze bacterie aangetroffen en blootstelling van muizen aan P. gingivalis wekte in hun hersenen Alzheimer-achtige verschijnselen op, waarmee in principe aan de vereisten van het postulaat van Koch is voldaan.Met andere woorden: het staat nu vrijwel vast, dat P. gingivalis Alzheimer veroorzaakt. In de VS wordt er nu gewerkt aan een vaccin, dat beschermt tegen deze uiterst gevaarlijke bacterie. Ook de ziekte van Parkinson (21) blijkt sterk samen te hangen met deze bacterie.

Het geval van P. gingivalis staat niet op zichzelf. Reeds eerder werd de ware boosdoener achter maagzweren ontmaskerd: Helicobacter pylori. Waar vroeger symptoombestrijdende medicijnen zoals Zantac behoorden tot de bestverkochte medicijnen, behandelen artsen maagzweren nu met gerichte antibiotica tegen deze bacterie. Ook van steeds meer kankersoorten wordt duidelijk dat ze veroorzaakt worden door een infectie van virussen of bacteriën. Het virus HPV, dat wratten veroorzaakt, blijkt ook baarmoederhalskanker te veroorzaken.

Vanzelfsprekend is het veel goedkoper om alle Nederlanders preventief in te enten met een vaccin tegen P. gingivalis en andere soortgelijke gevaarlijke bacteriën en virussen, dan de symptomen van een vergevorderde infectie te behandelen.

Hoewel het oorzakelijk verband tussen een maagzweer en een H. pylori infectie reeds met wetenschappelijjke zekerheid, en een flinke dosis Australische rauwdouwermentaliteit, in 1985 is vastgesteld (de “volunteer” in de samenvatting was namelijk Marshall zelf die, Pettenkofer stijl, een preparaat doorslikte), duurde het tot 1997 (!), twaalf jaar later dus, tot de conservatieve zorgsector overging tot daden. In die tijd ging tien procent(!) van het medicijnbudget aan maagzuurremmers op. Ongeveer zoals de situatie nu met cholesterolverlagers. Er blijkt dus in de zorg sprake te zijn van een structureel probleem. Gebrekkige vakkennis en conservatisme leiden er toe dat aan patiënten ineffectieve en dure behandelingen worden voorgeschreven. Dit kost niet alleen veel geld. Erger: het verwoest honderdduizenden mensenlevens. Hopelijk worden deze fouten niet herhaald en grijpt de overheid snel in om P. gingivalis en soortgelijke ziektenverwekkers uit te roeien. Zowel om ethische als om financiële redenen.

Na deze revolutionaire ontdekking zouden gerechten waarin vis, tomaten en eieren voorkomen wel eens erg populair kunnen worden.

Voedingssupplement keert vroege Alzheimer om

8 reacties / Mensheid, Wetenschap / Door / 22 juli 2012

Klinisch Nederlands onderzoek aan een behandeling voor Alzheimer heeft een cocktail van voedingsstoffen geïdentificeerd die de herinnering in patiënten met vroege Alzheimer kan verbeteren. Het voedingssupplement is er speciaal op gericht het aantal dwarsverbindingen, synapsen, tussen neuronen (de hersencellen die het ´rekenwerk´ uitvoeren) te vergroten.

Voedingsmengsel stimuleert vorming nieuwe synapsen
Alzheimerpatiënten verliezen geleidelijk deze synapsen, waardoor ze gaan lijden aan geheugenverlies en een verminderde hersenwerking. Het supplementaire mengsel, verkocht onder de naam Souvenaid, lijkt de groei van  nieuwe synapsen te stimuleren, aldus uitvinder  Richard Wurtman van het MIT.  Zijn filosofie: niet alleen proberen te voorkomen dat er synapsen verdwijnen, maar ook de nieuwvorming stimuleren.

Na deze revolutionaire ontdekking zouden gerechten waarin vis, tomaten en eieren voorkomen wel eens erg populair kunnen worden.
Na deze revolutionaire ontdekking zouden gerechten waarin vis, tomaten en eieren voorkomen wel eens erg populair kunnen worden.

