In de stad Sao Paulo in Brazilië hebben ze in 2007 reclame in de openbare ruimte verboden. De stad is er voor de inwoners en het is niet een plek voor reclamemakers om alle mensen die er rondlopen continue te bombarderen met hun schreeuwende reclames. Dit was althans de mening van de mensen die het initiatief namen tot deze wet.
Deze wet werd via het democratische proces aangenomen en 15.000 reclameborden werden weggehaald en 300.000 winkels moesten de reclames rond hun ingang drastisch inperken. De bewoners zijn er nog steeds zeer over te spreken en vinden dat hun stad er enorm op vooruit is gegaan.
Reclame en marketing is kort door de bocht gezegd niets meer dan het ongevraagd opdringen van zaken in het meest positieve geval. In het meest negatieve geval is het niets anders dan gelegaliseerd liegen en misleiden. Hieronder ook de grappige visie van Bill Hicks op marketing.
Reclame en marketing zou gezien kunnen worden als een vorm van geestelijke en intellectuele mishandeling die ongevraagd iedereen maar wordt opgedrongen. De tv en radio zijn uit te zetten maar voor de publieke ruimte is dit niet mogelijk. Wat te denken van eenzelfde stuk wetgeving voor een aantal grote steden in Nederland als in Sao Paulo? Als dit in een megastad in Brazilië kan zouden we dit dan niet in Nederland ook kunnen kopiëren? Een stop op reclame in de publieke ruimte, is dat wenselijk of niet?
Elke keer dat er miljoenen worden neergeteld voor een merk, wordt er in feite gehandeld in het denken van miljoenen mensen. Ethisch kan je daar vraagtekens bij stellen.
Adbusters is een online actiegroep die zich verzet tegen de hersenspoeling door reclame.
Reclame is hersenspoeling
Bedrijven en fabrieken bestaan tegenwoordig allang niet meer uit alleen productielijnen en gebouwen. Het belangrijkste bezit van veel bedrijven is de bekendheid van een bedrijf of een product. Adverteerders geven vaak het grootste deel van hun geld uit aan marketing. Een bedrijf als Nike besteedt veel meer geld aan reclame dan aan het laten fabriceren van de sportschoenen in kwestie. Die waarde bestaat uit een collectief goed: de mate waarin het bedrijf er in is geslaagd de neuronen te kapen van het publiek.
De voortdurende strijd om aandacht, om hersencapaciteit dus, is kenmerkend voor de moderne economie. Er worden steeds driestere manieren uitgedokterd om toch maar voldoende ruimte te veroveren in de mentale wereld van potentiële en actieve klanten. Er worden vooral in de VS maar nu ook steeds meer in Nederland, veel rechtszaken gevoerd om echte of vermeende reputatieschade. Is dit wel ethisch? In feite handel je in iets dat in de breinen van anderen aanwezig is. Stel dat je als persoon besluit bijvoorbeeld Nike een opgeblazen marketingwindbuil te vinden en liever de schoenen van de toeleverancier wilt kopen. Ben je dan ook strafbaar?
Naar verwachting zullen er steeds meer nieuwe methoden komen om mensen over te halen een bepaald product of dienst te kopen. Zo is het nu al mogelijk in enkele bijzondere gevallen gedachten af te leiden uit hersengolfpatronen. Misschien is het ooit mogelijk om door een vorm van hersenmanipulatie in mensen die voorbij een winkel lopen, de impuls in te planten om naar binnen te lopen.
Push-marketing verdringt kwaliteit
Weliswaar kunnen we dankzij reclame gratis televisie kijken, maar er gaat heel veel geld zitten in reclame en minder in productontwikkeling. Zelfs een matig product kan toch goed worden verkocht, als de reclamecampagne maar goed genoeg is. Aan de andere kant zal een zeer goed product waar het reclamebureau voor blundert, geen marketingkansen hebben. Hoewel er gevallen bekend zijn van mond-tot-mond reclame die zelfs nauwelijks geadverteerde producten toch zeer populair maakte. Dat laatste heeft dan weer meer te maken met het grote wantrouwen dat mensen steeds meer ten opzichte van reclame krijgen.
Vergroving van de leefomgeving
Het gevolg is een soort wapenwedloop tussen steeds wantrouwiger consumenten en steeds schreeuweriger en doortrapter reclamecampagnes. Voor gevoelige mensen is reclame ook erg opdringerig. Het netto effect is dat de leefomgeving steeds verder vergrooft, mensen steeds verder afstompen. Misschien moet het mogelijk worden om als consument alleen reclame met een bepaald niveau van subtiliteit te ontvangen op bijvoorbeeld de tv. De impliciete filtering die nu met doelgroepmarketing wordt gebruikt, werkt bij algemene programma’s als het acht uur journaal niet.
