Als geregeld van Moringa-bomen geoogst wordt, krijgen de bomen een succulent uiterlijk.

De magische boom

Stel je voor: een boom in je achtertuin die je van zeer vitaminerijke groente en eetbare olie voorziet, een levende medicijnkast is en je water zuivert. Science fiction? Nee, integendeel. De boom Moringa oleifera zou wel eens de oplossing kunnen zijn voor ondervoeding in veel tropische landen. Of hier.

Groente plukken van een boom
Het is even wennen voor Europeanen: groente van een boom plukken. Wij associëren het eten van bladeren met de Hongerwinter en vergelijkbare akelige omstandigheden. In feite zijn de bladeren van bepaalde Nederlandse soorten bomen, zoals die van de kleinbladige linde, eetbaar. Pas overigens op, sommige plantensoorten zijn giftig. In de tropen is het eten van bladeren van bepaalde boomsoorten en zelfs bamboescheuten normaal. Bomen hebben drie grote voordelen. Ten eerste: ze blijven altijd het veld bedekken, zodat ze altijd maximaal zonlicht opvangen en biomassa produceren. Vlak na het zaaien valt het meeste zonlicht op de grond in plaats van op bladeren. Het tweede voordeel is dat bomen een ecologische niche benutten die de ondiep wortelende kruidachtige groenten niet kunnen benutten. Hun wortelzone is veel dieper, dus bomen kunnen uit een veel groter deel van de grond water en voedingsstoffen opnemen dan kruidachtige planten. Ook besparen bomen werk, het veld hoeft maar één keer te worden bewerkt, al blijft snoeien nodig. Dit weegt in veel gevallen op tegen het nadeel: door de zware stam en takken van een boom moet deze veel energie stoppen in onderhoud.

Boom des levens
Moringa oleifera
is een boomsoort die oorspronkelijk uit het Noord-Indiase halfgebergte komt, maar dankzij zijn opmerkelijke eigenschappen nu in veel verschillende landen in de tropen en subtropen wordt gekweekt. De boom groeit ruwweg overal waar ook citrusgewassen zoals sinaasappel en citroen gedijen. De boom vormt met elf andere soorten in dezelfde familie een compleet geslacht, dus is vermoedelijk het laatste overblijfsel van een vroeger veel soortenrijkere groep. De boom heeft een dikke stam, een dikke wortel en uiterst voedzame bladeren.

Voedzaamheid overtreft die van westerse groenten en fruit meerdere malen; interessant als vleesvervanger
Deze bladeren bevatten 27% eiwit (drooggewicht) met een aminozuursamenstelling die nauw aansluit bij die van de mens: een compleet eiwit dus. Alle acht essentiële aminozuren komen voor. Een zeldzaamheid bij plantaardig eiwit.

Als geregeld van Moringa-bomen geoogst wordt, krijgen de bomen een succulent uiterlijk.
Als geregeld van Moringa-bomen geoogst wordt, krijgen de bomen een succulent uiterlijk.

Ook bevatten de bladeren veel meer vitamine C dan sinaasappels, veel meer provitamine A dan wortels, veel meer calcium dan melk, meer ijzer dan spinazie en meer kalium dan bananen[0]. Kortom: ongelofelijk maar waar slaagt dit gewas er in om de topprestaties van vier groenten/fruitsoorten te overtreffen – en die van dierlijke producten bovendien. Veeleisend is Moringa niet: de boom groeit zelfs op arme zandgronden, hoewel licht zure bodems de voorkeur hebben. Uiteraard zorgt extra bemesting voor een veel betere oogst. Bij goede gewasverzorging en regelmatig plukken van de jonge bladeren, kan Moringa in de tropen zo’n zes oogsten per jaar leveren van elk 2 kg per vierkante meter, aldus Ghanees onderzoek[1]. Oudere bladeren worden slecht verteerbaar door lignine. In de subtropen en mediterrane gebieden neemt de groei in de koele wintermaanden uiteraard behoorlijk af. De plant overleeft lichte vorst, maar geen matige of strenge vorst. Moringa in Nederland kweken is dus lastig zonder koude kas, maar op een vorstvrij plekje zou het moeten lukken. Verwacht gezien de lage temperaturen geen spectaculaire opbrengsten, al zal vier tot zes kilo per vierkante meter per jaar bij goede verzorging zeker mogelijk zijn.

Hoge olie-opbrengsten
Moringa is ook een productief oliegewas. De zaden bevatten zo’n 40% eetbare olie die rijk is aan meervoudig onverzadigde vetten. Moringa levert 300 gram zaden per vierkante meter, wat dus neer komt op 100-120 gram olie. Wat overblijft na het uitpersen van de zaden bevat maar liefst 61% eiwit. Kortom: voor wie naar zelfvoorziening streeft, is Moringa een zeer interessante optie. In zijn eentje slaagt het gewas er in zowel groente van hoge kwaliteit als vetten te leveren.

Waterzuivering en medicinale werking
Verschillende delen van de plant werken als stimulant voor hart- en bloedsomloop. Ze onderdrukken tumoren, antitumor, hebben een koortsverlagende, antiepileptische, ontstekingsremmende, maagzweerremmende werking, nemen krampen weg, kunnen als diureticum gebruikt worden, verlagen de bloeddruk en cholesterolspiegel, bevatten antioxidanten, bestrijden suikerziekte, beschermen de lever en hebben een schimmeldodende of bacteriedodende werking.[3]

Bronnen:
0. M. Broin, The nutritional value of Moringa oleifera Lam. leaves: what can we learn from figures? (poster, 2008)
1. Newton Amaglo et al., Effect of Spacing and Harvest Frequency on the Growth and Leaf Yield of Moringa (Moringa oleifera Lam), a Leafy Vegetable Crop, Moringa and other highly nutritious plant resources: Strategies, standards and markets for a better impact on nutrition in Africa. Accra, Ghana, November 16-18, 2006
2. Multidimensional Moringa, Biodiesel Magazine (2008)
3. Anwar et al., Moringa oleifera: a food plant with multiple medicinal uses, Phytotherapy Res., 2007