Ook in de VS wordt immigreren steeds moeilijker. Blueseed, een visionaire Californische startup, heeft het ei van Columbus gevonden, 20 kilometer uit de kust.
Oprichter Max Marty vindt de Amerikaanse immigratiewetten veel te streng. Volgens hem houden deze veelbelovende buitenlandse ondernemers weg uit de VS. Zijn oplossing: een kantoor aan boord van een schip dat verankerd ligt voor de Californische kust. In zijn investeringsplannen kunnen tot duizend ondernemers in spe een twintig kilometer uit de kust een kantoor openen. Ze kunnen met een veerdienst aan wal om klanten en investeerders te ontmoeten.
Ook in de VS wordt immigreren steeds moeilijker. Dan maar de zee op, vindt Max Marty.
Huurders betalen rond de 1200 dollar (plm. 900 euro) per maand voor een woonruimte. Volgens Marty goedkoper dan huren in San Francisco. Naast hun eigen kamer, hebben de bewoners toegang tot 24 uur per dag catering, entertainment en een sportzaal met – uiteraard- hoge snelheidsinternet. Blueseed vangt niet alleen de huur, maar ook een aandeel van alle startups die aan boord van het schip tot stand komen.
Dit schip uitrusten en onderhouden is een pittige uitdaging op zichzelf. Het meest voor de hand ligt een oud cruiseschip ombouwen. Hiervoor zijn rond de 200-300 koks, artsen, advocaten (we zijn in Amerika) en technici nodig om het schip in de vaart te houden. Toch kan zelfs dit visionaire plan in de war worden geschopt door de Amerikaanse immigratiedienst. Immers: bezoekers hebben een zakenvisum nodig om dagtrips naar de VS te maken. Er is alleen een vervelende bijkomstigheid. Zelfs met de juiste documenten kunnen douanebeambten mensen wegsturen van de grens. Als je gezicht hen niet aanstaat, zou dat dus wel eens het einde van je bedrijfje kunnen betekenen.
UPDATE:
Volgens de laatste berichten loopt het redelijk storm bij BlueSeed. Meer dan honderd entrepreneurs van over de gehele wereld hebben interesse getoond voor het project, dat in 2013 start. Onder hen ook veel Amerikaanse bedrijven, rond de 20%, die zo de lastige immigratieregels en werkvergunningen voor buitenlandse werknemers hopen te omzeilen. Indiase bedrijven volgen met tien procnt van de aanmeldingen op plaats twee. Nu de babyboomgeneratie massaal met pensioen gaat, dreigen al binnen enkele jaren grote arbeidstekorten. Zullen dit soort taferelen ook in Europa gaan ontstaan?
Een geliefde samenzweringstheorie is dat de hele wereld wordt gecontroleerd door een steenrijke elite, of, meer recent, door de enorme multinationals die werkelijk alles lijken te bezitten. Deze samenzweringstheorie blijkt een stevige kern van waarheid te bezitten, toont onderzoek van een team van de ETH in het Zwitserse Zürich aan. Hoeveel macht heeft het individu nog over zijn eigen leven?
Uit onderzoek blijkt dat veertig procent van alle zakelijke bezit wordt gecontroleerd door slechts 147 bedrijven.
Klein aantal bedrijven controleert de wereld
Met data afkomstig van de Orbis database (een globale database met financiële informatie over private en staatsbedrijven) analyseerde het team voor het eerst in de geschiedenis data van meer dan 43 000 bedrijven. De onderzoekers ontdekten dat de data, wanneer grafisch weergegeven, de vorm heeft van een vlinderdas, met in het hart 147 bedrijven die bijna veertig procent van de waarde van alle multinationals vertegenwoordigen.
