Waarom worden we bestuurd door derderangs non-valeurs? Er bestaan strenge Europese aanbestedingsregels die vriendjespolitiek moeten voorkomen. Tegelijkertijd is vriendjespolitiek en gekonkelfoes schering en inslag bij politieke en overheidsbenoemingen. Tijd voor verandering.
Nederland verdient beter dan de regenten waar we nu mee opgescheept zitten.
Het is in Nederland schering en inslag, al sinds de pruikentijd.
Bepaalde namen duiken keer op keer op. Enkele honderden mannen (en een enkele vrouw) runnen dit land en spelen elkaar keer op keer de bal toe: de “Tweehonderd van Mertens“, genoemd naar vakbondsbestuurder Jan Mertens die de aandacht vestigde op het fenomeen.
De reden is dat hoge ambtelijke en politieke functies niet vervuld worden via een open sollicitatie, maar via vriendjespolitiek. De bekende old-boys networks waarin buitenstaanders moeilijk binnendringen.
Overigens is dat in de top van het bedrijfsleven niet veel anders en bestaat er in Nederland (net als in Japan) een nauwe verbinding tussen overheid, politiek en bedrijfsleven.
Bestuurders zijn opportunisten en conformisten, want alleen zulke lieden worden gepromoveerd
We hebben het al eerder aangestipt: de persoonseigenschappen die geschikt zijn om vooruit te komen in de politiek of het bedrijfsleven, zijn niet de persoonseigenschappen die van visionaire bestuurders worden gevraagd. Visionairen zijn baanbrekend en doorgaans omstreden. Politici en bestuurders willen niet iemand naast zich of boven zich die slimmer is dan zij. Die is namelijk onvoorspelbaar en lastig te manipuleren. Ook laat zo iemand zich vaak leiden door idealen of rechtvaardigheidsgevoel in plaats van de in bestuurderskringen geprevaleerde voor-wat-hoort wat praktijken waarin bijvoorbeeld Wallage een meester is.
Natuurlijk zal een goed bestuurder zowel visionair als realist en netwerker moeten zijn. Een bestuurder die alleen visionair is zal vermoedelijk kansloze, irreële besluiten nemen omdat hij zijn tijd te ver vooruit is. Op dit moment moeten we echter vaststellen dat er nauwelijks sprake is van visionair denken bij welke bestuurder dan ook. Enkele voorbeelden. In plaats van doortastend het massale misbruik van antibiotica totaal te stoppen (bijvoorbeeld door bepaalde middelen voor niet-menselijk gebruik totaal te verbieden), wilde de betrokken CDA-minister Verburg het verbruik met een percentage terugbrengen. Mevrouw heeft duidelijk weinig begrepen van microbiologie en vindt de volksgezondheid onderhandelbaar. Het Nederlandse energievraagstuk is van nationaal belang en een lange-termijn probleem. Toch zien we ad-hoc beleid dat de ontwikkeling van olievervangers onmogelijk maakt – hoewel hierbij ook de zeer machtige positie van oliereus Koninklijke Olie/Shell een belangrijke rol speelt.
Open sollicitaties
Het wordt dus tijd voor een totaal andere sollicitatieprocedure. De kleine pool van middelmatig begaafde carrièrejagers en politieke vergadertijgers moet worden uitgebreid tot alle Nederlanders die objectief aan de kwalificaties voldoen. Hier moeten net als voor aanbestedingsprocedures, transparante regels voor komen. Een goede inspiratiebron is bijvoorbeeld het klassiek-Chinese keizerlijke examensysteem waarbij iedereen die slaagde voor het loodzware mandarijnenexamen, een functie als mandarijn (Chinees ambtenaar) kreeg aangeboden. Zelfs de zoon van een eenvoudige boer. De reden dat het keizerlijke China in staat was een enorm gebied met zeer veel mensen (China is zo groot als geheel Europa) te besturen was mede de hoge kwaliteit van de mensen die de bureaucratie bemanden. Deze examens zullen moeten worden vergezeld van een systeem om de bestuurlijke competenties vast te stellen.
