Waar water is, kan leven gedijen en de aanwezigheid van water verbetert de vooruitzichten voor bewoning door mensen drastisch. Neem een duik in ijskoude diepten met deze infographic van NASA. Deze geeft een overzicht van alle oceanen in het zonnestelsel.
Met uitzondering van de aarde en de methaanmeren van Titan (die voor aards leven onbewoonbaar zijn, en in dit overzicht niet meegenomen worden; daarentegen wél de diepe oceaan onder de ijslaag van Titan) zijn alle oceanen afgeschermd van de rest van het heelal door een dikke ijslaag. Een tweede belangrijke voorwaarde voor leven is de aanwezigheid van vrije energie. Op aarde levert de zon die, in Jupitermaan Europa de knedende getijdekrachten van Jupiter, die de kern vloeibaar en actief houden. Dit maakt Europa een interessante plaats om naar leven te zoeken.
Hieronder de infographic. Klik voor een volledige vergroting.
Zonder twijfel is Saturnus één van de grootste toeristische attracties in het zonnestelsel. De geringde planeet biedt van dichtbij een spectaculair schouwspel, ook is het manenstelsel om Saturnus heen uniek en veelzijdig, met enkele van de meest bizarre objecten in het zonnestelsel. Denk aan Titan, de maan zo groot als een kleine planeet, waarop zich methaanzeeën en een ondergrondse oceaan bevindt. Zou zich hierop methaangebaseerd of watergebaseerd leven bevinden?
Het maantje Mimas met een inslagkrater, zo groot dat het maantje eigenlijk uiteen had moeten spatten. Het maantje Enceladus, voortdurend gekneed door de zwaartekracht Saturnus, dat van binnen ook een vloeibare oceaan bevat. Zouden zich hierin levensvormen bevinden? Of de raadselachtige maan Japetus, waarvan één kant pikzwart is. Helaas duurt het nog even voordat toerisme naar Saturnus mogelijk is, maar gelukkig zijn er satellietopnames voor een indruk. Saturnusexpert Carolyn Porco neemt ons mee op een twintig minuten durende ontdekkingsreis naar misschien wel de fascinerendste plek van het zonnestelsel.
Het kleine ijsmaantje Enceladus is veel actiever op de zuidpool dan volgens berekeningen kan. Wat is er aan de hand op deze verre satelliet van Saturnus?
Enceladus: niet voor zonliefhebbers Enceladus is een extreem koude ijsbal van ongeveer vijfhonderd kilometer in doorsnede. Maximumtemperatuur in hartje zomer: tweehonderd graden onder nul. De zwaartekracht is bijna microscopisch laag. Omdat het maantje voor een groot deel uit ijs bestaat – en vermoedelijk veel water onder de dikke ijskap bevat – achten onderzoekers Enceladus een interessante kandidaat voor buitenaards leven. Het zuidpoolgebied bevat een aantal raadselachtige lijnen, waar geisers vloeibaar water de ruimte in sproeien.
Enceladus, hier gefotografeerd door Voyager, is maar klein, maar herbergt nog veel geheimen.
Metingen van de infraroodmeter van satelliet Cassini laten zien dat er in het zuidpoolgebied veel meer warmte vrij komt dan voorspeld uit berekeningen: 15,8 miljard watt, twintig maal zoveel als alle hete bronnen in Yellowstone National Park (in feite de krater van een slapende reuzenvulkaan) produceren of tweederde van het vermogen van alle elektriciteitscentrales in Nederland samen. Saturnus (en dus ook Enceladus) staat zeer ver van de zon: de zon heeft op Saturnus maar één procent van de kracht hier op aarde. Op grond van deze metingen zijn ook de grootste sceptici nu overtuigd dat er echt een oceaan van vloeibaar water bestaat in Enceladus.
Geheimzinnige hittebron
Kortom: iets moet deze extreem grote warmteproductie veroorzaken. Getijde-effecten zijn uitgesloten, deze leveren hooguit anderhalf miljard watt. Radioactief verval (op aarde de drijvende kracht van vulkanen en aardwarmte) maximaal 0,3 miljard watt. Onderzoekers geloven niet in een nulpuntsenergiecentrale van aliens, maar denken nu dat Enceladus een ingewikkelde driehoeksrelatie heeft met buurmaan Dione en Saturnus. Door ingewikkelde zwaartekrachtsinteracties tussen deze drie hemellichamen, waardoor Enceladus geregeld wordt gekneed, zou de huidige sterke activiteit verklaard worden en afgewisseld worden door langere perioden inactiviteit. Dat we Enceladus net in een actieve fase aantreffen zou dan toeval zijn.
Metingen van Cassini aan de waterpluimen die Enceladus uitstoot wezen uit dat ze veel opgeloste zouten en organische stoffen bevatten. Sommige exobiologen willen daarom dat een satelliet monsters neemt van zo’n pluim om uit te zoeken of Enceladus buitenaards leven bevat. Diep graven, zoals op Jupiters ijsmaan Europa moet, is dan niet nodig.
