farmacologie

Het aantal Alzheimerpatiënten, nu al ver over de honderdduizend, explodeert. De ontdekking, uiteraard niet door een farmagigant, dat het al tien jaar goedgekeurde antikankermiddel bexaroteen seniele plaques snel laat verdwijnen in muizen, komt dan ook als geroepen.

Alzheimer wordt volksepidemie
De ziekte van Alzheimer is een hersenziekte waarbij steeds grotere delen van de hersenen massaal zogeheten seniele of amyloïde plaques vormen. Deze eiwitcomplexen verwoesten en verstikken steeds meer hersenweefsel. De amyloïde plaques ontstaan veel vaker bij mensen met de ApoE4 variant van het ApoE gen. De ziekte leidt tot het langzaam aftakelen van de patiënt tot uiteindelijk de dood.

Al 145 000 mensen in Nederland en vijf miljoen Amerikanen (en uiteraard vele miljoenen in de rest van de wereld)  lijden aan deze ziekte. Dit aantal zal naar schatting verdrievoudigen in 2050. Zowel voor henzelf (in het vroege stadium van de ziekte) als voor de naaste familie en vrienden betekent dit een mentaal slopend proces.

Bexaroteen geneest Alzheimer in muizen
Bij proeven met muizen met Alzheimer bleek, dat het toedienen van bexaroteen de plaques in de muizenhersenen binnen drie dagen al voor de helft deed oplossen en, bovendien, de symptomen van Alzheimer in de muizen, zoals geheugenverlies, sterk verminderde. Waar Alzheimermuizen niet meer wisten wat ze met nestmateriaal moesten doen, vertoonden de behandelde muizen weer binnen enkele etmalen nestelgedrag. Ter vergelijking: andere anti-Alzheimer medicijnen moeten maanden ingenomen worden voor er verbetering zichtbaar wordt.

Bexaroteen is een anti-kankermiddel dat wordt gebruikt bij de behandeling van huid-T-ce; lymfoom (een type lymfeklierkanker). Vergeleken met andere middelen heeft het middel relatief weinig bijwerkingen.

Meer ApoE enzym in het brein
Het onderzoek wees uit dat bexaroteen werkt door de concentratie ApoE enzym in het brein te vergroten. Dit enzym breekt in hoog tempo de plaques af. Het enzym is ook actief tegen in het bloed opgeloste amyloïde: de niveaus hiervan in het muizenbloed bleken zeer sterk te dalen.

Onderzoek
Deze baanbrekende ontdekking werd bekostigd door liefdadigheidsorganisaties en de Amerikaanse overheid en is het resultaat van onderzoek, uitgevoerd op de Amerikaanse Case-universiteit. Voor farmaceutische bedrijven is onderzoek naar nieuwe toepassingen van oudere bestaande medicijnen minder interessant. De patenten daarop zijn immers verlopen.

Klinische proeven kunnen snel beginnen
Hoewel muizen net als mensen zoogdieren zijn, zijn er aanzienlijke biologische verschillen. Het is dus niet zeker (al is het wel waarschijnlijk, gezien het werkingsmechanisme) dat dit medicijn ook bij mensen een effectieve behandelmethode tegen Alzheimer vormt. Omdat het geneesmiddel al goedgekeurd is door de Amerikaanse gezondheidsautoriteit FDA, zullen klinische proeven snel kunnen beginnen. Er is dus goede kans dat er binnen enkele jaren een effectief middel tegen één van de meest afschuwelijke ziektes ter wereld is.

Bron
P. Cramer et al.,  ApoE-Directed Therapeutics Rapidly Clear β-Amyloid and Reverse Deficits in AD Mouse Models, Science, 2012
Researchers find drug quickly reverses Alzheimer’s symptoms in mice, Case University News, 2012