seksualiteit – Visionair

Is monogamie uit de tijd?

3 reacties / Analyses, Ideeën, Mensheid, Social Engineering, Visionair leven, Visionaire vragen / Door Germen Roding / 14 februari 2016 14 februari 2016

Monogamie biedt een stabiele omgeving om kinderen te laten opgroeien en brengt rust. Toch kent monogamie psychologisch gezien naast deze voordelen, ook enkele belangrijke nadelen. Reden voor sommige relatiedeskundigen om monogamie af te schrijven. Is dit terecht of is monogamie toch te verbeteren? Hoe goed passen alternatieve systemen bij mensen?

Wat zoeken vrouwen en mannen in een relatie?
Ons gedrag kent een sterke aangeleerde component, maar enkele instincten worden door mensen in alle culturen heen gedeeld. Hierbij zijn er duidelijke verschillen, maar ook enkele overeenkomsten tussen vrouwen en mannen. De scope van dit artikel is relaties waarbinnen seks een belangrijke rol speelt.

Seks
Voor vrijwel alle gezonde mannen in de geslachtsrijpe leeftijd is seks een eerste levensbehoefte. Als een man langer dan een paar dagen zonder seks leeft, daalt het ervaren levensgeluk en zelfvertrouwen. Mannen zonder relatie zijn minder gezond en sterven eerder. Dit komt ook omdat mannen in de westerse cultuur hun emoties alleen kwijt kunnen in een relatie. Ook leven ze onregelmatiger. Toch hebben mannen ook een sterke behoefte aan intimiteit.

Intimiteit
Voor vrouwen is seks belangrijk, maar andere overwegingen zijn belangrijker. Denk dan aan de emotionele band met een partner en intimiteit. Een partner kan veiligheid en stabiliteit bieden, of juist avontuur. Ook status en geld zijn belangrijk. Geslaagde relaties zijn meestal deze, waarin beide partners in veel opzichten op elkaar lijken en ook dezelfde doelen hebben.

Partnerkeuze
De meeste (niet alle) heteroseksuele mannen willen een partner in de vruchtbare leeftijd. Dit is bij vrouwen tussen de achttien en dertig jaar. Ook homoseksuele mannen geven sterk de voorkeur aan mannen in deze leeftijd. Het lijkt hier dus om een hardwired voorkeur in het mannelijk brein te gaan. Vrouwen zoeken doorgaans een partner van hun leeftijd of iets ouder.

Vrouwen minder monogaam dan mannen
Traditioneel wordt aangenomen dat vrouwen monogamer zijn dan mannen. Uit onderzoek [1] blijkt dat dit onjuist is. In het begin van de relatie is de seksfrequentie het hoogst. Deze daalt sterk na ongeveer twee tot drie jaar. Dit ligt voornamelijk aan het sterk afgenomen libido van de vrouw. Deze lust laait weer sterk op als er weer een nieuwe relatie start, waarna het proces doorzet. Bij mannen treedt dit effect ook op, maar is zwakker. Geen wonder dat het in heteroseksuele relaties in 89% van de gevallen de vrouw is, die de relatie beëindigt. Een meerderheid van de getrouwde mensen, vooral vrouwen, zou liever met een ander dan hun partner getrouwd zijn.

Negatieve behoeften
De bekendste negatieve behoefte is jaloezie. Zowel vrouwen als mannen zijn in sterke mate jaloers. Mannen vooral als hun partner lichamelijk intiem is met een ander, vrouwen vooral als hun partner emotioneel ontrouw is. Dit gedrag is biologisch nuttig, de reden dat het is geëvolueerd. Voor mannen om te voorkomen dat ze voor een kind van een andere man moeten zorgen, voor vrouwen om te voorkomen dat hun man zijn energie besteedt aan een andere vrouw.

Maakt monogamie gelukkig?
Monogamie, met als bekendste voorbeeld het huwelijk, is de overheersende relatievorm onder mensen. Toch komen zaken als relatiebreuken en overspel veel voor. Vooral in langere monogame relaties slaat de sleur en verveling toe. De meeste culturen zijn polygyn: meerdere vrouwen per man. Klaarblijkelijk is de match tussen de menselijke psyche en een monogaam samenlevingsverband niet volmaakt.