Het geheim van eieren, vette vis en tomaten
Om dit voor elkaar te krijgen, bedacht Wurtman een mengsel van drie voedingsstoffen: choline, uridine en het omega-3 vetzuur DHA. [3] Choline komt veel voor in vlees, eieren en noten. Omega-3 vetzuren komen veel voor in onder meer vette vis, eieren, lijnzaad en vlees van grazende dieren. Uridine wordt geproduceerd door de lever en nieren en komt onder andere in tomaten veel voor. Zie voor een gedetailleerde lijst van voedingsbronnen de links achter de drie stofnamen. Een recept waarin al deze voedingsmiddelen voorkomen is bijvoorbeeld Filippijnse viscardillo.

Alleen gezamenlijke toediening helpt
Deze stoffen zijn de uitgangsstoffen waarmee ons lichaam de vetmoleculen maakt waaruit hersencelmembranen bestaan, die op hun beurt essentieel zijn voor de ontwikkeling van synapsen. Heel belangrijk: om effectief te zijn, moeten alle drie precursors tegelijkertijd worden gegeten. Vermoedelijk de reden waarom [2] de mist in ging.

Op dit moment zijn er volgens fabrikant Nutricia, onderdeel van het Franse Danone, nog geen definitieve plannen om Souvenaid op de markt te brengen, maar waarschijnlijk is Europa de eerste plaats waar het preparaat zal worden verkocht.

In een onderzoek aan het VU Alzheimer Centrum in Amsterdam in 2008 bleek 40 procent van de testgroep beter te scoren in een test van verbaal geheugen, waar de placebogroep slechts 24 procent verbeterde.

Blijvende verbetering
De nieuwe studie, uitgevoerd in verschillend Europese landen en gecoördineerd door Scheltens, de leider van het vorige Nederlandse onderzoek, volgde 259 patiënten voor zes maanden. Bij dit uitgebreidere onderzoek verbeterden zowel de placebogroep als de Souvenaid groep hun verbale geheugen, maar na drie maanden begon de placebogroep af te takelen, waar de Souvenaid groep haar verbeteringen voortzette. Bij dit grondiger onderzoek werden gedetailleerde neuropsychologische testen uitgevoerd die gewoonlijk ook worden gebruikt bij ander Alzheimeronderzoek. Ongeveer 97% van de patiënten hield zich aan de medicatie, wat extreem hoog is. Mogelijk logisch, gezien het ontbreken van ernstige bijwerkingen.

Gezonde hersengolfpatronen
In het nieuwe onderzoek gebruikten de onderzoekers de waarnemingstechniek EEG (elektoencefalogram)  om payronen van hersengolven vast te stellen. Bij dementie wijken deze sterk af van gezonde hersenen. Opmerkelijk genoeg bleek het voedingssupplement de hersengolfpatronen van beginnende dementie terug te brengen richting de gezonde hersengolfpatronen. EEG weerspiegelt synaptische activiteit, dus vermoedelijk is dit het gevolg van de herstelde synapsen, aldus de onderzoekers. Helaas bleek uit eerdere studies dat de nutriënt-cocktail niet werkt bij patiënten met gevorderde  Alzheimer[2]. De reden is dat bij deze patiënten ook de neuronen zelf zijn afgestorven, waardoor vermoedelijk alleen een behandeling met neuron-stamcellen zal helpen, een techniek die nu zelfs nog niet in klinisch onderzoek is.

Alzheimer voorkomen
Op dit moment is er een tweejarig onderzoek aan de gang waarbij patiënten die dreigen Alzheimer te ontwikkelen, worden behandeld. Voorkomt de behandeling inderdaad Alzheimer, dan is er nu eindelijk een valide reden om bij deze groep een hersenscan te doen. Tot nu toe was er geen effectieve behandeling voor Alzheimer.

Een mogelijke andere, niet in de bronnen genoemde toepassing is als smart food. Vooral studenten en kenniswerkers moeten om informatie in hun brein op te slaan voortdurend nieuwe synapsen aanmaken. Dit voedingssupplement zou dus ook wel eens een grote hit kunnen worden onder studenten.

Bronnen

1. Nutrient mixture improves memory in patients with early Alzheimer’s
2. S.C. Cunnane et al.,  Docosahexaenoic acid homeostasis, brain aging and Alzheimer’s disease: Can we reconcile the evidence?, Pubmed (abstract), 2012
3.  Philip Scheltens et al., Efficacy of Souvenaid in Mild Alzheimer’s Disease: Results from a Randomized, Controlled Trial,Journal of Alzheimer Disease, 2012 (scroll helemaal omlaag voor de samenvatting) (aanvullend materiaal)

Paige Cramer ontdekte met een bescheiden onderzoeksbudget de opmerkelijke anti-Alzheimereigenschappen van antikankermiddel bexaroteen.

