Betelgeuze staat op ontploffen. Astronomen zijn er echter nog niet achter of dat in 2011 of pas na het jaar 100 000 is...

Wordt Betelgeuze een supernova?

Een ster zo helder als de volle maan gedurende zeker een jaar. Dit spectaculaire vooruitzicht biedt de rode reuzenster Betelgeuze, die op ontploffen staat. De afgelopen vijftien jaar gebeurde er namelijk iets heel vreemds…

Betelgeuze: meer dan duizend keer zo groot als de zon
Sterren zijn er in allerlei groottes. De kleinste sterren waarin waterstof nog tot helium kan fuseren, rode dwergsterretjes, zijn ongeveer 0,05 zonsmassa groot en gaan zeer lang mee: duizenden miljarden jaren. Aan de andere kant van het spectrum staan de monsterachtig grote Wolf-Rayetsterren van boven de twintig zonsmassa’s, die na hooguit enkele miljoenen jaren met een vernietigende explosie ontploffen: een hypernova. Betelgeuze, de helderste ster in het sterrenbeeld Orion en daarom onder sterrenkundigen bekend als Alpha Orionis, is een ster die tien keer zo zwaar is als de zon. De ster staat op ongeveer vijfhonderd tot achthonderd lichtjaar afstand. Stond Betelgeuze op de plaats van de zon, dan zou de ster tot de omloopbaan van Jupiter reiken.  Betelgeuze is dan ook een van de weinige sterren die zo groot is dat deze in middelgrote telescopen als een schijfje te zien is. Overigens is het gas van Betelgeuze zeer ijl. De ster bevat iets meer dan tien zonsmassa’s aan gas in een zeer groot volume.

Betelgeuze staat op ontploffen. Astronomen zijn er echter nog niet achter of dat in 2011 of pas na het jaar 100 000 is...
Betelgeuze staat op ontploffen. Astronomen zijn er echter nog niet achter of dat in 2011 of pas na het jaar 100 000 is...

‘Reuzenster krimpt’
Uit astronomische waarnemingen blijkt dat Betelgeuze de laatste tien jaar tien tot vijftien procent in grootte is gekrompen. Volgens sommige astronomen gaat het hier om een periodiek verschijnsel. Andere astronomen denken dat de kernfusiereacties in de kern tijdelijk aan het stilvallen zijn tot de ster is overschakeld naar een zwaardere kernbrandstof – die veel sneller opbrandt door de hogere temperatuur. Betelgeuze is een rode reus. Dat betekent dat de waterstof al uitgeput is en de ster nu helium of een nog zwaarder element verstookt. We weten nog niet waar precies in deze cyclus Betelgeuze zich bevindt, omdat de buitenste laag, die we als enige kunnen zien, nog uit waterstof bestaat. Is dat element koolstof, zuurstof of neon, dan zou het einde wel eens snel kunnen komen. Iedere ster is een evenwicht tussen de stralingsdruk en de zwaartekracht. Valt de stralingdruk weg, dan stort de ster ineen tot er een nieuwe kernreactie op gang komt of een supernova ontstaat. Voor dit laatste is Betelgeuze zwaar genoeg.

Wat gebeurt er als Betelgeuze in een supernova verandert?
Als alle brandstof is opgestookt, begint de ster door de zwaartekracht ineen te storten. In tegenstelling tot een planeet, die ongestoord miljarden jaren zijn baantjes blijft draaien, botsen de gasdeeltjes in de ster voortdurend met elkaar en zendt de ster straling uit waardoor deze krimpt. Het gevolg is dat de ster snel ineenstort, waardoor de temperaturen extreem hoog oplopen – de vrijkomende zwaartekrachtsenergie – de buitenste lagen voor een deel in één klap opbranden en er een zware explosie ontstaat: de supernova. De felle kernreacties in de ster – er komen veel kortlevende radioactieve isotopen vrij – houden lang aan waardoor de ster gedurende een jaar zo helder is als de volle maan.

Betelgeuze kan over enkele maanden exploderen of pas over honderdduizend jaar. We weten het niet. Wel is de kans vrijwel één dat tussen nu en honderdduizend jaar in de toekomst de ster een supernova wordt. Gelukkig staat Betelgeuze ver van ons af. Had Betelgeuze dichter dan twintig lichtjaar bij ons gestaan, dan had de sterke gammastraling die dan vrijkomt, onze atmosfeer verandert in een verstikkende bruine smog van stikstofoxiden. Nu zullen we er weinig meer van merken dan een spectaculair gezicht in de nacht.