Polygynie: de ideale samenlevingsvorm voor sommige mannen
Veel mannen vinden het prettig om er een harem van vrouwen op na te houden, waar zij als enige seks mee kunnen hebben. Daarmee bevredigen ze zowel hun instinct voor seksuele variëteit als jaloezie. De ruimte hiervoor in het westen is vrij beperkt. Je moet dan net zoals de Oostenrijkse horror-opa Fritzl of de beruchte Marc Dutroux, een kelder ombouwen tot vrouwengevangenis, je tot de islam bekeren of de leider worden van een religieuze sekte. Het is uiteraard mogelijk er meerdere minnaressen op na te houden, maar dan moet je die weer in de gaten zien te houden of met macchiavelliaanse psychologische spelletjes aan je zien te binden.

In minder ontwikkelde landen, zoals landen waar de sharia heerst, is het makkelijker. De rechters en andere mannen helpen je dan graag om een van je vrouwen die wegloopt of met een andere man slaapt, te stenigen of in de gevangenis te laten gooien. Nadeel van deze samenlevingsvorm is dat vrouwen minder rechten hebben en veel mannen niet aan een vrouw komen. De voorstanders van polygynie, doorgaans vooraanstaande mannen, zien dit niet als een probleem.

Polyandrie: oplossing tegen bevolkingsgroei
In Tibet en enkele andere geïsoleerde gebieden trouwt een vrouw soms met meerdere mannen, doorgaans broers. Omdat een vrouw maar een beperkt aantal kinderen kan krijgen, beperkt dit de bevolkingsgroei. Ook zijn er meer mannelijke werkers om het gezin in leven te houden. Een groot voordeel in een met vruchtbaar land karig bedeeld gebied zoals de Tibetaanse hoogvlakte, wat zich uit in meer overlevingskans voor de kinderen[2]. Voor de mannen betekent dit een schaarse hoeveelheid beschikbare seks en het verduren van jaloezie, voor de vrouw doorgaans wat te veel mannelijke aandacht. Wel krijgen de mannen doorgaans enige vrijheid van hun vrouw om buiten de deur hun gerief te zoeken.

Open relaties
Tegenwoordig worden open relaties steeds populairder. Hierin mogen mannen en vrouwen buiten hun monogame relatie seksuele betrekkingen met anderen hebben. Uit een onderzoek onder meer dan duizend deelnemers aan niet-monogame relaties [3] blijkt dat dit alleen op seksgebied aantrekkelijk is. Op intimiteitsgebied komt de ‘bijhangende’ partner, doorgaans een bijvrouw, meer tekort. Toch noemen de onderzoekers op onduidelijke gronden open relaties een goed alternatief voor monogamie.

Bronnen
1. Barash en Lipton, The Myth of Monogamy, Henry Holt & Company, 2001
2. Starkweather en Hames, A survey of non-classical polyandry, Human Nature(2012)
3. Melissa E. Mitchell , Kim Bartholomew & Rebecca J. Cobb (2013): Need Fulfillment in Polyamorous Relationships, Journal of Sex Research, DOI:10.1080/00224499.2012.742998

Nieuwe seksuele revolutie is nodig

9 reacties / Analyses, Filosofie, Ideeën, Psychologie, Visionair leven, Visionaire vragen / Door julie / 14 februari 2015 14 februari 2015

Met Freud als bodem, zijn we toe aan een nieuwe fase in de maatschappij op het gebied van de seksualiteit. Seksualiteit kan men beschouwen als een drift, maar het omgaan met seksualiteit kan bewuster en zelfs stijgen tot het hoge bewustzijn, zoals bij Tantra, waar de partners zeer respectvolle en intieme seks ervaren. Maar voor veel mensen is alleen al kunnen praten over hun seksualiteit al heel moeilijk, en soms zelfs taboe. Veel mensen, ook in relaties, zijn eenzaam, of willen het snel afronden, of zoeken hun heil op internet.

Seksuele intimiteit bepaalt hoe succesvol een relatie blijft
Uit onderzoek van de Israëlische psychologe Gurit E. Birnbaum(1) blijkt dat het geheim van een lange en gelukkige relatie veel seksuele intimiteit is. Veel echtscheidingen, menselijk leed en relationele dramaâ€™s zouden dus voorkomen worden als partners tijd voor elkaar zouden vrijmaken om geregeld op respectvolle en intieme manier met elkaar te vrijen.
Ook zou dit betekenen dat mensen op respectvollere manier met elkaar omgaan en elkaar niet zouden zien als object om lusten mee te bevredigen.

