Vervangen

Veelbelovend nieuws uit Duitsland: binnen enkele jaren zal een robot genaamd Casero in staat zijn bejaarden te verzorgen. Het gaat dan nog vooral om taken die kracht vergen, zoals het verplaatsen van zware spullen. Voor de meer menselijke taken zullen we nog even moeten wachten op de Care-O-Bot 3.

Gevoelig

De zorg is een behoorlijk gevoelig onderwerp. Anders dan met zaken als Defensie, zijn mensen van mening dat menselijke eigenschappen als emoties belangrijke kenmerken zijn voor het personeel.

Voor mensen is het belangrijk dat zij de warmte van een menselijke medewerker voelen. Dat zij een verzorger hebben die grapjes kan maken, en dat die verzorger daarbij zelf ook geen stalen plaat als gezicht houdt.

Onmisbaar

Wat dat betreft is menselijkheid in de zorg onmisbaar. Wat ook onmisbaar is in de zorg is voldoende arbeidskracht.

Deze arbeidskracht kan echter niet alleen geleverd worden door mensen. Althans, het zal niet mogelijk zijn de benodigde arbeidskracht te blijven leveren door mensen. Met de komende vergrijzing en de leegloop in vele gebieden van Nederland zal het onmogelijk zijn de zorg alleen door mensen te laten gebeuren.

Demografische ontwikkelingen

Binnen enkele decennia zal Nederland te maken krijgen met onder meer:

• Een hogere levensstandaard
• Een minder snel stijgende bevolking
• Een toenemende vraag naar zorg
• Wellicht minder immigratie gezien de huidige politieke voorkeur van velen op dit terrein

Een combinatie van deze demografische factoren zorgt ervoor dat er met minder mensen meer mensen verzorgt moeten worden. Vooral het vooruitzicht dat binnen enkele tientallen jaren één vijfde deel van de potentiële beroepsbevolking in de zorg moet werken, is schrikbarend.

Tekort aan mensen

Bovendien is zorg niet één onderwerp. Het is een verzamelnaam van meerdere onderwerpen. De zorg kent talloze beroepen, en al die beroepen vergen specialisme. Dat specialisme vergt weer jarenlang onderwijs en studie.

Een voorbeeld: voordat iemand afgestudeerd is als kaakchirurg, heeft die persoon vijftien jaar moeten studeren. Dat staat gelijk aan ongeveer één derde deel van iemands totale aantal werkjaren. En dat is maar één voorbeeld van een beroep in de zorg.

Als je daarbij in het achterhoofd houdt dat mensen vrijwel nooit in die sectoren werken waar het land behoefte aan heeft, dan is het een reële aanname dat Nederland vroeg of laat met een ernstig tekort aan arbeidskracht in de zorg te maken krijgt.

Tenzij…

Er zijn twee manieren om dat tekort te voorkomen.

De ene manier is om toch één vijfde deel van de potentiële beroepsbevolking in de zorg te laten werken. Behalve dat deze maatregel te veel zou vergen van ons arbeidspotentieel als land, zou het ook op verzet van de meerderheid van de bevolking stuiten. Immers, mensen moeten bij het nemen van deze maatregel wel verplicht worden een bepaald beroep te gaan uitoefenen, en zie dat maar eens voor elkaar te krijgen.

Het alternatief is het in gang zetten van een proces wat op de langere termijn de zorg minder afhankelijk moet gaan maken van mensenhanden: robotisering.

Dit proces vergt echter wel het nodige van de samenleving:

• Allereerst moet de politiek bereid zijn om, over meerdere kabinetsperioden heen, te investeren in deze oplossing.
• Ten tweede moeten burgers overtuigd worden van de noodzaak om de zorg minder afhankelijk te maken van schaarse menselijke arbeidskracht.
• Daarnaast moeten er de nodige technologische verbeteringen komen.

Het laatste behoeft in de 21e eeuw geen probleem te zijn. Voor de andere twee vereisten zijn burgers en politici nodig die naar de lange termijn kijken.

Robots in de zorg

Uiteindelijk moet dit proces leiden tot het inzetten en de acceptatie van menselijke robots in de zorg.

Natuurlijk moeten mensen niet van de ene op de andere dag vervangen worden door robots. Zeker in de zorg is veiligheid van het grootste belang.

We moeten echter af van de gedachte dat zorg alleen maar een mensentaak kan zijn. Dat is nu misschien nog wel zo, maar dat hoeft niet zo te blijven.