Waarde visionair denkenden, vouw een mooi aluhoedje en zet het op. We gaan dit keer afdalen naar het rijk van dystopische toekomstvisioenen. Technieken maken per saldo ons leven veel beter. Zelfs de ergste techniekhater zal niet terug willen naar de Steentijd, waarin graan met een maalsteen werd gedorst. Helaas hebben veel technieken ook een duistere kant, en om te voorkomen dat wij slachtoffer worden van misbruik van moderne techniek, is het uitermate verstandig, de mogelijkheden te kennen, zodat we ons tegen misbruik kunnen wapenen.
Zoals u weet hebben politici en megacorporaties het beste met u voor, althans: in sommige gevallen. Helaas zijn psychopaten oververtegenwoordigd in zowel de top van het bedrijfsleven als die van de politiek, waardoor er in verhouding veel rotte appels tussen zitten. Wat het nog verergert is de psychopate bedrijfscultuur in multinationals, waar, afgedwongen door een Amerikaanse wet, alles op winst is gericht. Goedwillende machthebbers nemen vaak maatregelen die de vrijheid van anderen beperken, vaak in het belang van bescherming tegen terrorisme, kinderporno of een ander algemeen gehaat kwaad. Het is dan mooi meegenomen dat tegelijkertijd ook politieke tegenstanders kunnen worden aangepakt of de greep op de bevolking kan worden versterkt. Kortom: een gezond wantrouwen jegens machthebbers is bepaald geen overbodige luxe. Toekomstige technologie biedt ongekende mogelijkheden tot misbruik. Gelukkig ook ongekende mogelijkheden om psychopaten te ontmaskeren.
Allemaal hebben we wel eens ruzie met het netwerk, de afstandbediening van de dvd-recorder of de auto, als die het op een koude ochtend vertikt op te starten. Het liefst zouden we dan het vermaledijde onding het raam uit gooien of door een monster uit de prehistorie helemaal fijn laten stampen. Er zijn ook mensen voor wie de techniekhaat een ‘way of life is’ en die vinden dat de mensheid af moet kicken van techniek voor het te laat is. Is techniek een zegen of ramp?
Vroeger, toen de industriële revolutie nog niet uitgebroken was, was Europa een idyllisch continent. Mensen leefden dichtbij de natuur. Iedereen leidde een eenvoudig, maar deugdzaam bestaan en was gelukkig. Toen sloeg de industriële revolutie toe. De eerst zo schone licht werd verpest door dikke zwarte rookwolken van stoommachines, bossen werden gekapt, goedkope massaproductie beroofde eerlijke handwerkslieden van inkomen en de eenvoudige, pure levenswijze van mensen verdween in het niets. Aldus, in een notendop, de wereldvisie van techniekhaters.
De Luddieten probeerden de Industriële Revolutie te stoppen door weefgetouwen kapot te meppen.
De Luddieten
In Engeland en Schotland, de bakermat van de industriële revolutie, werden veel wevers werkeloos toen de Jacquard-weefgetouwen, aangedreven door een stoommachine, voor een fractie van de prijs van een handwever enorme hoeveelheden textiel begon uit te braken. Goed nieuws voor de consumenten, die eindelijk meer dan één kledingstuk konden betalen. Voor de wevers was het minder leuk. Door de komst van fabrieken werden veel thuiswerkende ambachtslieden gedwongen naar de grote stad te verhuizen. Veel mensen waren niet erg blij met die veranderingen.
Toen, in 1790, vernielde de wever Ned Ludd (vermoedelijk geboren als Ned Ludham) in een woedeaanval zijn weefgetouw. Het verhaal ging als een lopend vuurtje rond en in 1810 ontstond er een verzetsbeweging van techniekhaters die elkaar ’s nachts ontmoetten om sabotageacties te beramen. De industriëlen sidderden van angst voor de agressieve bendes Luddieten. Uiteraard waren de autoriteiten daar niet blij mee en gebruikten grof geweld om het protest neer te slaan.
Techniekontwikkeling steeds onbeheersbaarder De techniek om ons heen lijkt een eigen leven te hebben. We voelen ons soms steeds meer een radertje in een onstuitbaar proces van technische ontwikkeling, dat werkelijk geen enkel deel van ons bestaan onberoerd laat. Of het nu gaat om wat we geloven tot ons werk, onze vriendschappen, hobbies en ons liefdesleven: het heeft nu een heel andere vorm dan twee eeuwen geleden. Het moment nadert dat we ons leven naar believen kunnen verlengen, babies naar wens kunnen produceren en een ontwerp naar keuze kunnen downloaden dat vervolgens door onze huisprinter wordt gematerialiseerd als meubel, stuk elektronica of maaltijd. Dit alles door de onstuimige ontwikkeling van de techniek.
Positief denken schept positieve techniek
Hierdoor voelen steeds meer mensen dat ze de greep op hun directe omgeving aan het verliezen zijn. Onze verre voorouders van tienduizend jaar geleden waren uren bezig met het in vorm meppen van vuurstenen bijlen. Nu bestellen we een exemplaar waar een Cro Magnon nog niet eens van zou durven dromen in een handomdraai in een webshop, die deze uit China importeert. Kortom: alles lijkt nep. Toch moeten we niet vergeten dat in een markteconomie als de onze, het uiteindelijk onze wensen en onze dromen zijn die de techniekontwikkeling sturen. Die van onszelf en onze medemensen. Als onze dromen mensvriendelijk zijn, zullen wij de techniek in een mensvriendelijke richting kunnen sturen. Tot nu toe doen we dat aardig, want het leven nu is veel beter dan honderd, laat staan tweehonderd of, nog erger, tienduizend jaar geleden.
En een boom omhakken met een vuistbijl? Nee, bedankt.
