geheimhouding

Veel voorlichters schoppen het tot politicus. Vaak zetten ze hun spindoctorpraktijken voort. CDA-er Jack de Vries raakte uiteindelijk in zijn eigen netten verstrikt.

Geheimen als sociale negentropie

Amerikaanse spin doctors verdraaiden de ware toedracht van het ombrengen van Bin Laden, blijkt nu. Dit voorval staat niet op zichzelf. Al eerder vielen zelfs regeringen door het openbaar worden van geheimen. Geheimen maken een samenleving dus instabiel. Ze zorgen voor veel potentiële politieke energie, omdat het openbaren van geheimen explosieve gevolgen heeft. Hoeveel geheimen kan een maatschappij aan?

WIR-lek
Macht komt voor een groot deel voort uit het manipuleren van informatie. Dat is ook de reden dat geheimhouding zo belangrijk is voor machthebbers. Als het volk, of staatsvijanden, immers weten wat de machthebbers van plan zijn, zullen ze daarop anticiperen en zo het beleid zinloos maken. Een mooi voorbeeld is het Nederlandse WIR-lek. Ooit bestond er de Wet Investerings Regeling (WIR), een extra financieel voordeel voor ondernemers die investeerden.

Dit kostte de overheid veel geld (ondernemers wilden uiteraard die subsidie opstrijken, vaak op oneigenlijke manier) en dus wilde de regering in 1988 de regeling in het geheim in één klap afschaffen. Echter: de vrijdag voordat het maandag in de Staatscourant werd gepubliceerd, lekte uit (volgens boze tongen via CDA-premier Lubbers, die nauwe banden met het bedrijfsleven had) dat de WIR snel zou worden afgeschaft. Luide ontkenningen door de toenmalige betrokken minister De Korte en staatssecretaris De Koning mochten niet baten. Ondernemers dienden in het weekend nog snel hun investeringen in, waardoor de regering veel geld door de neus werd geboord. Daar werd door een eigenlijke illegale manoeuvre, de WIR-knip, nog een mouw aangepast, maar het kwaad was al geschied.

Veel voorlichters schoppen het tot politicus. Vaak zetten ze hun spindoctorpraktijken voort. CDA-er Jack de Vries raakte uiteindelijk in zijn eigen netten verstrikt.
Veel voorlichters schoppen het tot politicus. Vaak zetten ze hun spindoctorpraktijken voort. CDA-er Jack de Vries raakte uiteindelijk in zijn eigen netten verstrikt.

De gevaren van geheimen: chantage, politieke instabiliteit en verlies van vertrouwen in de politiek
De meeste mensen accepteren dat een bepaalde minimale vorm van geheimhouding nodig is, bijvoorbeeld als een gevoelige operatie moet worden gepland waarvan het mislukken mensenlevens in gevaar zal brengen. Politiek een stuk moeilijker ligt het geheim houden van informatie die politieke gevolgen heeft. Omdat er vaak enorme belangen op het spel staan gebeurt dit toch geregeld, zo ook in Nederland. In Nederland wordt dit niet geaccepteerd en regeringen zijn ernstig in de problemen gekomen door het openbaar worden van dergelijke informatie.

Ook daalt het vertrouwen in de politiek altijd sterk als dit soort geheimen boven tafel komen. Als de bevolking de overheid niet meer vertrouwt, betekent dat sabotage en politieke instabiliteit.

Geheimen als sociale negentropie
Geheimen leveren dus een paradox op. Macht berust voor een groot deel (maar niet geheel) op het manipuleren van informatie. Om manipulatie van informatie mogelijk te maken moet deze geheim kunnen worden gehouden. Tegelijkertijd tast het openbaar worden van politiek gevoelige informatie de legitimiteit van machthebbers aan. De conclusie is dus dat geheimhouding door de overheid meer kwaad doet dan deze voordelen heeft. Machthebbers worden chantabel, er ontstaat binnen de overheid een giftige sfeer waarin corruptie kan bloeien en burgers verliezen het vertrouwen in politici totaal. In dat licht kan het recente besluit van minister Donner, de Wet Openbaarheid Bestuur in te perken, niet anders worden gezien als een uitermate onverstandige actie. Het argument van Donner, dat WOB-verzoeken beantwoorden veel tijd kost, is onjuist en zoals we van deze minister gewend zijn, weinig visionair. Door de gehele overheid te digitaliseren, wat de Amerikanen nu aan het doen zijn, zijn alle stukken opvraagbaar te maken.

