Zo’n 42.000 jaar geleden vond de magnetische ompoling Laschamps Excursie plaats. Gedurende 500 jaar was er bijna geen magnetisch veld. Dit moet tot sterke klimaatverandering en uitstervingen hebben geleid, stellen onderzoekers.
Laschamps Excursie
Rond 42 000 jaar geleden was er een reeks vulkanen actief in Frankrijk, in de vulkaanketen Chaîne des Puys, bij Clermont-Ferrand in Frankrijk. Uit de lavastromen hier (en andere vulkanische gebieden) weten we dat ongeveer 42 000 jaar geleden het aardmagnetisch veld in duizend jaar heen en weer switchte. Gedurende vijfhonderd jaar verwisselden noord- en zuidpool van plaats. In de overgang tussen deze twee toestanden viel het veld helemaal weg. De Laschamps-excursie, zoals geologen dit korte “reisje” van de magnetische polen noemen.
Aardmagnetisch veld bijna verdwenen
Nu is er, dankzij analyse van opgegraven boomstammen van Nieuw-Zeelandse kauri-bomen in veen uit die tijd, veel meer bekend. Zo bleek dat er veel meer koolstof-14 en beryllium-10 in de lucht aanwezig waren dan normaal. Beide ontstaan door kosmische straling. Het magnetisch veld van de zon was net in die tijd ook veel zwakker dan gewoonlijk, waardoor kosmische straling veel makkelijker het zonnestelsel kon binnendringen dan anders. Het gevolg van deze twee gebeurtenissen was, dat veel meer kosmische straling dan gewoonlijk de aarde bereikte. Kauri-bomen zijn langzaam groeiende, apenbroodboom-achtige coniferen die inheems zijn in Nieuw-Zeeland.
Klimaatsverandering
Deze kosmische straling brak de ozonlaag af en veranderde de luchtstromen en het neerslagpatroon van de atmosfeer. Klimaatverandering, dus. Ook zijn uit deze tijd de eerste gedetailleerde grotschilderingen bekend. Waarschijnlijk leidde de Laschamps excursie en de gerelateerde Adams Event dit tot het in deze periode uitsterven van de Neanderthalers en van de grote dieren in Australië, Eurazië en Noord-Amerika, aldus de onderzoekers[1].
Deze conclusie van Alan Cooper en de overige auteurs is omstreden.[2] Merkwaardig is bijvoorbeeld, dat ijskernen uit deze periode geen grote klimaatverandering laten zien. Ook hebben de grote dieren in Australië, Noord Amerika en Eurazië in de millennia daarvoor nog wel ergere omstandigheden overleefd.
Wel is mogelijk, dat deze klimaatsverandering het laatste zetje richting de afgrond gaf aan de toch al ernstig overgejaagde megafauna en, daarmee, aan de Neanderthalers.
Bronnen
1. A. Cooper et al., A global environmental crisis, 42,000 years ago, Science, 2021, DOI: 10.1126/science.abb8677
2. Kauri trees mark magnetic flip 42,000 years ago, Science, 2021, DOI: 10.1126/science.371.6531.766