Politieke partijen als de PVV en eerder de SP en LPF krijgen vaak het verwijt te horen dat ze ‘populistisch’ zijn. Verontrustend nieuws: het populisme blijkt veel dieper geworteld in de Nederlandse samenleving dan gedacht…
Volgens de gepensioneerde hoogleraar Amerikaanse geschiedenis Maarten van Rossem, een invloedrijk PvdA-lid en wereldberoemd in de Amsterdamse grachtengordel en omstreken, moet het populisme ‘snel verdwijnen’.
Ook de vooraanstaande Franse krant Le Monde, spreekbuis van de Franse elite, spreekt zijn zorgen uit over het populisme in België en Nederland en noemt het een ‘ziekte‘. De Nederlandse elite maakt zich grote zorgen over de opkomst van ‘populistische’ partijen, blijkt uit een recent onderzoek van de Volkskrant. Als de groten der aarde zich zo zorgen maken, moet er wel wat aan de hand zijn. Kortom: reden voor visionair.nl om even een kijkje te nemen in de keuken.
Wat is populisme?
Volgens het woordenboek Van Dale is de definitie van populisme “het; o (min) neiging zich te richten naar de massa vd bevolking“. Een eenvoudige en heldere definitie, waarmee een aantal dringende vragen zijn te beantwoorden. Vanuit visionair oogpunt is natuurlijk vooral de vraag interessant: hoe ziet een land er uit dat wordt beheerst door het populisme?
Een aantal verontrustende conclusies zijn alvast te trekken. Het populistische gevaar is veel groter dan zelfs de grootste anti-populisten durven te vermoeden…
Parlementaire democratie is populistisch
Eén keer per vier jaar zijn er algemene verkiezingen. Hierbij geldt dat iedere stem even zwaar telt. Met andere woorden: de grote massa van het volk, niet een ter zake kundige elite, bepaalt welke partij het grootste wordt.
De stem van Achmed de straatveger uit Alblasserdam telt even zwaar als de stem van Mark de minister-president uit Den Haag. Hierbij zal de partij met, om Van Dale aan te halen, de sterkste neiging zich te richten tot de massa van het volk, normaliter de meeste stemmen halen. Kortom: de beslissing om algemeen kiesrecht in te voeren was een schandelijke knieval voor het populisme. Hiermee is de kiem gelegd voor de huidige opmars van populistische partijen.
Referendum en republiek zijn populistisch
U zou het niet geloven als u ex-veilingmeester Pechtold hoort oreren over het populistische gevaar, maar juist zijn partij D’66 was tot voor kort ernstig aangetast door dit verderfelijke virus.
Zo was D’66 in haar begindagen voorstander van invoering van de republiek. Met andere woorden: de meerderheid van de bevolking bepaalt op populistische wijze wie president wordt in plaats van het elitaire koningschap. Ook heeft D’66 in haar meer idealistische dagen geprobeerd het correctief referendum, waarbij de meerderheid van de bevolking rechtstreeks bepaalt wat voor besluit er wordt genomen, aangenomen te krijgen. Geen wonder dat antipopulist Ed van Thijn er in samenwerking met andere regenten werkelijk alles aan gedaan heeft, het referendum te torpederen.
De ware aard van het populisme ontmaskerd
Sommigen van u, waarde lezers, zullen het al vermoed hebben. Inderdaad, populisme en democratie zijn synoniemen. Populisme en democratie zijn hetzelfde. Met andere woorden: mensen die zich tegen het populisme keren, willen in werkelijkheid minder democratie. Begin negentiende eeuw, denk aan het Congres van Wenen, werden democraten dan ook gezien als groot gevaar door de toenmalige elite. Nu denkt men weinig beter over het populisme.
Personen uit een elite willen zich, net als iedereen, graag beter voelen dan andere mensen en ook meer te zeggen hebben. Alleen, dat al te hardop zeggen is niet zo verstandig als je niet ontmaskerd wilt worden als antidemocratisch. Kortom: de geschiedenis herhaalt zich weliswaar niet, maar rijmt wel.
