In steeds meer wetenschappelijke studies komt naar voren dat geloof een sterke invloed heeft op je gezondheid. Moet kerkbezoek en een retraite in een Tibetaans klooster in het ziekenfonds, of ligt de zaak gecompliceerder?
Geloof behoudt patiënten met uitgezaaide longkanker
In een studie van vijftig mensen met gevorderde longkanker, bleken patiënten die volgens hun artsen over een sterk geloofsleven beschikten, beter op chemotherapie te reageren en langer te overleven, Meer dan veertig procent was na drie jaar nog steeds in leven, vergeleken met minder dan tien procent van hen die weinig geloof hadden, wijst een studie van de Milanese arts Paolo Lissoni uit [1]. De exacte criteria staan in de bron in tabel 1, pagina 2.
Genezingen door Jezus van zieken spelen in de vier kanonieke evangeliën een belangrijke rol.
Wetenschappers zijn over het algemeen zeer huiverig om metafysische invloeden in hun onderzoek aan de orde te stellen, voor een groot deel terecht uiteraard. Onderzoek naar het snijvlak tussen geest en lichaam bevindt zich dus ook vaak op het snijvlak van de gevestigde wetenschap en grenswetenschap. Een wetenschapper die het waagt op deze grens te opereren maakt doorgaans daardoor een storm van kritiek los.
‘Geloof goed voor de gezondheid op tal van manieren’
Er zijn duizenden studies die stellen een link te hebben gevonden tussen een aspect van religie – zoals kerkbezoek en bidden – en betere gezondheid. Geloof wordt vaak geassocieerd met lagere sterfte aan hart- en vaatziekten, minder beroertes, minder hoge bloeddruk en minder stofwisselingsstoornissen. Ook werkt het immuunsysteem van gelovige mensen doorgaans beter, is de prognose voor infecties als HIV en meningitis beter en hebben ze een lager risico voor het ontwikkelen van kanker, de grootste killer in westerse landen.
Critici denken dat er systematische fouten zijn gemaakt in deze onderzoeken. Zij denken dat er ook andere factoren meespelen. Religieuze mensen hebben bijvoorbeeld een minder riskante levensstijl. Kerkgangers krijgen actieve sociale ondersteuning van hun geloofsgenoten en zwaar zieke mensen zijn niet in staat vaak de kerk te bezoeken. Toch wijst een recente meta-analyse van vele studies in dit gebied, waarin deze factoren zijn meegewogen, uit dat religiositeit en spiritualiteit wel degelijk beschermend werkt, zij het alleen in gezonde mensen [2]. In deze studie waarschuwen de auteurs overigens dat positieve resultaten vaak worden overgerapporteerd en negatieve resultaten worden genegeerd, dus dat het resultaat onder voorbehoud is.
Placebo-effect?
Zelfs als het verband tussen religie en een betere gezondheid werkelijk bestaat, is het volgens veel onderzoekers niet nodig om een goddelijke hand hierin te zien. Sommigen zien het “geloofseffect” als een placebo-effect en inderdaad wordt het placebo-effect steeds belangrijker. Het geloof dat een godheid zich inspant om je te genezen bereikt zo het gewenste effect[3]. Lissoni[1] gelooft dat de positieve emoties die geloof en spiritualiteit opwekt leiden tot een betere genezing. Het placeboeffect is overigens ook nu nog even mysterieus als het tientallen jaren geleden was. We weten dat placebo’s werken, maar nog steeds niet waaróm ze werken (al is er er een veelbelovende aanwijzing, zie voorgaande link). Je als wetenschapper hierop beroepen om zo bovennatuurlijke invloeden uit te kunnen sluiten zonder een werkingsmechanisme te kunnen geven is dus niet erg sterk.
