Wat is waarheid? Het onderscheiden van waarheid en leugen

Het wordt steeds moeilijker om nep en echt van elkaar te onderscheiden. Wat is waarheid, en hoe onderscheiden we waarheid van nepnieuws?

Neem als voorbeeld het vaccin tegen SARS-CoV-2. Er zijn diverse blogs en sites die, onjuist, beweren dat de ziekte Covid-19 door 5G komt. Een claim, die in strijd is met bijna alles wat we weten over virologie.

Daarnaast zijn er ook critici die weliswaar geloven dat SARS-CoV-2 Covid-19 veroorzaakt, maar hun vraagtekens hebben bij het officiële advies, of de mainstream theorie over de verspreiding van het virus. Zij kijken bijvoorbeeld heel nauwkeurig en kritisch naar de resultaten van fabrikant Pfizer. [1] Er zijn natuurlijk ook wetenschappers en andere mensen die heilig in het vaccin geloven.

Daarnaast beweert onze regering ook het één en ander, wat nog wel eens af wil wijken van de wetenschappelijke consensus. Zo beweerde de RIVM dat mondkapjes niet helpen, terwijl ze enkele maanden later verplicht werden gesteld [2].

Dit maakt het totaalplaatje wel een beetje chaotisch, natuurlijk.

Wat is waarheid? Het spectrum tussen andersdenkende en wappie

Mensen hebben sinds het begin der tijden al meningsverschillen. Met andere woorden, een eigen waarheid. Van kleine details, tot vaccinatieplicht, de meningen zijn sterk verdeeld. Een belangrijke oorzaak hiervan is natuurlijk het nieuws. Fake of niet-fake, mensen willen namelijk overal een mening over hebben. Het is toch moeilijk te verkroppen, dat je bijvoorbeeld niet over een onderwerp mee kan praten. Dat toont namelijk een zwakte aan. Is de term voor andersdenkenden dan wel terecht? Moeten we mensen die goed of niet goed zijn geïnformeerd wel “wappie” noemen?

Wanneer ben je andersdenkend, en wanneer wappie?

Het is tegenwoordig erg in de mode om iedereen, waarmee je het niet eens bent een “gek”, of “wappie” te noemen. Vooral als jouw mening erg afwijkt van die van anderen. Karakteristieke wappies staan niet open voor andere standpunten. Ze zijn heilig overtuigd van hun gelijk, ook als de feiten een andere taal spreken. Een mooi voorbeeld zijn de aanhangers van de Platte Aarde theorie. Iedere NASA-foto die een ronde aarde laat zien, is volgens platte-aarde gelovigen het product van een samenzwering.

Andersdenkenden zijn wél bereid om hun standpunt te wijzigen, als de feiten daar aanleiding toe geven. Zo werd de geoloog Alfred Wegener, die het was opgevallen dat Zuid-Amerika en Afrika wel heel erg mooi in elkaar passen, voor gek versleten. Na zijn dood in 1950 bleek dat Wegener gelijk had. Continenten bewegen wel degelijk. Zuid Amerika vormde ooit één continent met Afrika, Pangea. Uiteraard is het met de kennis van nu makkelijk om te zeggen. Toch kunnen we hier van leren. Wegener ontkende geen feiten en onderzoek. Wappies doen dat wel.

Andersdenkenden als Alfred Wegener zijn daarom erg nuttig. Ze helpen de mensheid vooruit: de mainstream these, en hun antithese, leidt tot een synthese. Een beter begrip van de waarheid.

Wat is waarheid? Volgens de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche (1844-1900) is de waarheid lelijk, en geven mensen daarom de voorkeur aan leugens.
Wat is waarheid? Volgens de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche (1844-1900) is de waarheid lelijk, en geven mensen daarom de voorkeur aan leugens. – Public domain/Wikimedia Commons

Tips om waarheid te vinden

Maar hoe ontdek je het verschil tussen betrouwbaar nieuws en nepnieuws? Wij raden aan om goed te kijken naar de bron van de informatie. Een willekeurige blog, of propaganda-website zal vaker fouten maken in artikelen of fake nieuws verspreiden, dan een peer reviewed wetenschappelijk onderbouwd artikel van een universiteit.