Lees ook:
Disclosure!

Geheimen als sociale negentropie Meer lezen »

Wikileaks betekent het begin van het einde van geheimhouding

Disclosure!

Wikileaks is een blijvertje. Machthebbers zullen moeten leren politiek te bedrijven in een wereld waarin geheimen niet meer bestaan.

Vergeet kanonnen, hondstrouwe volgelingen en rijkdom. Wat machthebbers vooral een voorsprong geeft op jan met de pet is de greep die ze op de informatievoorziening hebben.

Voordelen van een informatievoorsprong
Menige veldslag is beslecht door superieure kennis over leger en tactieken van de tegenstander. Zoals een onlangs blootgelegd illegaal netwerk van informatiemakelaars in Amerikaanse zakenbanken bewijst, is ook nu een informatievoorsprong, voorkennis, uiterst lucratief.

Wikileaks betekent het begin van het einde van geheimhouding
Wikileaks betekent het begin van het einde van geheimhouding

Ook voor de liefhebbers van politieke streken is geheimhouding een absolute must. De gevolgen van sommige achterbakse politieke maatregelen, denk aan het leegplunderen van de ABP pensioenkas om ambtenaren eerder met de vut te laten gaan, kunnen verborgen worden gehouden waardoor de latere generaties met de brokken blijven zitten.

Daarnaast is geheimhouding ook een recept voor misverstanden, fraude en oorlogen. Een aanval op een tegenstander wordt een stuk minder aantrekkelijk als deze in de gelegenheid is zich voor te bereiden. Kortom: de vraag is of we zo blij moeten zijn met geheimhouding.

Informatie wil vrij zijn
In de afgelopen eeuwen is het steeds makkelijker geworden informatie te verspreiden. Het moeizaam met de hand overschrijven van de middeleeuwen werd vervangen door de boekdrukkunst. Met betaalbare pamfletten en boeken werd het informatiemonopolie van de Kerk en de machthebbers doorbroken. In de twintigste eeuw kwam de definitieve doorbraak met kopieerapparaten, printers en uiteindelijk internet. Op een enkele grote harde schijf kunnen alle staatsgeheimen van een supermacht worden gezet. Kopiëren van informatie is kinderlijk eenvoudig. Geheimhouding als meer dan twee of drie mensen er van weten, wordt exponentieel moeilijker, dus voor grotere aantallen onmogelijk.

Ook gevoelige informatie verzamelen wordt steeds makkelijker. Er zijn nu videocamera’s in de handel kleiner dan een suikerklontje. Heeft iemand eenmaal toegang tot elektronische informatie, dan kan deze eenvoudig op een USB-stick geplaatst worden. Afluisterapparatuur wordt steeds beter, denk aan richtmicrofoons waarmee gesprekken op honderden meters afstand zijn af te luisteren.

Politiek na Disclosure
Politici zullen moeten leren op te houden met jokkebrokken en stiekeme spelletjes spelen. Bij alles wat ze doen zullen ze er rekening mee moeten houden dat het uitlekt. Dit betekent uiteindelijk de doodsteek voor politieke partijen als het CDA, VVD en PvdA waar dit soort praktijken onderdeel uit maken van de politieke cultuur. De boodschap van Disclosure is duidelijk. Maak je borst maar nat, regenten. Het is aanpassen of ten onder gaan zoals de dinosauriërs.

Disclosure! Meer lezen »