bestuurskunde

Bij onze oosterburen bestaat de gekozen burgemeester al lang. Veel landelijke Duitse politici waren burgemeester of hoofd van een deelstaat. Copyright: SPD Schöngau

Hoe zou de gekozen burgemeester kunnen werken?

Nederland en België kennen als enkele van de weinige landen in Europa geen gekozen burgemeester. Wat zijn de voor- en nadelen van de gekozen burgemeester? Hoe kan het gekozen burgemeesterschap het beste worden geïmplementeerd?

Waarom een burgemeester kiezen?
In een democratie wordt in theorie macht uitgeoefend door het volk. In de praktijk komt dat neer op een representatieve democratie, immers: niet iedereen kan fulltime met besturen bezig zijn. De bevolking kiest vertegenwoordigers die het bestuur van alle dag voor hun rekening nemen. Idealiter worden in een representatieve democratie alle bestuurders gekozen door de bevolking. Een burgemeester heeft in Nederland (en waarschijnlijk ook in België) behoorlijk veel macht. Zo is hij of zij het hoofd van de politie (en hiermee verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid) en formeel het aanspreekpunt van de gemeente. In een democratie wordt macht gecontroleerd door het volk. Daarom ligt het voor de hand om de bevolking burgemeesters te laten kiezen.

Voordelen van de gekozen burgemeester
Gekozen burgemeesters zijn gekozen door een meerderheid van de bevolking, als sprake is van twee stemrondes. Dit geeft de burgemeester een sterk democratisch mandaat en draagvlak onder de bevolking. De bevolking van een stad kent haar stad beter dan buitenstaanders en zal daarom eerder voor een persoon kiezen die haar belangen het beste kan behartigen. In landen met gekozen burgemeesters is het burgemeesterschap vaak een opstap voor een landelijke carrière, en hiermee een kweekvijver voor politiek talent. Een gekozen burgemeester hoeft niet partijgebonden te zijn, waardoor uit een veel grotere pool van talent kan worden gerekruteerd dan uit de enkele honderden partijbaasjes.

Bij onze oosterburen bestaat de gekozen burgemeester al lang. Veel landelijke Duitse politici waren burgemeester of hoofd van een deelstaat. Copyright: SPD Schöngau
Bij onze oosterburen bestaat de gekozen burgemeester al lang. Veel landelijke Duitse politici waren burgemeester of hoofd van een deelstaat. Copyright: SPD Schöngau/fair use

Voordelen van de benoemde burgemeester
Een benoemde burgemeester heeft over het algemeen een goede relatie met het heersende gezag in de hoofdstad, die twee kanten op werkt: zij of hij zal de wil van de landelijke overheid gezagsgetrouw opleggen, maar kan ook effectief lobbyen in Den Haag of Brussel. Omdat hij of zij door het centraal gezag beoemd is, is zijn machtsbasis niet afhankelijk van lokale machthebbers. Daardoor kan hij of zij een zekere onafhankelijkheid bewaren ten opzichte van de rest van de gemeente. Ook biedt de benoemde burgemeester geschikte en gegarandeerde werkgelegenheid voor uitgerangeerde eliteleden. Dit vergroot de loyaliteit van de heersende elite aan het centrale gezag en verkleint hiermee de kans op burgeroorlog. Een goede bestuurder is vaak niet een goede stemmentrekker en andersom.

Argumenten die door de voorstanders van de benoemde burgemeester vaak worden genoemd tegen de gekozen burgemeester zijn: het is makkelijker om een benoemde burgemeester weg te sturen dan een gekozen burgemeester als er bijvoorbeeld een slepend conflict is tussen burgemeester en gemeenteraad; gekozen burgemeesters scoren waarschijnlijk laag op diversiteit en multicultureel gehalte. En: de meerderheid van de bevolking kan op een populaire, maar verder incompetente kandidaat stemmen. Bijvoorbeeld een beroemde zanger of filmster. Of, natuurlijk het absolute nachtmerriescenario, dat begrijpt u, waarde lezer, een populist.

Hoe zou de constructie rond de gekozen burgemeester er uit kunnen zien?
Er zijn verschillende benaderingen voorgesteld voor het op veilige wijze invoeren van de gekozen burgemeester. Zo zou de gemeenteraad de kandidaten voor kunnen stellen, zoals nu al gebeurt met benoemde burgemeesters. Daarmee zou al een eerste bezwaar weggenomen worden. Een partij zonder vertegenwoordiging in de gemeenteraad zal geen kandidaten kunnen stellen. Nadeel is dan weer dat niet-partijgebonden kandidaten afvallen, nu net een van de charmes van de gekozen burgemeester. Een tweede oplossing is kwaliteitseisen aan burgemeesterskandidaten stellen. Bijvoorbeeld een examen, IQ-test of opleidingseis. Nadeel is dat hiermee het democratische karakter geweld aan wordt gedaan. Persoonlijk denk ik dat er geen verdere eisen nodig zijn, als de gemeenteraad de bevoegdheid krijgt om de burgemeester op non-actief te zetten bij gebleken wanbestuur.

Hoe zou de gekozen burgemeester kunnen werken? Meer lezen »

Bert Koenders regelde subsidie voor een VN-club waar ex-PvdA'er Herfkens voor werkt. Bron: Wikimedia Commons

Waarom luisteren politici zo slecht naar de bevolking?

Verdragen waarin bedrijven overheden voor een geheim tribunaal kunnen dagen, het binnenlaten van miljoenen migranten en het steeds verder uitbreiden van de bevoegdheden van de Europese Unie. Waarom handelen politici steeds meer tegen de belangen van de Nederlandse bevolking?

