vrouwen

Vrouwen maken de helft van de wereldbevolking uit, maar erg veel bekende vrouwelijke uitvinders zijn er niet. Koren op de molen van vrouwenhaters, maar in feite blijken vrouwen verrassend veel uitvindingen gedaan te hebben. Denk aan de cirkelzaag en het Melitta koffiefilter. Hier kregen ze echter zelden credit voor, omdat tot begin vorige eeuw in de westerse wereld getrouwde vrouwen geen eigen bezit mochten hebben.

Hier een kort overzicht van belangrijke uitvindingen door vrouwen.

Cirkelzaag – Tabitha Babbitt (jaren tien negentiende eeuw). Babbitt leefde in een egalitaire, maar celibataire Quakers gemeenschap in de Verenigde Staten. Ze zag haar mannelijke collega’s ploeteren met handzagen en bedacht: dat kan slimmer. In die tijd was de stoommachine nog maar net uitgevonden, dus Babbitt gebruikte haar spinnerswiel om de cirkelzaag mee aan te drijven. Had Babbitt een eeuw eerder in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden geleefd, dan hadden houtzaagmolens met cirkelzagen wellicht de toekomst van Nederland als zeemacht verzekerd.

Lichtkogels – Martha Coston (vijftiger jaren negentiende eeuw). Voor de uitvinding van radiocommunicatie konden schepen alleen door lichtsignalen met elkaar communiceren. Martha Coston, de weduwe van Benjamin Coston, vond in de nalatenschap van haar man een ruwe, niet werkende beschrijving van het concept van een lichtkogel. Decennia van ploeteren en experimenteren volgden, waarna een vuurwerkshow in New York haar de langgezochte oplossing voor heldere signaalkleuren bracht.  Ze vroeg en kreeg patent – op naam van haar overleden echtgenoot, want vrouwen mochten geen bezittingen hebben. Ze verkocht de gebruiksrechten voor haar patent aan de Amerikaanse marine, die haar maar een schijntje betaalde van het geld waar ze recht op had, vermoedelijk omdat ze een vrouw was. Gelukkig bleken de internationale licentienemers alsmede zakelijke Amerikaanse klanten riderlijker, waardoor ze toch nog redelijk bemiddeld kon leven. Haar uitvinding heeft duizenden mensen het leven gered.

Afwasmachine – Josephine Cochrane (einde negentiende eeuw). Josephine Cochrane was erg rijk en kon haar afwas dus door dienstboden laten doen. Helaas sprongen deze niet erg zorgvuldig om met haar geliefde porselein. Gefrustreerd besloot ze een mechanische oplossing te vinden voor haar probleem. Met succes. De al eerder uitgevonden afwasmachine was weinig praktisch, maar Cochrane pakte het systematisch aan. Ze ontwierp de bekende rekken en de roterende sproeikop, die de borden en kopjes schoonspoelt. Haar vrienden en vriendinnen waren diep onder de indruk en bestelden extra exemplaren bij haar. Ook restaurants schaften het apparaat massaal aan omdat ze hiermee veel personeel konden besparen. De gemiddelde heer des huizes wilde er niet aan – dat kon moeder de vrouw immers ook zelf wel. Dat veranderde pas toen in de jaren vijftig steeds meer vrouwen gingen werken.

Kernsplijting – Lise Meitner – jaren dertig twintigste eeuw. Vrouwenhaters: opgelet, dit is jullie kans om elke discussie mee te winnen. Een vrouw is verantwoordelijk voor het ontwikkelen van zowel kernenergie als de atoombom. Lise Meitner was de eerste vrouwelijke hoogleraar natuurkunde in Duitsland. Als jodin was ze niet erg populair bij de nazi’s, maar door haar Oostenrijkse nationaliteit ontsnapte ze aan zuiveringsmaatregelen. Als eerste realiseerde ze dat de enorme hoeveelheden energie die bij radioactief verval ontstaan, het gevolg zijn van de omzetting van massa in energie, de bekende formule E=MC^2.  Meitner voorspelde dat er een kettingreactie zou ontstaan als uraniumkernen met neutronen zouden worden gebombardeerd en dat hieruit zowel heel veel energie kon worden gewonnen als een verschrikkelijk massavernietigingswapen kon worden gefabriceerd. Een race tussen de nazi’s en de Amerikanen ontstond als gevolg, die uiteindelijk door de Amerikanen werd gewonnen.