Meer openheid helpt uitwassen van parafilie te voorkomen

Problemen kunnen hier makkelijk ontstaan, en door de intimiteit is de stap naar de hulpverlening ook niet makkelijk.
Een seksuoloog hanteert een vragenlijst die allebei de partners bijvoorbeeld, ieder voor zichzelf, dient in te vullen, en maakt hieruit een analyse. Hieruit destilleert hij de oorzaken, de verschijnselen, en de gevolgen.
Een bekende parafilie is pedofilie. De overheid in Groot-Brittannië heeft een campagne gestart onder de titel â€œStop it now.â€

Minister van Volksgezondheid Edith Schippers (VVD) wil ook in Nederland een voorlichtingscampagne die hulp biedt. De feiten onder ogen zien is immers de eerste weg naar genezing. Als het taboe op seksuele gevoelens wordt opgeheven, kan en durft iemand naar hulpverlening nog voordat er schade is aangericht.
Ook antroposofische geneeskunde richt zich op de totale mens:

Onderliggende lichamelijke en emotionele factoren die geleid hebben tot de ziekte
De plek die de ziekte inneemt in de biografie van de patiënt
Wat deze ziekte voor de patiënt en diens omgeving betekent
Belemmering en ontwikkelingsmogelijkheid door ziekte
De rol, die het persoonlijkheidstype speelt
Afwijkende ontwikkeling en afwijkend gedrag bij kinderen.

Bij een constitutiebehandeling maken aanleg, ontwikkeling, lichamelijke en emotionele factoren onderdeel van de behandeling uit. Verder zijn er geneesmiddelen en therapieën.
Naast parafilie zijn er nog heel veel andere mogelijkheden voor seksualiteit die volwassen behoeftes kunnen vervullen. Denk aan ageplay, rollenspel, neotantra en dergelijke.

Vragenlijst van een seksuoloog
Wat betekent dit nou voor jou? Seksuologen gebruiken vaak de onderstaande lijst met aandachtspunten om in kaart te brengen wat er schort in het seksleven of een seksuele relatie. Deze vragen vormen een goed uitgangspunt om het eigen seksleven of eigen relatie onder de loep te nemen.

