Is monogamie uit de tijd?
Monogamie biedt een stabiele omgeving om kinderen te laten opgroeien en brengt rust. Toch kent monogamie psychologisch gezien naast deze voordelen, ook enkele belangrijke nadelen. Reden voor sommige relatiedeskundigen om monogamie af te schrijven. Is dit terecht of is monogamie toch te verbeteren? Hoe goed passen alternatieve systemen bij mensen?
Wat zoeken vrouwen en mannen in een relatie?
Ons gedrag kent een sterke aangeleerde component, maar enkele instincten worden door mensen in alle culturen heen gedeeld. Hierbij zijn er duidelijke verschillen, maar ook enkele overeenkomsten tussen vrouwen en mannen. De scope van dit artikel is relaties waarbinnen seks een belangrijke rol speelt.
Seks
Voor vrijwel alle gezonde mannen in de geslachtsrijpe leeftijd is seks een eerste levensbehoefte. Als een man langer dan een paar dagen zonder seks leeft, daalt het ervaren levensgeluk en zelfvertrouwen. Mannen zonder relatie zijn minder gezond en sterven eerder. Dit komt ook omdat mannen in de westerse cultuur hun emoties alleen kwijt kunnen in een relatie. Ook leven ze onregelmatiger. Toch hebben mannen ook een sterke behoefte aan intimiteit.
Intimiteit
Voor vrouwen is seks belangrijk, maar andere overwegingen zijn belangrijker. Denk dan aan de emotionele band met een partner en intimiteit. Een partner kan veiligheid en stabiliteit bieden, of juist avontuur. Ook status en geld zijn belangrijk. Geslaagde relaties zijn meestal deze, waarin beide partners in veel opzichten op elkaar lijken en ook dezelfde doelen hebben.
Partnerkeuze
De meeste (niet alle) heteroseksuele mannen willen een partner in de vruchtbare leeftijd. Dit is bij vrouwen tussen de achttien en dertig jaar. Ook homoseksuele mannen geven sterk de voorkeur aan mannen in deze leeftijd. Het lijkt hier dus om een hardwired voorkeur in het mannelijk brein te gaan. Vrouwen zoeken doorgaans een partner van hun leeftijd of iets ouder.
Vrouwen minder monogaam dan mannen
Traditioneel wordt aangenomen dat vrouwen monogamer zijn dan mannen. Uit onderzoek [1] blijkt dat dit onjuist is. In het begin van de relatie is de seksfrequentie het hoogst. Deze daalt sterk na ongeveer twee tot drie jaar. Dit ligt voornamelijk aan het sterk afgenomen libido van de vrouw. Deze lust laait weer sterk op als er weer een nieuwe relatie start, waarna het proces doorzet. Bij mannen treedt dit effect ook op, maar is zwakker. Geen wonder dat het in heteroseksuele relaties in 89% van de gevallen de vrouw is, die de relatie beëindigt. Een meerderheid van de getrouwde mensen, vooral vrouwen, zou liever met een ander dan hun partner getrouwd zijn.
Negatieve behoeften
De bekendste negatieve behoefte is jaloezie. Zowel vrouwen als mannen zijn in sterke mate jaloers. Mannen vooral als hun partner lichamelijk intiem is met een ander, vrouwen vooral als hun partner emotioneel ontrouw is. Dit gedrag is biologisch nuttig, de reden dat het is geëvolueerd. Voor mannen om te voorkomen dat ze voor een kind van een andere man moeten zorgen, voor vrouwen om te voorkomen dat hun man zijn energie besteedt aan een andere vrouw.
Maakt monogamie gelukkig?
Monogamie, met als bekendste voorbeeld het huwelijk, is de overheersende relatievorm onder mensen. Toch komen zaken als relatiebreuken en overspel veel voor. Vooral in langere monogame relaties slaat de sleur en verveling toe. De meeste culturen zijn polygyn: meerdere vrouwen per man. Klaarblijkelijk is de match tussen de menselijke psyche en een monogaam samenlevingsverband niet volmaakt.
Polygynie: de ideale samenlevingsvorm voor sommige mannen
Veel mannen vinden het prettig om er een harem van vrouwen op na te houden, waar zij als enige seks mee kunnen hebben. Daarmee bevredigen ze zowel hun instinct voor seksuele variëteit als jaloezie. De ruimte hiervoor in het westen is vrij beperkt. Je moet dan net zoals de Oostenrijkse horror-opa Fritzl of de beruchte Marc Dutroux, een kelder ombouwen tot vrouwengevangenis, je tot de islam bekeren of de leider worden van een religieuze sekte. Het is uiteraard mogelijk er meerdere minnaressen op na te houden, maar dan moet je die weer in de gaten zien te houden of met macchiavelliaanse psychologische spelletjes aan je zien te binden.
In minder ontwikkelde landen, zoals landen waar de sharia heerst, is het makkelijker. De rechters en andere mannen helpen je dan graag om een van je vrouwen die wegloopt of met een andere man slaapt, te stenigen of in de gevangenis te laten gooien. Nadeel van deze samenlevingsvorm is dat vrouwen minder rechten hebben en veel mannen niet aan een vrouw komen. De voorstanders van polygynie, doorgaans vooraanstaande mannen, zien dit niet als een probleem.
Polyandrie: oplossing tegen bevolkingsgroei
In Tibet en enkele andere geïsoleerde gebieden trouwt een vrouw soms met meerdere mannen, doorgaans broers. Omdat een vrouw maar een beperkt aantal kinderen kan krijgen, beperkt dit de bevolkingsgroei. Ook zijn er meer mannelijke werkers om het gezin in leven te houden. Een groot voordeel in een met vruchtbaar land karig bedeeld gebied zoals de Tibetaanse hoogvlakte, wat zich uit in meer overlevingskans voor de kinderen[2]. Voor de mannen betekent dit een schaarse hoeveelheid beschikbare seks en het verduren van jaloezie, voor de vrouw doorgaans wat te veel mannelijke aandacht. Wel krijgen de mannen doorgaans enige vrijheid van hun vrouw om buiten de deur hun gerief te zoeken.
Open relaties
Tegenwoordig worden open relaties steeds populairder. Hierin mogen mannen en vrouwen buiten hun monogame relatie seksuele betrekkingen met anderen hebben. Uit een onderzoek onder meer dan duizend deelnemers aan niet-monogame relaties [3] blijkt dat dit alleen op seksgebied aantrekkelijk is. Op intimiteitsgebied komt de ‘bijhangende’ partner, doorgaans een bijvrouw, meer tekort. Toch noemen de onderzoekers op onduidelijke gronden open relaties een goed alternatief voor monogamie.
Bronnen
1. Barash en Lipton, The Myth of Monogamy, Henry Holt & Company, 2001
2. Starkweather en Hames, A survey of non-classical polyandry, Human Nature(2012)
3. Melissa E. Mitchell , Kim Bartholomew & Rebecca J. Cobb (2013): Need Fulfillment in Polyamorous Relationships, Journal of Sex Research, DOI:10.1080/00224499.2012.742998
Is monogamie uit de tijd? Meer lezen »