‘Doel in het leven belangrijk’
Er zijn nog weer anderen die denken dat het er om draait een doel te hebben in het leven. Wat voor doel dan ook. Een interne locus of control, zeg maar. In een studie naar meditatie, uitgevoerd door Tonya Jacobs en haar groep [4], blijkt een enzym dat telomeren repareert in hogere concentratie voor te komen en meditatie te leiden tot een sterker gevoel dat het leven zin heeft. Volgens de groep zou dit effect wel eens belangrijker kunnen zijn dan meditatie zelf. Van je levensvisie je werk te maken is dus, zo kunnen we besluiten, erg goed voor je gezondheid. De moraal: verdoe je leven dus niet aan dingen die je niet belangrijk vindt.
De vraag kwam of ik niet iets wou schrijven over mijn ervaringen met Scientology en mijn visie daarop. “Is het een sekte of een religie in jouw opinie?”, was de vraag. Over het algemeen is geloof en religie al een gevoelig onderwerp maar als het om Scientology gaat lijkt dit het thema alleen maar verder op scherp te zetten. Mijn benadering is daarom om er zo open mogelijk over te zijn en om over mijn persoonlijke ervaringen te vertellen. Ik hoop dan ook niet de indruk te wekken dat ik hier een objectief, wetenschappelijk verhaal ga vertellen. Ik vertel slechts wat ik ervaren heb en wat voor conclusies ik daaruit getrokken heb. Mochten mensen na de tijd vragen hebben dan zal ik die zo goed mogelijk proberen te beantwoorden.
De doelstellingen van Scientology volgens de religie zelf
Als eerste is het belangrijk om wat begrippen duidelijk te krijgen. Anders kunnen we gemakkelijk verstrikt raken in discussies waarbij we hetzelfde woord gebruiken maar ondertussen hele andere betekenissen aan dat woord toekennen. Misschien moeten we dat wereldwijd ook eens voor het woord god doen. Als we dan vervolgens begrijpen wat iedereen er precies mee bedoelt zou de helft van de conflicten en ruzies erover zomaar eens opgelost kunnen zijn.
Goed definities dus.
Laten we beginnen met religie. Wat zegt de wikipedia hierover? Onder religie (van het Latijn religio, zie verder Etymologie) wordt gewoonlijk een van de vele vormen van zingeving, of het zoeken naar betekenisvolle verbindingen, verstaan, waarbij meestal een hogere macht, opperwezen of god centraal staat. In bredere zin duidt het woord ‘religie’ op een algemenere vorm van spiritualiteit, gevoelens, gedachten met betrekking tot de zin van het leven.
En wat zegt de wikipedia over sektes? Het woord sekte is in zijn oorspronkelijke betekenis een godsdienstige beweging die, vaak door een schisma, is afgesplitst van een grotere religieuze beweging of organisatie. De tweede betekenis is die van een nieuwe religieuze beweging, vaak gesticht door een charismatische leider met een nieuwe leer of openbaring. Een sekte is een groep mensen die, voornamelijk uit begeerte naar zuiverheid en met verabsolutering van een deelwaarheid, de solidariteit met het grote geheel van de groep verbreekt, en die deze breuk niet meer als smart ervaart.
En dan als laatste is het ook belangrijk duidelijk te maken wat geloof is aangezien sommige mensen dit onterecht als synoniem met religie zien. Dit zegt wikipedia over geloof. Geloven is de psychische toestand waarin iemand verkeert die bereid is om onder bepaalde voorwaarden een bepaalde bewering (propositie) voor waar aan te nemen. Geloven in de religieuze context is een vorm van overtuiging en vertrouwen in God of goden, een hogere waarheid of realiteit (bijvoorbeeld Nirvana), een instituut dat een bepaalde overtuiging belichaamt, of een systeem van leefregels.
Voordat ik eerst verderga is het wellicht nuttig om mijn persoonlijke ervaringen met Scientology kort weer te geven zodat mensen goed weten hoe (beperkt) mijn kennis over het onderwerp feitelijk is.