1 Vader (geboortejaar, jaar/oorzaak overlijden, beroep, persoonlijkheidstrekken)
2 Moeder (idem)
3 Relatie tussen ouders (m.n. tederheid, lich. contact, emotioneel contact)
4 Relatie met ouders (m.n. tederheid, lich. contact, emotioneel contact)
5 Sfeer in huis (opvoedingsklimaat, houding t.o. seksualiteit)
6 Aantal kinderen (jongens, meisjes, jouw plaats)
7 Relatie met broers en zusters (vroeger en nu)
8 Rol godsdienst (m.n. wat betreft seksualiteit)
9 Zindelijkheidsopvoeding, onwillekeurig lozen van urine (enuresis)
10 Seksuele spelletjes
11 Verwaarlozing, mishandeling (lichamelijk, psychisch)
12 Seksuele traumata (nare of negatieve ervaringen, incest, sexueel misbruik)
13 Seksuele voorlichting (wanneer, door wie, hoe, beleving; nu voldoende kennis)
14 Houding/sfeervan de voorlichters t.o.v. seksualiteit (normen)
15 Secundaire geslachtskenmerken (haargroei, borsten, stemverandering etc.): welke leeftijd; ontwikkeling; beleving
16 Eerste maandelijkse bloeding als begin van menstruele periode (Menarche). Wanneer, hoe, beleving; problemen
17 Eerste ejaculatie (uitstoot van sperma). Wanneer, hoe, beleving
18 Eerste orgasme (toppunt van seksuele opwinding). Wanneer, hoe, beleving
19 Begin masturbatie (begin zelfbevrediging). Wanneer ontdekt, hoe beleving; evt. waarom niet
20 Seksualiteit tijdens de puberteit (beleving)
21 Masturbatie vÃ²Ã²r vaste relatie (frequentie, attitude, stimuli, masturbatiefantasieën)
22 Homoseksuele fantasieën, ervaringen
23 Prostitutie vÃ²Ã²r vaste relatie (bezocht of zelf gedaan, hoe vaak, beleving)
24 Parafilieën (afwijkende seksuele behoeften). Fantasieën, neigingen, daden
25 Verliefdheden (wanneer, hoe, beleving)
26 Eerste vrijen (wanneer, hoe, beleving)
27 Eerste coïtus (wanneer, hoe, beleving)
28 Seksuele relaties vÃ³Ã³r eerste duurzame partner (vast, promiscue, leeftijdsverschil)
29 Contraceptie (geslachtsgemeenschap voorkomen). Welke, beleving, problemen
30 Eerste duurzame partner (data, emotionele relatie, seksualiteit)
31 Eerder(e) huwelijk(en) (wanneer, hoe, beleving)
32 Huidige huwelijk of vaste relatie (data, kennismaking, reactie omgeving)
33 Persoonlijkheidstrekken huidige partner
34 Seksuele â€œeigenschappenâ€ huidige partner
35 Seksuele relatie nu (libido/seksuele drijfkracht), initiatief, voorspel, coïtusfrequentie (aantal keren geslachtsgemeenschap), niet-coïtale seks, functiestoornissen, satisfactie, seksuele fantasieën)
36 Masturbatie (fantasieën nu, frequentie, beleving, attitude partner)
37 Emotionele relatie nu ( affectie, belangstellingen, vrienden, communicatie, denken over scheiding)
38 Kinderen (kinderwens, vruchtbaarheidsproblemen, zwangerschappen, partus, leeftijden, bijzonderheden)
39 Seksuele relatie tijdens en na zwangerschappen
40 Seksuele activiteit tijdens de menstruatie (hoe wordt menstruatie ervaren)
41 Seksuele activiteit tijdens en na de overgangsjaren (het climacterium m.n. postmenopausaal)
42 Seksuele activiteit tijdens en na de menopauze (het climacterium virile)
43 Buitenechtelijke relaties (wanneer, hoe, beleving)
44 Buitenechtelijke seksualiteit (wanneer, hoe, beleving, prostitutie)
45 Seksuele interesses (boeken, erotische films, etc.)

Bron
1. G. Birnbaum, O. Cohen en V. Wertheimer, Is it all about intimacy? Age, menopausal status, and womenâ€™s sexuality, Personal Relationships (2007)

Zijn gedeelde courtisanes de oplossing voor eenzame mannen?

Heeft de betaalde minnares de toekomst?

95 reacties / Analyses, Filosofie, Ideeën / Door Germen Roding / 12 februari 2013 12 februari 2013

In de westerse cultuur zijn er maar enkele typen geaccepteerde seksuele relaties. Beantwoorden deze aan de vraag?

Iedere cultuur heeft een methode om de menselijke seksualiteit in een voor de desbetreffende cultuur gewenste manier in de juiste banen te leiden. Vrijwel alle culturen kennen de monogame man-vrouw relatie, het huwelijk, in de een of andere (soms sterk afwijkende) vorm. Dit is ook de meest voor de hand liggende relatievorm, omdat er ongeveer evenveel mannen als vrouwen zijn en kinderen in een veilige omgeving moeten kunnen opgroeien. In krijgersculturen, zoals die van de Yamomami, de islamitische en de traditionele Maori-cultuur, speelt seksslavernij een belangrijke rol. Hier komen ook veel polygynie (één man met meerdere vrouwen) voor. Omdat er in een krijgerscultuur veel mannen sneuvelen is dit een geschikte manier om zoveel mogelijk nieuwe krijgers te produceren.

Polygynie komt ook voor in culturen waar vrouwen het meeste werk doen, zoals in Afrika onder de Sahara. Een man koopt dan niet alleen een baarmoeder en een seksobject, maar ook een arbeidskracht. In sommige zeer vreedzame samenlevingen, zoals die op de grens van Nepal en Tibet, komt polyandrie voor. Hierdoor blijft het bevolkingsaantal stabiel, erg belangrijk in dit zeer arme berglandschap, terwijl toch elke man zijn arbeid kan inbrengen (waardoor een gezin veel bestaansbronnen heeft) en seksueel aan zijn trekken komt.