Vier trappen diep
In deze analyse werd er vooral gelet op de eigendomsverhoudingen. De onderzoekers bekeken welke bedrijven aandelen bezaten van welke andere bedrijven of een controlerend belang hierin hadden. Hierin wordt ook gelet op ‘kleindochterbedrijven’ enzovoort tot vier niveaus diep. Bij het analyseren van de gegevens en het bouwen van de netwerkmap probeerde de auteurs van het rapport de structuur en controlemechanismes bloot te leggen van de schimmige structuur van eigendom en finance bij multinationals. Waarschijnlijk bestaat er nog veel meer verstrengeling. Bij een ingewikkelde trustconstructie zijn vaak al vijf trappen betrokken: operationele BV, holding-BV, offshore holding BV in bijvoorbeeld Cyprus, vaak nog een extra holding BV in bijvoorbeeld de UAE of Panama die dan weer eigendom is van een trust of foundation. Zaak de netwerkende Bilderbergertjes, waaronder koningin Beatrix, grootaandeelhoudster van Koninklijke Shell, dus goed in de gaten te houden.
Wurggreep van grote bedrijven
Om de belangrijkste controlerende corporaties op te sporen, begon het team met een lijst uit Orbis van 43 060 transnationale bedrijven die uit een sample met dertig miljoen ‘economische actoren’, variërend van stichtingen en eenmanszaakjes tot overheidsinstellingen en NV’s, getrokken waren. Ze pasten daarna een recursief (zichzelf herhalend) algoritme toe om alle eigendomsverhoudingen op te sporen. Het resulterende transnationale bedrijven-netwerk produceerde een graaf (knooppunten met lijnen er tussen) bestaande uit 600 508 knooppunten en 1 006 987 verbindingslijnen die eigendomsverhoudingen voorstelden. Uit diverse analyses bleek dat een zeer klein groepje zeer grote bedrijven door controlerende belangen in andere bedrijven (via aandelen of obligaties, bijvoorbeeld), een enorme invloed uitoefenen over de beslissingen van deze ‘onderhorige’ bedrijven – en hiermee ook op de rest van ons.
‘Vrije markt is een illusie’
De auteurs stellen dan ook de vraag wat de gevolge zijn als zo weinig mensen zo veel invloed hebben en wat misschien nog wel belangrijker is, economisch gezien, wat de implicaties zijn van deze structuur op de vrije concurrentie. Voor mij beantwoordt deze studie in ieder geval heel wat vragen. Dit verklaart bijvoorbeeld waarom er op het eerste gezicht zo absurde keuzes worden gemaakt bij innovatie en productontwikkeling en bijvoorbeeld alternatieven voor aardolie nauwelijks doorbreken, terwijl de technische mogelijkheden er hier voor zijn. Zouden we hieraan kunnen ontsnappen? Bijvoorbeeld door alleen van kleinschalige bedrijven te kopen en met contant geld te betalen?
Vergeet Craig Venter en zijn geknutsel aan de minibacterie Mycoplasma. Het eerste kunstmatige leven ontstond al in de negentiende eeuw. En sinds die tijd gaat het van kwaad naar erger met NV’s en BV’s, want door een foute juridische beslissing hebben ze een psychopate persoonlijkheid gekregen. Wordt het niet tijd deze onbeheersbare molochs stevig te kortwieken?
Al eeuwenlang bestonden er trusts, kerkelijke stichtingen en kloosterordes. In de achttiende eeuw ontstonden organisaties als de Verenigde Oostindische Companie. Deze organisaties, die vergeleken worden met grote BV’s en NV’s anno nu, hadden maar beperkte bevoegdheden. Elke bevoegdheid moest expliciet door de overheid aan deze organisatie toegekend worden. In de negentiende eeuw komt daar verandering in. In wat wel de grootste juridische misser van de moderne tijd kan worden genoemd, wordt een vennootschap dezelfde rechten toegekend als een natuurlijk persoon.
De geboorte van een kunstmatige levensvorm
We schrijven 1819. Het bestuur van een private school in de Amerikaanse staat New Hampshire, Dartmoor College, een stichting in het bezit van land, is afgezet door de raad van trustees (te vergelijken met de raad van toezicht hier in Nederland). De gouverneur van New Hampshire wil de school nationaliseren en het afgezette bestuur weer opnieuw installeren. Het nieuwe bestuur gaat hiertegen in beroep.