In 2001 terwijl ik door Australië reiste kwam ik in Sydney bij een Church of Scientology terecht. Ik las hun basisboek Dianetics en vond de theorie dat voortbestaan de basis is van al het leven interessant. Ook hun opvattingen over hoe we verschillende soorten verstand hebben en hoe deze verstanden als functie hebben het beste voortbestaan voor ons te berekenen vond ik een zeer praktisch denkbeeld. Echter zoals dat gaat op een reis doe je vele indrukken op, toen ik in Nederland terugkwam heb ik eerst dan ook verder niets met Scientology gedaan.
Ik begon met het studeren van Biologie aan de universiteit van Groningen en kwam daar een zeer mechanisch en matierialistisch wereldbeeld tegen. Ik kreeg de indruk dat we vanuit de biologie eigenlijk niets meer zijn dan 4 legoblokjes waar ons DNA uit wordt opgebouwd en daar voelde ik me op de een of andere manier zeer ongemakkelijk bij. Ik herinnerde mij Scientology die zo ik mij voor de geest dacht te halen behoorlijk biologische uitgangspunten had, maar wel ruimte liet voor een ziel en zo besloot ik de Scientology kerk in Amsterdam te bezoeken.
Ik was blij verrast met de buitengewoon vriendelijke mensen die ik in de kerk tegenkwam. Ik kwam erachter dat Scientology als het ware twee takken heeft. Als eerste een kenniskant over hoe mensen hun eigen voortbestaan kunnen verbeteren op vele vlakken van het leven door erover te leren. En daarnaast een therapiekant om het reactieve verstand te ontladen zodat het geen irrationele beslissingen meer voor je hoeft te nemen. Aangezien de therapie kant veel tijd, geld en aanwezigheid vereiste heb ik dit nooit sterk verkent. Daarentegen verdiepte ik me des te meer en leerde ik veel van hun basisideëen over het verbeteren van het voortbestaan voor jezelf en bredere dynamieken. Daarbij heb ik ook bijna al de boeken over hun theorie over het doel en de werking van het verstand gelezen en verschillende lezingenseries hierover beluisterd.
Op een gegeven moment was ik dusdanig gefascineerd van ze dat, als ze het dan allemaal zo goed wisten, ik wel eens wilde zien hoe hun belangrijkste organisatie binnen Europa eruit zag. Om hier een kijkje te nemen moet je toetreden tot de Sea Org en ik begreep dat als ik dit wilde bekijken van dichtbij dit dus de volgende stap was. Mijn hele idee hierachter was nooit om actief lid te worden daar, maar vooral te observeren hoe het daar eigenlijk draait en of mij dat wel of niet beviel. Dit is overigens volgens Scientology niet helemaal de goede motivatie maar daar trok ik me net zo veel van aan als van vrienden en familie die zeiden dat ik het wellicht beter niet kon doen gezien de verhalen die zij her en der op het internet hadden gelezen over de organisatie. Eigenwijs als ik was en op zoek naar mijn eigen waarheid over het onderwerp stapte ik op het vliegtuig naar Kopenhagen en begon met de basiscursus (EPF = Estate Project Force) voor de Sea Org in Denemarken.