Waarom is een overschot aan single mannen een probleem?
Uit diverse wetenschappelijke studies blijkt een sterk verband tussen een overschot aan ongetrouwde jonge mannen en zaken als criminaliteit en geweld. Heeft een man eenmaal een partner en kinderen, dan zakt zijn testosteronniveau sterk en wordt de neiging tot agressief gedrag steeds kleiner. Hieruit blijkt ook de genialiteit van het Tibetaanse polyandrische systeem. De verkrachtingsepidemie in India en de misdaadgolf in China zijn een rechtstreeks gevolg van een tekort aan meisjes, waardoor er veel ongehuwde jonge mannen rondlopen. Er zijn ook andere nadelige gevolgen, voor de mannen persoonlijk. Ze sterven eerder, zijn ongelukkig en zoeken vaak hun troost in drank of drugs. Dit is bijvoorbeeld in de Gazastrook een enorm probleem. Kortom: er ontstaat zo veel menselijk leed.

Nooit deksels voor sommige mannelijke potjes
In onze tegenwoordige westerse cultuur hebben mannen en vrouwen ongeveer dezelfde rechten en plichten. Ook hun inkomens trekken steeds meer naar elkaar toe. Het probleem is echter dat vrouwen over het algemeen veel selectiever zijn in hun partnerkeuze dan mannen. Dit geldt des te sterker als het om een sekspartner gaat. Vrouwen willen over het algemeen een lichamelijk aantrekkelijke man (bijvoorbeeld door symmetrische lichaamsbouw etc) met een zeker overwicht op een terrein dat zij bewonderen of nastreven, kortom iemand tegen wie ze op kunnen kijken. Vandaar dat leidersfiguren, geestelijken, gewelddadige criminelen en leraren erg populair zijn onder veel vrouwen. Omdat mannen en vrouwen over ruwweg dezelfde capaciteiten beschikken, betekent dit dat er een tekort is aan begerenswaardige mannen (waardoor deze vaak meerdere partners hebben) en een overschot aan mannen die niet aan de eisen van vrouwen voldoen.

Polyandrie?
Een voor de hand liggende oplossing is dat een vrouw genoegen neemt met meerdere partners die niet erg aantrekkelijk zijn. Gezien de manier waarop de seksualiteit van vrouwen werkt, vinden maar weinig vrouwen dit een aantrekkelijk idee. De meeste vrouwen zullen alleen een minnaar nemen als deze aantrekkelijker en succesvoller is dan hun bestaande relatie. Zelf zullen ze niet snel genoegen nemen met een minder aantrekkelijke minnaar, hoe lief, trouw en zorgzaam deze ook is.

De gedeelde courtisane
Op dit moment is er in de westerse wereld maar één type seksuele relatie die ook minder aantrekkelijke mannen de kans geeft om aan hun trekken te komen: prostitutie. Prostitutie kent echter de nodige nadelen. De wisselende anonieme contacten zijn interessant voor getrouwde mannen die iets buiten de deur zoeken, maar kunnen niet de emotionele behoeften vervullen van een man zonder vaste partner.

Rijke mannen kennen al langer de betaalde minnares. Dit is een vaak buitenechtelijke relatie met een vriendin die door de man in kwestie wordt voorzien van een woning (ook wel liefdesnestje geheten), kleren en handgeld. Uiteraard ligt dit ver buiten bereik van de ongeveer tien tot twintig procent verschoppelingen die onze maatschappij kent. Echter, vele kleintjes maken een grote. Kan er niet een soort sociaal-seksueel werkster komen, die een buitengewoon eerzaam beroep uitoefent, immers: ze verhoogt het levensgeluk van tientallen verschoppelingen enorm?

Video: seks als religie

4 reacties / Filosofie, Ideeën / Door Germen Roding / 31 augustus 2012 25 augustus 2012

Houdt seks af van het goddelijke, zoals de grote godsdiensten leren, of kan seks mensen tot het goddelijke brengen, zoals de tantrika’s geloven?

De meeste grote geloven staan negatief tegenover seksualiteit. Seks is alleen goed om kinderen te krijgen.
Bij de Baul, een Indiase bevolkingsgroep van muzikanten op de grens tussen India en Bangladesh is het juist de normaalste zaak van de wereld seks en religie samen te beleven. Het lichaam als altaar.

De Bauls doen elke dag aan seksuele yoga. Vanwege hun rijke muzikale cultuur en mystieke poëzie staan de op de UNESCO Werelderfgoedlijst voor orale tradities.

