Loonmatiging was het resultaat van het bejubelde Akkoord van Wassenaar in 1982. Als gevolg hiervan werd Nederland concurrerender, maar verarmden de werknemers. Is de loonmatiging te ver doorgeslagen? Ewald Engelen meent van wel. Volgens hem lijden niet alleen de werknemers, maar ook de economie als geheel onder de steeds schevere inkomensverdeling.
Ewald Engelen; Houdt dit kabinet nodeloos crisis in stand?
Ewald Engelen is financieel geograaf en publicist, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Tijdens de Nacht van de Rechtstaat in Felix Meritis nam hij de tijd om met We Are Change Rotterdam over de crisis te praten. In hoeverre faciliteert dit kabinet de crisis? Wie heeft er baat bij? In hoeverre dragen vakbonden hieraan bij?
Loonmatiging is helemaal niet zo goed als veel mensen denken. Er zijn een aantal goede redenen om lonen juist hoog te houden. Lees hier waarom de autocratische leider van Singapore einde jaren zestig een visionair besluit nam met verstrekkende gevolgen.
Singapore jaagde textielfabrieken weg
Singapore, een stadsstaatje op de zuidpunt van het Maleisische schiereiland, is een van de rijkste landen van Azië. Met vijf miljoen mensen samengeperst op 683 vierkante kilometer is het ongeveer zo groot als de Noordoostpolder. Einde jaren zestig, een decennium na de onafhankelijkheid, werd het eiland gedomineerd door textielfabrieken. Laaggeschoolde arbeiders hielden zich meer bezig met sociale protesten en demonstraties dan met zichzelf verbeteren door studie. Ook waren ze massaal aanhanger van de communistische partij, waar toenmalige autocratische president Lee Kuan Yew een uitgesproken hekel aan had. Yew besloot af te rekenen met deze deprimerende werkpakhuizen en verhoogde het minimumloon flink. Als gevolg daarvan verdwenen de textielfabrieken naar buurlanden Maleisië en Indonesië en kreeg Yew de handen vrij om Singapore om te bouwen tot het rijkste land van Oost-Azië. De vrijkomende arbeiders trokken meer kennisintensieve bedrijven aan, die graag in de buurt van de haven wilden zitten.
Lage lonen houden dom
Een hoog salaris dwingt ondernemers voor meer toegevoegde waarde te zoeken. En daar worden we allemaal beter van.
Dit voorbeeld staat niet op zichzelf. De ergste ramp die innovatie en technische ontwikkeling kan overkomen is lage lonen. Een belangrihjke reden waarom in het Romeinse Rijk nooit zaken als watermolens of de stoommachine van de grond kwamen (NB: Heron van Alexandrië had al werkende primitieve stoommachines gebouwd), is dat er overvloedige slavenarbeid was. Er is veel kritiek geleverd op de vermeende achterlijkheid van de rooms-katholieke kerk, voor een belangrijk deel terecht, maar feit is wel dat onder druk van de roomskatholieke kerk slavernij en lijfeigenschap in Europa verdwenen. En hiermee een belangrijke prikkel voor het slimmer omgaan met arbeid ontstond. Lage lonen maken dom, slavernij maakt regelrecht stupide.
Hoge lonen dwingen tot arbeidsbesparing
Door lage lonen worden ondernemers lui en gaan ze de arbeidstijd van mensen inefficiënt besteden. De bittere armoede van werkenden betekent dat ze weinig gelegenheid hebben te investeren in hun kennis of de leefomstandigheden van zichzelf en hun gezin te verbeteren. Paradoxaal gaat het het beste in de landen waar de lonen het hoogste zijn: Zweden, Zwitserland, Japan en inderdaad Singapore. De reden is duidelijk. Hoge lonen dwingen ondernemers kapitaalintensief te werken en slim om te springen met de beschikbare arbeid. Dat betekent: meer robots, kapitaalintensievere machines. In Europa, waar de loonkosten hoger zijn dan in de Verenigde Staten, staan over het algemeen modernere machines dan in de VS. Het probleem in Europa is niet zozeer de hogere lonen, maar het feit dat een groot percentage van die lonen wordt overgeheveld naar niet-productieve delen van de economie, zoals overvloedige uitkeringen, waarmee uitkeringsgerechtigden in een gouden kooi worden opgesloten, en overbetaalde ambtenaren.Een basisuitkering zou werken altijd belonen, en hiermee zowel sociaal zijn als economisch productief.
Weg met de loonmatiging
Loonmatiging zorgt er voor dat inefficiënte bedrijven kunnen blijven voortbestaan. Hoge lonen dwingen bedrijven zoveel toegevoegde waarde te produceren dat ze overeind kunnen blijven. En toegevoegde waarde, dat is waar de economie uiteindelijk om draait. Loonmatiging is een doodlopende weg. Werkgelegenheid ontstaat vooral door werken en investeren te belonen en inactiviteit af te straffen. Opmerkelijk genoeg zijn het vooral de bedrijven die leveren aan de lokale markt, die zeggen het meeste last te hebben van hoge lonen. Nederlandse exporteurs hebben veel meer last van een hoge koers van de euro, bijvoorbeeld. Het grootste deel van hun kosten zit in apparatuur. Kortom: voor Nederland zijn er niet echt veel voordelen aan loonmatiging. Het is slimmer te investeren in bijvoorbeeld bijscholing van werkenden.