Bestaand medicijn blijkt zeer krachtig tegen Alzheimer

11 reacties / Mensheid, Techniek, Visionair leven / Door / 10 februari 2012

Het aantal Alzheimerpatiënten, nu al ver over de honderdduizend, explodeert. De ontdekking, uiteraard niet door een farmagigant, dat het al tien jaar goedgekeurde antikankermiddel bexaroteen seniele plaques snel laat verdwijnen in muizen, komt dan ook als geroepen.

Paige Cramer ontdekte met een bescheiden onderzoeksbudget de opmerkelijke anti-Alzheimereigenschappen van antikankermiddel bexaroteen.
Paige Cramer ontdekte met een bescheiden onderzoeksbudget de opmerkelijke anti-Alzheimereigenschappen van antikankermiddel bexaroteen.

Alzheimer wordt volksepidemie
De ziekte van Alzheimer is een hersenziekte waarbij steeds grotere delen van de hersenen massaal zogeheten seniele of amyloïde plaques vormen. Deze eiwitcomplexen verwoesten en verstikken steeds meer hersenweefsel. De amyloïde plaques ontstaan veel vaker bij mensen met de ApoE4 variant van het ApoE gen. De ziekte leidt tot het langzaam aftakelen van de patiënt tot uiteindelijk de dood.

Al 145 000 mensen in Nederland en vijf miljoen Amerikanen (en uiteraard vele miljoenen in de rest van de wereld)  lijden aan deze ziekte. Dit aantal zal naar schatting verdrievoudigen in 2050. Zowel voor henzelf (in het vroege stadium van de ziekte) als voor de naaste familie en vrienden betekent dit een mentaal slopend proces.

Bexaroteen geneest Alzheimer in muizen
Bij proeven met muizen met Alzheimer bleek, dat het toedienen van bexaroteen de plaques in de muizenhersenen binnen drie dagen al voor de helft deed oplossen en, bovendien, de symptomen van Alzheimer in de muizen, zoals geheugenverlies, sterk verminderde. Waar Alzheimermuizen niet meer wisten wat ze met nestmateriaal moesten doen, vertoonden de behandelde muizen weer binnen enkele etmalen nestelgedrag. Ter vergelijking: andere anti-Alzheimer medicijnen moeten maanden ingenomen worden voor er verbetering zichtbaar wordt.

Bexaroteen is een anti-kankermiddel dat wordt gebruikt bij de behandeling van huid-T-ce; lymfoom (een type lymfeklierkanker). Vergeleken met andere middelen heeft het middel relatief weinig bijwerkingen.

Meer ApoE enzym in het brein
Het onderzoek wees uit dat bexaroteen werkt door de concentratie ApoE enzym in het brein te vergroten. Dit enzym breekt in hoog tempo de plaques af. Het enzym is ook actief tegen in het bloed opgeloste amyloïde: de niveaus hiervan in het muizenbloed bleken zeer sterk te dalen.

Onderzoek
Deze baanbrekende ontdekking werd bekostigd door liefdadigheidsorganisaties en de Amerikaanse overheid en is het resultaat van onderzoek, uitgevoerd op de Amerikaanse Case-universiteit. Voor farmaceutische bedrijven is onderzoek naar nieuwe toepassingen van oudere bestaande medicijnen minder interessant. De patenten daarop zijn immers verlopen.

Klinische proeven kunnen snel beginnen
Hoewel muizen net als mensen zoogdieren zijn, zijn er aanzienlijke biologische verschillen. Het is dus niet zeker (al is het wel waarschijnlijk, gezien het werkingsmechanisme) dat dit medicijn ook bij mensen een effectieve behandelmethode tegen Alzheimer vormt. Omdat het geneesmiddel al goedgekeurd is door de Amerikaanse gezondheidsautoriteit FDA, zullen klinische proeven snel kunnen beginnen. Er is dus goede kans dat er binnen enkele jaren een effectief middel tegen één van de meest afschuwelijke ziektes ter wereld is.