Meer bekend is de tantrische traditie, waarin seks ook een rol speelt. In de westerse tantratraditie (neotantra) speelt seks de hoofdrol.

Bonobo's lossen hun conflicten op met seks.

‘Vrije liefde helpt tegen oorlog’

4 reacties / Filosofie, Wereld / Door Germen Roding / 11 april 2011 11 april 2011

Make love, not war is een gevleugelde kreet uit de jaren zestig. Als er geen ‘burgerlijke’ seksuele ge- en verboden meer zouden bestaan, zouden oorlogen verleden tijd worden. Is dat zo?

Een van de onhebbelijke kanten van mensen (en soorten als mieren en chimpansees) is dat ze zich geregeld overgeven aan georganiseerde agressie tegen andere groepen. Wij mensen hebben deze ‘kunst’ vervolmaakt tot het voorlopig absolute dieptepunt met dodelijke gifgassen, gruwelijke biowapens en verwoestende atoombommen. Vermoedelijk bedenken allerlei knappe koppen op dit moment nog akeliger manieren om hun medemensen het tijdelijke met het eeuwige te laten verwisselen.

Bonobo's lossen hun conflicten op met seks.

Zou seks helpen tegen haat en oorlog?
Uit biologisch onderzoek is bekend dat twee nauwverwante mensapensoorten, de chimpansee en de bonobo, een totaal andere samenlevingsvorm kennen. Chimpanseemannetjes gaan (net als mensen) geregeld op jacht naar loslopende chimpansees van een naburige troep. Er zijn in Afrika gevallen bekend van chimpanseetroepen die de mannetjes van een concurrerende troep geheel uitgemoord hebben. Seks is bij chimpansees een exclusieve aangelegenheid voor dominante mannetjes. De rest moet in het geniep aan zijn trekken komen.

De verwante bonobo’s gedragen zich echter totaal anders. Mannetjes en vrouwtjes bestijgen elkaar voortdurend en tonen ook weinig agressie naar elkaar of andere troepen. Agressie wordt in de kiem gesmoord door rituele paringen. Dit heeft sommige biologen doen veronderstellen dat de evolutionaire wortels van oorlog in het patriarchale maatschappijmodel van chimpansees en mensen schuilen. Het voeren van oorlog betekent dat concurrerende mannetjes worden uitgeschakeld en dat zo meer vruchtbare vrouwtjes ter beschikking komen. Bij bonobo’s zijn er zoveel paringen dat de mannetjes als het ware de kluts kwijt raken en daardoor niet meer weten welk vrouwtje ze zwanger hebben gemaakt. Hierdoor is oorlog voeren te riskant geworden. De kans is te groot dat een ander mannetje een verwant is.

De vrouwelijke Ahosi van het koninkrijk Dahomey maakten eind negentiende eeuw korte metten met Franse legionnairs.

En bij de mens?
Voor oorlogen is het traditioneel nodig om een groep samenwerkende mannen te hebben. Er bestonden weliswaar vrouwenlegers (de mythische Amazonen en de werkelijk bestaande gevreesde Ahosi, de vrouwelijke krijgers van Dahomey) maar deze waren eerder uitzondering dan regel. Een getrouwde man zal gewoonlijk niet snel zijn gezin in de steek laten, wat betekent dat oorlogen een lokale aangelegenheid waren of dat legers bestonden uit ongetrouwde jonge mannen. Alleen als bijvoorbeeld de familie zorgt voor de vrouw en, heel belangrijk, haar kuisheid bewaart, kunnen getrouwde mannen ongestoord op strooptocht. In patriarchale samenlevingen zijn er grote groepen ongetrouwde jonge mannen (mannen hebben meerdere vrouwen waardoor een vrouwentekort ontstaat). Een tweede oplossing is die van de Masai: vrienden ruilen onderling hun vrouwen als ze op trektocht zijn. Ook de Spartanen kenden een vergelijkbare regeling, ook waren homoseksuele betrekkingen in het leger de standaard.

Kortom: juist mannen zo vroeg mogelijk laten trouwen werkt het beste om oorlog te voorkomen, want zo hebben ze het meeste te verliezen en blijven ze thuis (tenzij hun vrouw onuitstaanbaar is uiteraard). Dus niet: make love, not war, maar: make family, not war. Ook moeten vrouwen niet thuis worden opgesloten.