In de twee weken dat ik hier zat werden we hard aan het werk en aan de studie gezet. Iedereen kreeg goed te eten en genoeg slaap. Ik was blij verrast met het internationale klimaat wat er heerste, mensen uit heel Europa die samenwerken om hun gezamenlijke doelen te bereiken. Toch vondt ik het na twee weken wel genoeg. Het enthousiasme en de werklust die deze mensen tentoonspreiden en in een bepaalde mate ook de gelijkgestemdheid over de religie vond ik niet een milieu waar ik me op de lange termijn gelukkig in zag worden. Ik ben toen dan ook gestopt en teruggegaan naar Nederland. Ik moet toegeven dat dit enige resolutie van mijn kant vergde maar dit ging prima. Zolang ik duidelijk aangaf wat ik wel en niet wilde en waarom werd dit gerespecteerd. Ik heb dan ook op een goede manier daar afscheid genomen en ben daarna nog regelmatig naar Amsterdam naar de kerk gegaan om me te verdiepen in boeken en lezingen. Ook vandaag de dag kom ik zo nu en dan nog naar de kerk om eens te kijken naar een evenement en om te kijken hoe het met hun sociale verbeteringsprogramma wereldwijd gaat. Een aantal van deze programma`s zoals het verspreiden van mensenrechten en een morele code gebaseerd op gezond verstand link ik zelf ook naar door van mijn eigen website www.mensenrechten.org
Dit even als vogelvlucht mijn persoonlijke ervaring met Scientology. Misschien is het nuttig om daarnaast te vermelden dat ik nooit alleen maar in Scientology geïnteresseerd ben geweest. Ik heb naast Scientology, de Bijbel, de Tao, The Hitchhikers Guide to the Galaxy en vele andere religieuze, spirituele, wetenschappelijke en populaire boeken & lezingen bekeken en beluisterd in mijn zoektocht naar de essentie van mezelf, en de zin van “Life, The universe and Everyting”. Momenteel ben ik bijvoorbeeld druk bezig met Byron Katie en volg ik een cursus mediteren in het lokale Boedhistische centrum in mijn woonplaats te Oslo. Ik zou mezelf dan ook zeker niet exclusief als een Scientoloog definiëren maar eerder als iemand op een zoektocht naar bruikbare waarheden. Hierbij herinner ik mezelf graag aan de woorden van de Dalai Lama: “The ultimate authority must always rest with the individual’s own reason and critical analysis.”
Anonymous demonstratie tegen de Church of Scientology
Met de gebruikte definities in de hand en mijn eigen geschiedenis met Scientology, dan kom ik voor mezelf tot de volgende conclusies. Scientology bevat een bepaalde hoeveelheid kennis waarbinnen uitspraken worden gedaan over de aard van het zelf, de aard van het universum en in een bepaalde mate over god. In die zin is Scientology dus een nieuwe religie. Ik zou zelf niet kiezen voor het woord sekte omdat Scientology zich juist helemaal niet van de maatschappij wil afsluiten maar deze juist heel bewust wil verbeteren vanuit hun visie van een beter voortbestaan. Ik denk dat hun sociale verbeteringsprogramma`s, op het gebied van mensenrechten, een non religieuze code gebaseerd op gezond verstand, een studiemethode, een voorlichtingsprogramma over de gevaren van drugs, hulp bij het afkicken van drugs, voorlichting over de gevaren van psychiatrische medicatie, de volunteer ministers en hulp bij het rehabiliteren van criminelen daar allen goede voorbeelden van zijn. Dit even ongezien van of deze programma`s helpen en of mensen het eens zijn met hun invalshoek of niet. Het toont een duidelijke wil tot interactie met de brede maatschappij aan en dus denk ik niet dat sekte in die zin een goede definitie is. Ook is mijn ervaring dat er weinig geloof vereist is bij Scientology. In die zin lijkt het sterk op het Boedhisme, het omvat een aantal inzichten over jezelf en het universum en het is aan mensen zelf om te kijken wat ze daarmee willen doen. In mijn ogen is Scientology dan ook het beste te bestempelen als een nieuwe religie met al de goede en minder goede kanten die religies over het algemeen hebben.