Bron
P. Cramer et al.,  ApoE-Directed Therapeutics Rapidly Clear β-Amyloid and Reverse Deficits in AD Mouse Models, Science, 2012
Researchers find drug quickly reverses Alzheimer’s symptoms in mice, Case University News, 2012

Bij Alzheimerpatiënten vormen zich plaques en tangles rond resp. in hersencellen.

Alzheimer kan nu gestopt en zelfs teruggedraaid worden

7 reacties / Wetenschap / Door / 24 november 2011

Nieuwe hoop voor de 130 000 patiënten met deze afschuwelijke ziekte. Onderzoekers zijn er in geslaagd de hersens van mensen met de ziekte van Alzheimer voor een deel terug te laten groeien. Dit deden ze door het degenererende hersenweefsel te behandelen met stroomschokken.

Bij Alzheimer krimpen de delen van het brein die herinneringen opslaan
Bij de ziekte van Alzheimer krimpt het brein, vooral de hippocampus. Dat is het deel van de hersenen dat informatie van het korte-termijn geheugen naar het lange-termijn geheugen kopieert en zorgt voor de inwendige ‘kaart’ in ons hoofd. Niet verrassend zijn juist dit de dingen waar Alzheimerpatiënten de meeste moeite mee hebben. Twee andere geheugengebieden die een belangrijke rol spelen bij het geheugen (de temporale kwab die de hippocampus omringt en het posteriore cingulate) gebruiken ook minder van de hersenbrandstof glucose dan normaal, een teken dat ze nauwelijks actief zijn.

Bij Alzheimerpatiënten vormen zich plaques en tangles rond resp. in hersencellen.
Bij Alzheimerpatiënten vormen zich plaques en tangles rond resp. in hersencellen.

Elektrische prikkeling laat bij sommige patiënten hersendelen weer aangroeien
Medisch onderzoeker Andres Lozano probeerde diepe hersenstimulatie – met een elektrode diep in de hersenen stroomschokjes uitdelen – om deze afbraak te stoppen. Ze plaatsten een elektrode vlak bij de ‘zenuwbaan’ die met de hippocampus communiceert en lieten die schokjes afgeven – 130 keer per seconde. Vervolgtesten een jaar later lieten zien dat bij alle zes proefpersonen de temporale kwab en PC nu weer de normale hoeveelheid glucose gebruikten – dus weer actief leken te zijn [1]. In vier van de zes proefpersonen kromp de hippocampus nog steeds, maar in de andere twee gebeurde iets dat nog nooit bij een Alzheimerpatiënt is bereikt: de hippocampus groeide weer, met vijf tot acht procent. Deze twee proefpersonen deden het ook beter bij geheugentests, de andere vier niet.

Vorming van nieuwe neuronen?
Uiteraard kunnen geen hersenmonsters bij levende mensen worden genomen, maar bij muizen die dezelfde behandeling kregen, bleken zich nieuwe neuronen te vormen. Ook kwamen er bij diepe-hersenprikkeling eiwitten vrij die zenuwcellen prikkelen om nieuwe onderlinge verbindingen te vormen. De onderzoekers doen nu een vervolgonderzoek in vijftig vrijwilligers (voor zover je daar bij Alzheimer van kan spreken uiteraard).

Methode kan Alzheimer-epidemie verkleinen
Critici vinden de methode te omslachtig voor grootschalige toepassing op de vele Alzheimerpatiënten, maar Lozano wijst er terecht op dat wereldwijd al 90 000 mensen met de ziekte van Parkinson, waarbij de dopamine-producerende delen van de hersenen wegschrompelen, baat hebben bij diepe hersenstimulatie[2]. Ook kan je denken aan een permanent hersenimplantaat dat eenmalig ingebracht wordt, ongeveer zoals een pacemaker. Dit soort innovatieve technologie kan ons helpen de dreigende golf van 300 000 Alzheimerpatiënten in 2050, veel meer dan de gezondheidszorg aankan, aan te pakken. Uiteraard schieten we pas echt iets op met een geneesmiddel dat Alzheimer in een vroeg stadium voorkomt, maar dit zal zeker helpen en heel wat menselijke drama’s ten goede keren.