Wat beweegt politici?
Politici beginnen doorgaans aan hun carrière als politicus uit idealistische overwegingen, behoefte aan macht en/of om aan een lucratief politiek baantje te komen. Belagrijker dan deze motivatie, is wat er daarna gebeurt. Politici moeten in de vier gevestigde grote Nederlandse partijen PvdA, VVD, CDA en D66, jarenlang actief zijn geweest als partijlid, in de gunst vallen bij machtige partijbaronnen en een groep volgelingen hebben opgebouwd, voor ze een kans maken op een invloedrijke topbaan. Denk dan aan gekozen worden in de gemeenteraad, of, effectiever, een bestuursfunctie in een grote partij. Alleen een bepaald slag mensen overleeft deze selectieronde: zij die Veertig Wetten van de Macht, de biografie van Talleyrand en Hoe Word Ik Een Rat onder hun hoofdkussen hebben liggen. Uitgesproken types, de smaakmakers in de politiek, worden door de partij al snel tot de orde geroepen. Kortom: voor de gemiddelde politicus op een toppositie draait het vooral om de macht en de baantjes. Idealisten worden op ongevaarlijke posities gewurmd door het partijkader, en mogen af en toe optreden om de partij in de media een sociaal gezicht te geven.
Het bestaan van politici is erg onzeker. Wordt hun partij weggestemd, of vindt het partijbestuur ze niet passend genoeg voor een hoge plaats op de kandidatenlijst, dan rest een paar jaar wachtgeld. Voor lagere politici zijn de carrièremogelijkheden beperkt, oud-ministers doen het beter. Onzichtbaar in de media, maar heel belangrijk voor politici is daarom het netwerk van oud-politici.  Zij kunnen de politicus vaak helpen aan een lucratief baantje als bankdirecteur, VN-medewerker of eurocommissaris.

Bert Koenders regelde subsidie voor een VN-club waar ex-PvdA'er Herfkens voor werkt. Bron: Wikimedia Commons
Bert Koenders regelde subsidie voor een VN-organisatie waar ex-PvdA’er Herfkens voor werkt. Bron: Wikimedia Commons

Kiezers minder relevant, eurocraten en bankiers wel
Voor de wat slimmere lezertjes, bijna iedereen die geregeld leest op Visionair dus, zal het al zijn opgevallen wat er ontbreekt in deze opsomming. Inderdaad: de kiezers. De fractievertegenwoordiging van de partij als geheel wordt uiteraard om de vier jaar vergroot of verkleind door de kiezers, maar de ervaring leert dat vooral de exposure van de lijsttrekker telt en de kiezers met wat handige trucjes effectief om de tuin te leiden zijn. Denk bijvoorbeeld aan de huidige regering van VVD en PvdA, die tot stand kwam (i.s.m. de main stream media) na toepassing van de klassieke techniek ‘Wie wordt de grootste’? Kortom: voor de  gemiddelde politicus is de kiezer een abstracte grootheid, maar niet echt belangrijk.

Wel relevant voor politici zijn lieden, die niet weggestemd kunnen worden. Ik heb het nu over bureaucraten: partijbestuurders, ambtenaren van de Rijksoverheid en EU en daarnaast: mensen in het bedrijfsleven. Bureaucraten zijn in naam onderworpen aan politici, maar in de praktijk is de bureaucratische macht van een instituut dat al tientallen jaren bestaat, veel groter dan die van een politicus die na enkele jaren weer het veld ruimt. Voor de toppolitici lonken lucratieve functies in het bedrijfsleven, vaak de bankwereld of gezondheidszorg. Niet toevallig sectoren die zwaar gereguleerd zijn door de overheid. Die mensen, en de machtige oud-politici in leidende netwerken, wil je uiteraard te vriend houden. Zij zorgen voor de baantjes. Vandaar dat politici liever banken redden, dan kiezers die onder water staan. En dat er geregeld belastingmiljoenen de richting opgaan van netwerken, waar een ex-politicus actief is.

Hoe kunnen we er voor zorgen dat de bevolking meer serieus wordt genomen?
Op dit moment ontbreekt nagenoeg iedere effectieve controle van de bevolking op het landsbestuur. Om de vier jaar brengen de kiezers hun stem uit op de in hun ogen minst slechte partij. Vaak aan de hand van een actueel thema, bijvoorbeeld de EU of de migrantencrisis. Vaak komen de andere standpunten van die partij slecht overeen met die van de kiezer. Vervolgens gaan die partijen ook water in de wijn doen om te kunnen regeren. Niet zelden wordt dan een standpunt opgegeven dat voor de kiezer de reden was om op die partij te stemmen. De kiezer voelt zich dan uiteraard bedrogen.

Directe democratie, zoals referenda, lost dit probleem op. Als de kiezer rechtstreeks stemt voor een belangrijke kwestie,  wordt de stem van de bevolking gehoord en zullen rampzalige besluiten, zoals het garant staan voor banken en het toekennen van volledige verzorgingsstaatrechten aan immigranten, niet genomen worden of snel teruggedraaid. Daarom is het ook uiterst belangrijk, veel referenda te houden. Ook omdat politici dan de hete adem van een dreigend referendum in de nek voelen en de bevolking meer serieus gaan nemen dan nu.

Heeft u als Nederlandse lezer nog niet niet ondertekend voor GeenPeil, doe dat dan nu. Dit heeft, zoals u na het lezen van dit artikel zult begrijpen, veel meer zin dan stemmen. Daarmee bewijst u de Nederlanders, Belgen en de andere EU-onderhorige Europeanen een enorme dienst. Vrijheid is ons geboorterecht als mens en alleen als u, ik en de rest van de mensheid dit recht verdedigen, blijft het bestaan.

Waarom luisteren politici zo slecht naar de bevolking? Meer lezen »