Dit zijn mijn persoonlijke ervaringen en persoonlijke conclusies. Ik zou mensen vooral aanraden om zelf op onderzoek uit te gaan en hun eigen gezonde verstand hierbij te gebruiken en zo zelf tot een eigen waarheid te komen. Het is bijna paradoxaal dat ik binnen Scientology een groep mensen ben tegengekomen die alles wat Hubbard zei bijna blind aannamen terwijl ik in de lezingen van Hubbard zelf juist het omgekeerde las. (Je moet volgens hem namelijk zelf zaken onderzoeken en als iets waar is voor jou, is het waar voor jou en als iets niet waar is voor jou is het niet waar voor jou. Als je iets aanneemt op autoriteit zonder dat je het zelf ervaart verlies je je integriteit volgens hem.) Daarnaast heeft Scientology een groep critici die ongeveer precies het omgekeerde doen, namelijk alles wat Scientology doet of zegt per definitie zien als slecht. Beide groepen zijn in mijn ogen een beetje verdwaalt en doen zelf te weinig onderzoek. Die-hard Scientologen zouden wat mij betreft best eens de verhalen van de critici door kunnen lezen en zo kijken of ze dit kunnen gebruiken om hun organisatie van binnenuit te verbeteren. Daarnaast zouden de critici best eens een basisboek van Scientology door mogen lezen en eens een kerk binnenstappen om een praatje te maken met een Scientoloog. Zo leren ze wellicht het meest van elkaar en dat moet volgens mij altijd het belangrijkste doel zijn. Discusieer open met elkaar, luister naar elkaars standpunten en zo kunnen alle partijen ervan leren.
Tot zover mijn visie, mochten er nog vragen zijn dan hoor ik het graag.
Paus Benedictus XVI, zoals de heer Ratzinger zich tegenwoordig noemt, heeft in zijn palmzondagsmis stevig uitgehaald naar het geloof in de technologie. De mens moet volgens het opperhoofd van de roomse kerk niet denken dat hij goddelijke krachten kan krijgen door technologie. Heeft de man gelijk en leiden we collectief aan hoogmoedswaanzin? Of staan we nog maar aan het begin van een totale transformatie van de mens?
De denkwereld van de gelovige
De paus voelt zich bedreigd door techniek. Terecht.
Gelovigen, zoals Benedictus XVI naar eigen zeggen is, denken dat de natuurwetten zoals we die kennen niet absoluut zijn, maar onderhevig aan de almacht van een opperwezen, aangeduid als God, Jahweh of Ahura Mazda. Kortom: het heeft meer zin om Ahura Mazda te vriend te houden dan om een bliksemafleider te installeren, geloven zij.
Er zijn ook gelovigen, zoals hindoes, die in meerdere manifestaties van deze goden geloven (die allen samen dan weer één god vormen). Het geloven in meer goden maakt gelovigen aanmerkelijk verdraagzamer, als je in driehonderd miljoen goden gelooft, kan er nog wel een godje of godeliefje bij.
Sommige monotheïstische gelovigen, denk aan veel islamieten, worden daarentegen erg agressief als hun godheid of (vooral) de uitvinder van hun geloof wordt beledigd. Vraag Salman Rushdie of de nabestaanden van Theo van Gogh maar.
Ook de omstreden club van Ratzinger heeft wat dat betreft een door de zwarte rook van brandstapels voor ketters, inktzwart gekleurd verleden. Kortom: erg veel vertrouwen in de almacht van hun god blijken deze gelovigen niet te hebben. Geen wonder. Het is niet door de wil van god, maar vooral omdat ze zonder gewetensbezwaren kunnen moorden, hun onverbiddelijke gelijk opdringen aan anderen en meer kinderen kunnen maken dan ongelovigen, dat de meest onverdraagzame geloven het meeste succes hebben. Zonder de bloedige heilige oorlogen van de islamieten, het Spaanse en Portugese kolonialisme, het uitmoorden van de lokale indianen en aboriginals door de Europeanen en de wrede onderdrukking van niet- en andersgelovigen door islamieten en de inquisitie, waren hun geloven beperkt gebleven tot een zonderling randverschijnsel.
Veel gelovigen moorden liever zelf, in plaats van God de wrake te laten.