Maar de bron zegt niet alles. Sommige bronnen hebben een gevestigd belang, om de waarheid te verdraaien. Zo beweerde het Chinese overheids-orgaan CGTN, dat hun vaccin Sinovac helpt tegen allerlei verschillende strains en bijna 80% betrouwbaar is[4], terwijl volgens de BBC, Brazilië de effectiviteit op 50,4% plaatst en uit andere landen een effectiviteit tussen de 50 en 70 procent worden gerapporteerd. CGTN heeft uiteraard een duidelijk belang om het Chinese vaccin op te hemelen, terwijl ook de BBC mogelijk instructies van de Britse regering heeft. Zo produceert Engeland zelf ook een vaccin. Veel bronnen tegen elkaar checken geeft dan een betrouwbaarder beeld.

Het is ook verstandig om de interne consistentie te toetsen. Als A, dan B. Een onsamenhangend verhaal dat zichzelf tegenspreekt, deugt niet.

In dit Wikipedia artikel over pseudowetenschap staan ook nuttige kenmerken om op te letten.

Toch stelt het de vertrouwen van de mens erg op de proef. Iedereen wil graag de waarheid kennen, en begrijpen wat er om ons heen gebeurt. Toch zijn er veel mensen die het als grapje, of met een serieuze bedoeling, foutief nieuws verspreiden. Dit brengt grote gevaren met zich mee. Zeker gezien kunstmatige intelligentie steeds beter wordt. Dit kan de toekomst enorm veranderen, omdat mensen foute beslissingen gaan maken.

Wat denkt u? Deelt u deze visie?

Bronnen
1. Hommel, Jan B. 2020. “Het Pfizer/BioNTech Vaccin tegen het SARS-CoV-2 virus.” janbhommel.com. .
2. NOS.nl , 2020, Hoe iets ‘wat geen bescherming biedt’ toch landelijk geadviseerd werd
4. CGTN, 2021, Is the 79% efficacy of Chinese COVID-19 vaccine good enough?
5. BBC, 2021, Sinovac: Brazil results show Chinese vaccine 50.4% effective

5 gedachten over “Wat is waarheid? Het onderscheiden van waarheid en leugen”

  1. Zoals de filosoof Descartes al zei. Van alle dingen in de wereld is gezond verstand het meest verdeeld onder mensen.Dat betekend dat waar de ene mens denkt al een complete mening te , heeft een ander mens daar nog gegronde twijfels bij. Het is echter zo dat twijfels niet altijd een concreet verhaal kunnen vertellen. De twijfel is ook niet altijd over de kern van een mening, maar kan ook over het bijzaak of effect gaan.

    Het is denk ik het recht van de mens om te twijfelen, helaas heeft twijfel vaak ook een reden nodig. Maar dat overtuigd niet, daarom worden er vaak nieuwe inzichten van gemaakt. Je weet niet of mensen die onzin volgens nu ergens in gaan geloven omdat ze de twijfels al deelde of er echt in gaan geloven. Vaak gaat het om beide denk ik.

    1. Ik hou van wetenschap volgens de rationele wetenschappelijke methode van descartes: Dat onze kennis pas opgebouwd wordt als we een einde maken aan de rationele twijfel. We zijn in de veronderstelling dat als we iets vaak genoeg herhalen we hieruit direct de juiste conclusie uit kunnen trekken en er op kunnen voortbouwen.

      Maar descartes poogde ons juist alle mogelijkheden na te gaan en deze ook actief te bedenken en op waarschijnlijkheid te toetsen.

      1. Het ligt iets subtieler. Puur technisch gesproken is het nooit mogelijk ergens de waarheid van te bewijzen, behalve in de wiskunde. Het is slechts mogelijk, te bewijzen dat iets niet klopt. Als een theorie test na test overleeft, wordt de kans wel groot dat het om een valide theorie gaat.

    2. Wat Descartes doet met zijn wetenschappelijke methode is al voor je gegevens verzameld eerst alle mogelijke opties nagaat. Eerst moet de twijfel systematisch uitgebannen worden. Anders heeft dat gevolgen voor een verklaring empirisch denken is een goed eindpunt maar geen startpunt van onderzoek, vind ik. Herhaalde uitkomsten kunnen vaker als oorzaak hebben dat er geen volledig onderzoek verricht is.

  2. Dat vind ik juist te grof klinken. Ik ben meer van de rationalistische wetenschappelijke methode van Descartes dan de empirische wetenschappelijke methode van Popper. Je weet namelijk nooit of je genoeg informatie hebt verzameld op de juiste wijze om te falsificeren. Als je het geheel niet kent kan je ook geen definieve uitspraak doen over zijn delen.

    Hetzelfde geld voor wiskunde . Wat in beide de logica bediend.

Laat een reactie achter