stemsysteem

Politici krijgen nu onze stem en mogen daarna vier jaar doen wat ze willen. Het gevolg: gebroken verkiezingsbeloften, gekonkelefoes in achterkamers en dus een afgenomen vertrouwen in de politiek. Kan het niet slimmer? We hebben nu de techniek om veel vaker dan één keer per vier jaar de mening van de kiezer te kunnen vragen. Wat zouden de gevolgen zijn van een permanente verkiezing, waarbij de kiezer zijn stem elke dag kan wijzigen? Een verkenning.

De weken dat Nederland een democratie is

Eén keer in de vier jaar luisteren politici naar het volk. Zelfs de ergste verkiesbare regent (de echte regenten laten uiteraard het lagere echelon het vuile stemmentrekwerk doen) rijdt mee met carnavalswagens en slaat aan het babyknuffelen en zaklopen. De opiniepeilingen worden ademloos gevolgd en de speculaties over Wie met Wie gaat regeren zijn niet van de lucht. Kortom: voor even lijkt er geen kloof meer te zijn tussen burger en politiek.

Dan stromen de verkiezingsuitslagen binnen, de partijen die zijn afgestraft door de kiezer mokken en is het plotseling afgelopen met de égards voor het stemvee. Verkiezingsbeloften worden snel ingeslikt en de lokroep van een lucratief VN- of EU-baantje wordt plotseling veel belangrijker.

De verkiezingscyclus

Vlak voor de verkiezingen worden vaak populaire maatregelen genomen die op langere termijn gezien een slecht idee zijn. Een bekend voorbeeld uit de tijd van voor de euro was het tijdelijk verlagen van de rente. Het gevolg: er wordt meer geld geleend en uitgegeven, de economie groeit dus. De inflatie komt pas na de verkiezingen. Heeft ondanks deze truc de oppositie toch gewonnen, dan zitten zij met de brokken. In de praktijk denken politici dus in een termijn van vier jaar.

Permanente verkiezing: het plan

Iedere kiezer krijgt een code, waarmee hij of zij een stem kan uitbrengen. Het bijzondere is dat deze stem elke dag veranderd kan worden op een stembureau of achter de computer. Hiervoor is het DigID-systeem te gebruiken. Er moet een goed systeem worden ontwikkeld om te voorkomen dat de stem te traceren is op een bepaalde burger en om fraude te voorkomen.

Dit zou met publieke en privé versleutelde codes kunnen. Om kiezers bij de les te houden is een stem maximaal vier jaar geldig. Na die vier jaar krijgt de kiezer een oproep een nieuwe stem uit te brengen. Doet de kiezer dat niet, dan wordt zijn stem veranderd in blanco.

De gevolgen op korte termijn

Maatregelen om op korte termijn stemmen mee te trekken zullen veel populairder worden. Politici zullen moeten streven naar stabiele meerderheden van negentig of meer zetels om te voorkomen dat hun regering snel valt als er veel boze kiezers naar de oppositie overlopen.

In de praktijk zal dit echter meevallen: er zit veel inertie in het systeem. Omdat verschuivingen gradueler zullen zijn dan nu, zullen politici op tijd kunnen inspelen en discontinuïteit wordt minder een issue. Politici zullen veel banger worden dan nu voor impopulaire maatregelen.

Achterkamertjesoverleg werkt niet meer. Belazert een regering het volk in ernstige mate en hebben ze hier geen heel goede reden voor (noodsituatie of andere vorm van overmacht bijvoorbeeld), dan raken ze hun meerderheid kwijt. Op korte termijn zullen politici dus veel meer dan nu hun oren naar korte-termijn oprispingen van de publieke opinie laten hangen.

De gevolgen op langere termijn

De kiezers, wij dus, zijn niet achterlijk. Zij zullen na een tijdje te hebben genoten van het gevlei van politici en het gesnater dat de Nederlandse politiek zal worden, zich gaan ergeren en behoefte krijgen aan staatslieden: politici met een duidelijke visie die zich niet zullen laten leiden door de waan van de dag maar op langere termijn denken.

Een groot staatsman is in staat om impopulaire maatregelen te verdedigen en het volk te overtuigen, als deze maatregelen in het belang van de Nederlanders of overeenkomstig de basisprincipes van de Nederlandse cultuur zijn. In de Atheense demokratia slaagden begaafde redenaars als Perikles er in om op deze manier een meerderheid voor hun visie te verzamelen. Kortom: macht zal berusten op overtuigingskracht en een duidelijke visie in plaats van op gerommel in achterkamertjes. Nu internet ons land steeds meer een klein dorp maakt, zal dat weer kunnen gaan lukken. Zou hiermee een einde komen aan de afstand tussen kiezers en politici? Of is er een diepere oorzaak?