Techniek grote bedreiging voor geloof
In de late middeleeuwen werd al een stevige bijl aan de wortel van de religieuze terreur gezet. De eerste watermolens verspreidden zich snel. Voor het eerst werd echt duidelijk dat de mens zich kon ontworstelen aan de willekeur van de natuur. Een slimme uitvinder of behendig ambachtsman kon rijk worden door hard te werken en zijn hersens te gebruiken. Daarna ontstond de moderne wetenschap en kwam dit proces in een stroomversnelling. Ziekten als de pest en hongersnoden werden ooit als “plagen van God” gezien. Dankzij begaafde wetenschappers en uitvinders hebben we nu een grote controle over epidemieën en hebben we grote hongersnoden af kunnen wenden. Dat niet dankzij, maar ondanks gelovigen als de paus en islamitische godsdienstijveraars.
Als een boer een goede oogst wil, gaat hij niet een kaarsje branden in de kerk, maar koopt hij een zak kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Wie ziek is, gaat niet naar een marabout of gebedsgenezer, maar naar de dokter. Een antibioticakuur werkt beter dan wel tien pelgrimstochten naar Mekka of Santiago de Compostela. Als de paus of een islamitische fundamentalist ziek is, laat hij zich behandelen door wetenschappelijk opgeleide artsen met door middel van wetenschappelijk onderzoek ontwikkelde geneeswijzen. De reden is eenvoudig. Deze werken (op enkele dubieuze middelen als statines na) in verreweg het grootste deel van de gevallen. Dat is met de almachtige Allah of Onze Lieve Heer maar afwachten. Die houden er zo hun eigen willetje op na.
Onsterfelijkheid zal het geloof een harde klap toebrengen.
Nog meer slecht nieuws voor hunne heiligheden de paus, imams en ayatollahs: onsterfelijkheid, gratis seks en een einde aan de armoede
Geen wonder dat Ratzinger zich zorgen maakt. Het leven wordt ondanks hun gechanteer en gedreig, steeds beroerder voor gelovigen. Zelfs de laatste domeinen van het geloof, zoals leven na de dood en het beloven van eeuwige zaligheid (christendom) of rijkdom en overvloedige seks (islam) worden nu in hoog tempo ingehaald door de realiteit. De levensverwachting is aanmerkelijk groter geworden: waar een pasgeboren kind in de negentiende eeuw amper de veertig haalde, is dat nu tachtig of meer geworden. Mensen zijn nu gezonder en welvarender dan ooit eerder in de geschiedenis. Ray Kurzweil schat dat rond 2045 klinische onsterfelijkheid wordt bereikt of in ieder geval de mogelijkheid de menselijke geest te downloaden in een computer (wat zou betekenen dat de mens de facto onsterfelijk is geworden).
Een belangrijk middel waarmee islamitische ijveraars zieltjes winnen, is het beloven van overvloedige seks aan door strenge islamitische zedenregels gefrustreerde jongemannen. Naar verluidt lieten de moordzuchtige Hashishin van Alamoet rekruten enkele dagen doorbrengen in een verborgen vallei met Wein, Weib und Gesang. Ook in de koran zijn veel beeldende beschrijvingen te vinden van de talrijke vleselijke geneugten van het paradijs. Naar verwachting zal de onverbiddelijke opmars van virtual reality porno en seksrobots hier een einde aan maken,wat weer een belangrijk chantagemiddel minder betekent.
De ontwikkeling van diverse technieken om energie op te kunnen wekken gaat razendsnel. Met voldoende energie is in principe iedere grondstof overvloedig te winnen, zo niet op aarde, dan wel elders in het zonnestelsel. We verwachten daarom een snelle uitbreiding van de menselijke welvaart. Zelfs gelovigen kunnen hier niet tegenop met kinderen maken. Het leven op aarde zal steeds meer lijken op het paradijs. Zoals het leven in westerse landen dat voor veel immigranten uit de derde wereld op het eerste gezicht ook is. Naarmate we steeds hoger de piramide van Maslov opstormen, zullen existentiële vragen belangrijker worden. Wat is de zin van ons leven en welke ethiek moeten we hanteren, als er geen straffende God meer is die ons na onze dood laat boeten?
Helaas (of gelukkig) worden juist deze het minst goed beantwoord door agressieve religies…