Bronnen
1. Andres M. Lozano et al., A phase I trial of deep brain stimulation of memory circuits in Alzheimer’s disease, Annals of Neurology, 2011
2. Alzheimer’s damage reversed by deep brain stimulation, New Scientist (2011)

Door Alzheimer aangetast hersenweefsel heeft plaques (pluizige bollen) en minder zenuwuitlopers dan gezond hersenweefsel. Bron: alz.org

Breaking: Alzheimer is infectieziekte

2 reacties / Maatschappij, Wetenschap / Door / 5 oktober 2011

De ziekte van Alzheimer, waarbij de hersenen van het slachtoffer langzaam degenereren, maakt honderdduizenden slachtoffers, alleen al in Nederland. 2% van de bevolking of meer lijdt aan Alzheimer. Is deze ziekte een infectieziekte? Ja, suggereert nieuw onderzoek. Besmettelijke eiwitten zijn mogelijk verantwoordelijk voor één van de meest bedreigende ziektes in Nederland.

Door Alzheimer aangetast hersenweefsel heeft plaques (pluizige bollen) en minder zenuwuitlopers dan gezond hersenweefsel. Bron: alz.org
Door Alzheimer aangetast hersenweefsel heeft plaques (pluizige bollen) en minder zenuwuitlopers dan gezond hersenweefsel. Bron: alz.org

Alzheimer toont veel gelijkenis met Creutzfeld-Jacob en de gekke-koeienziekte
“Onze onderzoeksresultaten openen de mogelijkheid dat sommige gevallen van de ‘sporadische’ variant van de ziekte van Alzheimer (90% van alle Alzheimergevallen) het gevolg zijn van een infectie, vergelijkbaar met de gekke-koeienziekte BSE en de menselijke variant, de ziekte van Creutzfeld-Jacob,”  aldus Claudio Soto, hoogleraar neurologie van de medische faculteit van de universiteit van Texas in Houston. “Het onderliggende mechanisme van de ziekte van Alzheimer lijkt erg op die van prionziekten. Een normaal eiwit krijgt een misvorming en kan die misvorming doorgeven aan slechte eiwitten. De slechte eiwitten hopen zich op in het brein van de patiënt en vormen plaques, afzettingen waarvan wordt geloofd dat ze zenuwcellen doden in Alzheimer-patiënten.”

Alzheimer overgedragen van mens op muis
In een proef met muizen injecteerden onderzoekers hersenweefsel van een overleden Alzheimerpatiënt in muizen en vergeleken de resultaten met de resultaten van injectie met gezond hersenweefsel. Geen van de muizen die met een extract van gezond hersenweefsel waren geïnjecteerd toonden tekenen van Alzheimer, terwijl alle muizen die met het Alzheimer-extract werden geïnjecteerd plaques en andere typische Alzheimer-tekenen in hun hersenen toonden.

Naar eigen zeggen nam Soto’s team een gezonde muis die van nature geen hersenbeschadiging ontwikkelde. De muis ontwikkelde in de loop van de tijd Alzheimer, welke zich verspreidde over andere delen van de hersenen. Op dit moment doet Soto’s team onderzoek naar in het dagelijks leven meer gebruikelijke infectieroutes.

Quarantaine?
De consequenties hiervan zijn groot. Is Alzheimer inderdaad een infectieziekte, dan zal de ouderenzorg totaal anders georganiseerd moeten worden dan nu. Er moet epidemiologisch onderzoek komen naar de exposure van werkers in de gezondheidszorg voor ouderen en de mate van voorkomen van Alzheimer bij verpleegsters in de gezondheidszorg. Ook zal er nu haast moeten worden gemaakt met een middel dat Alzheimer-eiwitten lyseert en de bloed-hersenbarrière kan passeren, zonder dat hierbij verdere schade aan het hersenweefsel ontstaat. Mogelijk moeten Alzheimerpatiënten in quarantaine. De Alzheimer-epidemie is een van de grootste bedreigingen van de volksgezondheid en is verantwoordelijk voor miljarden aan zorguitgaven per jaar. Hierbij geteld het enorme menselijk leed. Deze ziekte zal uitgeroeid moeten worden.

Bronnen
R Morales, C Duran-Aniotz, J Castilla, L D Estrada, C Soto. De novo induction of amyloid-β deposition in vivo. Molecular Psychiatry, 2011
Alzheimer’s Might Be Transmissible in Similar Way as Infectious Prion Diseases, Research Suggests, Science Daily (2011)