Lees ook: Kosmische catastrofe in de maak? en Supernovae en hypernovae: kosmische waterstofbommen

Bron
Betelgeuse about to blow? – Nature Blog (2009)

11 gedachten over “Wordt Betelgeuze een supernova?”

  1. Weinigen beseffen dat er een ster vlakbij staat die de hele mensheid in een klap zal wegvagen.
    Dat is de ster Sirius.
    Een supergrote blauwe ster op slechts 8 (acht) lichtjaar afstand van onze zon.
    Onze totale uitroeing heet Sirius.
    De vraag is hoelang we nog hebben.

    1. Sirius gaat echt niet supernova, daar heeft de ster te weinig massa voor. Sirius heeft maar 2 maal de massa van onze zon en zal hierdoor sneller aan z’n eind komen. De ster zal opzwellen tot een rode reus en uiteindelijk z’n buitenlagen afwerpen en eindigen als een witte dwerg. 
      Wat wel een mogelijkheid is is dat als Sirius in de Rode Reus fase zit deze materie kan overdragen naar Sirius B, een al bestaande witte dwerg die rond Sirius draait. Als er dan maar voldoende materie op de witte dwerg komt kan hier een supernova uit voortkomen. Niet iets om je echt druk over te maken want dit duurt nog vele miljoenen jaren.
       
       

  2. @fred,

    Het is nog maar de vraag of Sirius ooit een supernova zal worden. mocht dat zo zijn dan is de kans nog steeds klein dat er een probleem ontstaat omdat sirius zich van ons af beweegt over enkele miljoenen jaren is het niet eens meer de helderste ster aan onze hemel.

  3. De mensheid zal nog sneller uitsterven door iets eenvoudig zoals een inslag (meteoriet) of een ziekte (resistente bacterie) dan door de ster Sirius denk ik.
    Wat Betelgeuze betreft: als ze snel supernova wordt, krijgen wij er een gratis nachtlichtje bij :-) komt goed uit want we hebben net alle lichten gedoofd op de snelwegen.(België)

  4. De sterren hebben mensen altijd geïntrigeerd. Velen zeggen dat ze dingen vertellen over het leven van de mens. Anderen zien er weer iets anders in.
    Nu gaat Betelgeuze ontploffen, wanneer weet niemand. Er worden verhalen aan gekoppeld die mensen weer een beetje avontuur brengen en ook wat schwung geven in het nogal grijze bestaan.
    Dat de sterren ook lichamen zijn met een bewustzijn is voor de meeste wetenschappers onbekend. Dat zij zich laten zien als een enorme bron van licht en hitte, vol energie en kracht is duidelijk. Ook dat zij uiteindelijk ten onder gaan met een enorme lichtuitstraling, die de hele aarde kan verzengen als zo’n ster dichterbij die aarde zou staan. Uiteindelijk blijft er alleen een zwart gat van over.
    Vanuit de lilaca bekeken is dit gebeuren iets, wat herinnert aan het feit, dat ook het menselijk lichaam bestaat uit atomen en elektronen vol opgesloten licht. Via een ontwikkeling van materie kan dit licht vrijgemaakt worden, waardoor ieder elektron wordt tot een stralende zon.
    Zou dit misschien de oorzaak zijn dat mensen zo geboeid zijn door dit soort fenomenen? Want uiteindelijk bestaat er niets buiten de mens en Betelgeuze zou hem vagelijk kunnen herinneren aan mogelijkheden die er bestaan voor een ieder mens, om verder te komen in zijn materiële ontwikkeling.

  5. 1. Dat Betelgeuze kan instorten door stralingsdruk begrijp ik niet.

    2. Dat Betelgeuze kan instorten door afnemende massa t.g.v. een naijlend magnetisch veld begrijp ik.

    Kan iemand mij het 1ste uitleggen ?

  6. @Joost
    Betelgeuze kan instorten door !afnemende! stralingsdruk.
    In een normale ster houden stralingsdruk en zwaartekracht elkaar in evenwicht. Neemt de stralingsdruk af, dan stort de ster in onder invloed van zijn eigen zwaartekracht.

Laat een reactie achter