Nystatine – Rachel Fuller Brown and Elizabeth Lee Hazen (jaren veertig twintigste eeuw). Brown en Hazen werkten beide voor de Newyorkse afdeling van de Amerikaanse federale gezondheidsdienst. Anders dan de toevallige ontdekking van bijvoorbeeld penicilline, zochten beide vrouwen systematisch en proefondervindelijk naar een schimmeldodend medicijn. Hiervoor gebruikten ze grondmonsters, die door Hazen in New York City werden getest op activiteit tegen schimmels. Positief testende grondmonsters stuurde ze door naar Brown in Albany, die ze uitkamde op aanwezige organismen. Zodra Brown een kandidaat had gevonden, stuurde ze deze terug naar Hazen die de test verifieerde. De meeste ontdekte middelen bleken giftig voor mensen, tot het tweetal in 1950 op een effectieve, overigens ook behoorlijk giftige, stof stuitte. Ze besloten deze naar de staat New York te noemen, vandaar de naam nystatine. Dit bleek de eerste effectieve behandeling tegen gist- en schimmelinfecties, een tot dan toe bijna onbehandelbaar medisch probleem. Beiden weigerden elke persoonlijke beloning voor hun werk, dat vermoedelijk toch duizenden levens heeft gered.

Tipp-Ex – Bette Nesmith Graham (vijftiger jaren  twintigste eeuw). Wie nog met een ouderwetse typemachine heeft gewerkt weet wat voor een ellende typfouten zijn. Bette Graham, die haar middelbare school niet af heeft gemaakt, werkte als secretaresse bij een grote Texaanse bank. Een erg goede typiste was ze niet, waardoor ze na een verkeerde aanslag vaak haar werk moest weggooien. Ze wist dat schilders hun mislukte werk overschilderen, en kwam zo op het idee om dat ook met getypte tekst te doen. Ze ontwikkelde een mengsel van tempera verf met kleurstof die, na veel experimenteren, het brouwsel exact de kleur gaf van het papier. Haar collega’s waren razend enthousiast. Haar baas wat minder, dus ontsloeg hij haar. Graham zat hier niet meer mee, want ze vroeg en kreeg patent en werd multimiljonair met haar Liquid Paper.

Eerste compiler en de programmeertaal COBOL – Grace Murray-Hopper (vijftiger jaren twintigste eeuw). Hopper, een van de eerste vrouwen bij de marine, kreeg de opdracht de Harvard Mark I computer te programmeren. Ze schreef een handleiding die door veel mensen na haar werd gebruikt. Ze ontwikkelde ook de eerste compiler ter wereld, een programma dat high-level programmeercode omzet in door de computer leesbare machinecode, en ontwikkelde later de programmeertaal COBOL, waarop in de jaren tachtig en negentig van de twintigste eeuw ongeveer tachtig procent van de bank- en verzekeringswereld, alsmede de softwarebackbone van grote bedrijven draaide. COBOL dwingt programmeurs tot gestructureerd werken, waardoor veel mannelijke programmeurs de taal haten, maar wel veel minder ‘bugs’ (term uitgevonden door Hopper) creëren.

Kevlar – Stephanie Kwolek (zestiger jaren twintigste eeuw).  Kwolek wilde bijklussen bij chemiegigant DuPont om voor haar studie medicijnen te betalen. Ze bleef echter hangen en in 1961 stuitte ze op een polymeer, die zich niet vertalkte in alle richtingen, maar keurig rechte ketens vormde. Ze vermoedde dat dit wel eens een zeer sterke substantie kon zijn en kreeg – na heel wat soebatten – de operator van een spinmachine zo ver dat deze haar brouwsel in vezelvorm zou proberen te spinnen. Dit lukte en het resultaat vormde veruit de sterkste vezel tot dusver, vijf keer zo sterk per kilogram als staal. Kevlar is spreekwoordelijk sterk en wordt verwerkt in kogelwerende vesten en reddingskabels.