Wat een onzin. Je kan een banaan nog recht lullen. Populisme en democratie is niet hetzelfde, aangezien in democratie opgesloten zit dat hoewel de meerderheid beslist, je ook de belangen van de minderheid zwaar moet meewegen. Dat is niet het geval in het populisme.
In een democratie kan je impopulaire, maar noodzakelijke, beslissingen nemen, terwijl het populisme juist uitgaat van de onvrede die daar door ontstaat. Het is de grootste misvatting over democratie dat je blind naar het volk moet luisteren, terwijl populisme daar juist van uit gaat.
Kortom grote onzin, a la Martin Bosma.
beste Trip,
ik vrees dat je jezelf nu toch behoorlijk tegenspreekt.
Om dit in te zien geef ik je de definitie van democratie uit de Van Dale: de; v -tieën staat(svorm) die aan het hele volk invloed op de regering toekent
Dan weer die van po·pu·lis·me het; o (min) neiging zich te richten naar de massa vd bevolking
Populisme richt zich naar de massa van de bevolking, dus hoe groter de massa, hoe meer invloed. In een populistisch bestuurd land hebben kleine minderheden dus niet onevenredig veel invloed. Overigens komt het discrimineren van bevolkingsgroepen ook in democratische landen die vrij zijn van populisme voor. Meer zelfs. Denk aan Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid. Een echte populist had de apartheid afgeschaft, want de massa van de bevolking in Zuid-Afrika, de gediscrimineerde Sotho’s, de Xhosa’s en de Zoeloes, wilde dat.
Verder beweeg je je op een hellend vlak wat betreft de noodzakelijkheid van impopulaire maatregelen, zoals de aanschaf van de JSF. Wie bepaalt die noodzakelijkheid? Hoe veel is een leider waard die niet in staat is het volk ervan te overtuigen dat een impopulaire, maar gegrond noodzakelijke maatregel noodzakelijk is?
Trip, zou je een voorbeeld kunnen geven van “…aangezien in democratie opgesloten zit dat hoewel de meerderheid beslist, je ook de belangen van de minderheid zwaar moet meewegen”?
Ik denk dat dit te symplistisch geredeneerd is. Democratie is een prachtig beginsel, maar het kan in sommige gevallen ook heel slecht aflopen. De angst voor populisme is dat het omslaat naar een radicalere vorm, een soort fascisme. Dat is dus ook waar velen nu voor waarschuwen gezien de ontwikkelingen in Europa. U moet beseffen dat het ook de democratie was dat de nazis in 1932 de grootste partij in Duitsland maakte. Hitler had recht democratisch recht op de hoogste post. Dat kreeg hij niet. The rest is history. Dat is beslist geen pretje geweest, toch?
beste Neal,
De NSDAP heeft nooit de absolute meerderheid gehaald. Overigens, leert de geschiedenis, bleek zelfs het weren van Hitler van de hoogste post weinig uit te halen. Hij was enkele jaren later alsnog Reichsführer.
De situatie waarin een ieder zich bevindt wordt door democratische verkiezingen goed in kaart gebracht.
In Den-Haag horen ter zake kundigen met hun kwaliteiten het land te besturen. Die weten niet altijd hoe dat moet gezien de vele impasses. Communicatieve en diplomatieke vaardigheden vind ik een opvallend gemis. Verder moet men maatregelen goed weten te brengen. Ik heb eens een handleiding gelezen naar aanleiding van het leiderschap van premier Balkenende:
– Geef alleen de grote lijnen weer.
– Neem de touwtjes zelf in handen en geef leiding en herstel.
– Wees zorgvuldig maar laat kwesties niet te lang voortslepen.
– Blijf er (sprankelend) boven staan.
– Benadruk noodzaak van dingen, en schets een positief toekomstbeeld of vooruitzicht.
Hier nog een link waar 4 lezingen van Maarten van Rossem over het populisme terug te zien zijn: http://www.sg.uu.nl/prog/2010b/populisme.html
Hij noemt het populisme inderdaad een ziekteverschijnsel van de democratie.
Sorry pagina niet gevonden zegt die dan.
Er zijn veel verschillende opvattingen over wat populisme nou eigenlijk is.
Waardoor het moeilijk is om er een sluitende definitie van te geven.