In een achteraf gezien historische uitspraak wordt het nieuwe bestuur (en dus de raad van toezicht) in het gelijk gesteld. De motivatie voor het vonnis: Dartmoor College wordt gezien als het gevolg van een geldig contract tussen de toenmalige Engelse koning James II en de toenmalige trustees. Het nationaliseren van Dartmoor College zou hiermee contractbreuk inhouden. Hiermee kwam er de facto erkenning van de raad van trustees als een rechtspersoon. De geboorte van een kunstmatige levensvorm.
Burgerrechten voor een bedrijf
In de negentiende eeuw waren vennootschappen nog steeds streng aan banden gelegd. Ze mochten slechts opgericht worden door een besluit van het parlement en moesten zich exact aan hun functieomschrijving houden. In een eeuw waarin zwarten en vrouwen als minderwaardige burgers werden gezien, is de volgende stap dan ook verbijsterend te noemen: de corporatie kreeg dezelfde rechten als een Amerikaanse burger.
Bancroft Davis drukte de rechtspersoon er door: bedrijven kregen dezelfde rechten als mensen.
In een belastingconflict tussen de staat Californië de Southern Railway (individuen mochten schulden aftrekken van bezittingen, bedrijven niet), belandde de zaak bij het Amerikaans hooggerechtshof. Bancroft Davis, ‘reporter’ van het Amerikaanse Hooggerechtshof en als ex-spoorwegmanager bepaald niet onpartijdig, kreeg van het hooggerechtshof de vrije hand en slaagde er in om corporaties dezelfde rechten toe te laten kennen als natuurlijke personen: “The court does not wish to hear argument on the question whether the provision in the Fourteenth Amendment to the Constitution, which forbids a State to deny to any person within its jurisdiction the equal protection of the laws, applies to these corporations. We are all of the opinion that it does.”
Kortom: in een voetnoot van het hof werden vrijwel alle Amerikaanse grondwettelijke burgerrechten, zoals het recht op privacy, toegekend aan bedrijven. Een uiterst controversieel besluit dat, als het in de Senaat of het Huis van afgevaardigden in stemming was gekomen, vrijwel zeker met grote meerderheid was verworpen.
License to kill
De gevolgen bleken al snel rampzalig. Grote industriële magnaten als de Rockefellers en J.P. Morgan grepen hun kans. Burgerrechten beschermden hun corporaties tegen lastige inspecteurs en ambtenaren en gaven hen hiermee een license to kill om over concurrenten heen te walsen. Niet zij persoonlijk, maar de corporatie was aansprakelijk en corporaties kan je alleen beboeten, niet op de elektrische stoel zetten. Ook voor flessentrekkers waren limiteds (BV’s) en incorporated companies (NV’s) ideaal: ze konden heel veel schulden in de rechtspersoon stoppen en zelf met de noorderzon vertrekken, vergelijkbaar met de epidemie van plof-BV’s in de jaren zeventig.
Enorme kartels, trusts, kregen een wurggreep op de Amerikaanse economie en alleen door strenge anti-trustwetten, uiteraard op alle mogelijke manieren tegengewerkt door de industriële magnaten, kon hun invloed een beetje worden teruggedrongen.
Bedrijf krijgt bij wet psychopate persoonlijkheid
Een nieuwe rechtszaak tegen automagnaat Henry Ford maakte de zaak nog veel erger. Ford, een hartstochtelijk autoliefhebber, dacht lange termijn en wilde tegen een lagere winstmarge werken om de marktpositie te verbeteren. Zijn compagnon voelde hier niets voor.
Henry Ford, visionair autobouwer en uitvinder van de lopende-bandproductie.
Helaas voor de compagnon had Ford de meerderheid van de aandelen en drukte zijn wil door. Zijn compagnon liep naar de rechter.
In een opmerkelijke uitspraak van de rechter kregen bestuurders van een incorporated voortaan als enige plicht te streven naar maximale winst voor de aandeelhouders. Alles wordt ondergeschikt aan de winst. Kan een bedrijf een miljoen dollar extra winst maken door een milieuregel te overtreden die een boete van duizend dollar met zich meebrengt, dan is de manager dus in gebreke als hij deze milieuregel niet overtreedt. Veel van deze Amerikaanse wetgeving is in de jaren tachtig en negentig ook in Europese landen zoals Nederland ingevoerd.
Het gevolg: zo ontstaat de ideale omgeving voor psychopaten, mensen die alleen aan korte-termijn winst denken ten koste van alles. Inderdaad zijn psychopaten (die ongeveer een procent van de bevolking vormen) oververtegenwoordigd in de top van het bedrijfsleven.
Roofbouw op consument en milieu
De gevolgen merken we elke dag. Managers worden afgerekend op het halen van korte-termijn targets en gedwongen tot het maken van zoveel mogelijk winst, ook als dit ernstige schade voor de omgeving oplevert of het voortbestaan van het bedrijf in gevaar brengt.
Kortzichtige bezuinigingen leidden tot de grootste olieramp in de geschiedenis en het bijna-faillisement van BP.
Onder de vele voorbeelden: de BP-ramp in de Golf van Mexico (een kortzichtige bezuiniging op een onderdeel van een boorplatform leidde tot de grootste olieramp in de geschiedenis).
Ook de doofpotaffaire bij sigarettengigant Philip Morris en andere Amerikaanse tabaksfabrikanten is hier een rechtstreeks gevolg van. De schadelijke gevolgen van tabaksrook waren al in de jaren vijftig bekend, maar toch ging Philip Morris door met het aanprijzen van roken als gezonde gewoonte: dat leverde het meeste winst op.
Bestuurders persoonlijk aansprakelijk stellen kan nauwelijks. De corporatie zelf ontbinden is door de grondwettelijke bescherming ook zeer lastig. Kortom: alleen door hoge boetes zijn deze organisaties te temmen. De reden dat er in de VS zo absurd hoge schadevergoedingen bij rechtszaken tegen bedrijven worden toegekend.
De oplossing: stel bestuurders persoonlijk aansprakelijk, maak een ethische richtlijn verplicht
Door een drietal zeer twijfelachtige juridische beslissingen is er een monster geschapen: een kunstmatig wezen met een ingeprogrammeerde roofzuchtige, psychopate natuur. Dat alles om de bezitters van aandelen aan zoveel mogelijk inkomen te helpen.
Gezien de enorme risico’s die aan modern zakendoen kleven – een enkel cruiseschip, kerncentrale of chipsbakker kost al gauw meer dan een miljard – is het ondoenlijk een enkele eigenaar alle risico te laten dragen. Helemaal afkomen van de corporatie wordt dus lastig, maar misschien dat iemand een goede manier weet om de risico’s niet te hoog te laten worden voor de eigenaars.
De rechten die op dit moment aan corporaties worden toegekend, zullen moeten worden beperkt tot het hoogstnoodzakelijke, afgeleid van individuele rechten van betrokkenen: aandeelhouders, personeel en klanten. De situatie in de negentiende eeuw. Welke rechten dan zouden overblijven? Moet je aandeelhouders van een bedrijf aansprakelijk stellen als hun bedrijf misdaden pleegt?
Bestuurders moeten aansprakelijk worden gesteld als zij wettelijk over de schreef gaan. Boetes die aan corporaties worden opgelegd zouden eigenlijk ook aan de verantwoordelijke bestuurders worden uitgedeeld. Maar ook moeten besturuders niet worden gedwongen om misdaden te plegen om maar zoveel mogelijk winst te kunnen maken. Hoe zou je dat in een wet kunnen formuleren?
Iedere corporatie moet een publiek bekende ‘grondwet’ krijgen waarop bestuurders op de vergadering van aandeelhouders worden afgerekend. Bedrijven moeten meer het karakter krijgen van verenigingen. Bedrijven zijn niet alleen winstmachines. Het zijn belangrijke onderdelen van de maatschappij met een enorme impact op de planeet. Met macht komt verantwoordelijkheid, toch?
