Het begin en einde van goed en kwaad

Alle levende wezens lijken bewust of onbewust het patroon van voortbestaan te volgen.

Het doel van het leven is moeilijk vast te stellen, maar er is wel een patroon te herkennen wat onbewust of bewust door alle levende wezens lijkt te worden gevolgd. Dit patroon is voortbestaan. Elk levend wezen probeert in de omgeving waarin het terecht is gekomen zo goed mogelijk voort te bestaan en doet dit vanuit het eigen unieke uitgangspunt. Vanuit deze individuele uitgangspunten van voortbestaan begint ook het dualisme met  “het goede en het kwade”.

Natuurlijke omstandigheden en acties van andere levende organismen die het voortbestaan van iemand bevorderen/of uitbreiden worden als goed gezien, omstandigheden en acties die het voortbestaan beperken en/of verminderen worden als slecht gezien. Iemand die je een fruitmand vol gezond en lekker eten geeft wordt als “goed” gezien, iemand die je met geweld overvalt op straat wordt als “slecht” gezien. Een mooie zomer met goede oogsten wordt als “goed” gezien, terwijl een overstroming die een groot gedeelte van de oogst vernield als “slecht” wordt gezien.

Het idee van 8 elkaar aanvullende drijfveren van voortbestaan is hierbij interessant om in het achterhoofd te houden om te beseffen dat wat goed is voor je voortbestaan veel breder kan zijn dan waar we wellicht direct aan denken. Daarbij is de Piramide van Maslow zeer interessant om een goed beeld te krijgen van de uitgebreidheid van de wensen en behoeften van een menselijk individu.

Wat belangrijk is om te beseffen is dat de dualiteit van goed en kwaad direct voortkomt uit het spel van elk uniek levend wezen om het patroon van voortbestaan zo goed mogelijk te volgen. In dit spel tot voortbestaan met ontelbare individuele spelers beginnen belangen echter al snel te botsen en dat maakt het tot een interessant spel. Wat goed is voor het voortbestaan van de leeuw kan goed samenvallen met het einde van het voortbestaan van de zebra. Goed en kwaad bestaat dus alleen vanuit de individuele standpunten van deelnemers aan het voortbestaansspel.

Dit voortbestaansspel waarbij belangen van individuen soms samengaan maar ook regelmatig botsen vormt de continue evolutie in het leven. Dit zorgt ervoor dat er continue nieuwe strategieën worden uitgetest. Individuen komen ter wereld en gaan weer ten onder en degenen die hun genen hebben doorgegeven hebben nieuwe spelers gecreëerd met hun unieke standpunt in hetzelfde spel. Strategieën en spelers veranderen continue maar het spel blijft hetzelfde.

Het idee dat mensen boven andere levende wezens zou staan is waarschijnlijk niets minder dan een ontkenning van het feit dat we precies hetzelfde spel spelen als alle andere levende wezens.

De strategie die tot nu toe door de evolutie heen geleid heeft tot de mens is een andere dan die van de naaktslak en de zeearend, maar allen draaien ze volop mee in het spel van het voortbestaan. Verschillende vormen maar allen spelen ze precies hetzelfde spel.

We hebben in deze ronde van het spel het beste inzicht in de positie van de mens aangezien we nu allemaal een mens zijn. Het spel van voortbestaan vanuit de positie van een mens is interessant genoeg. We verbouwen voor ons geschikt voedsel op grote schaal, bouwen huizen, wisselen allerhande producten, diensten en ideeën met elkaar uit, we kunnen proberen een partner te vinden om zo nieuwe deelnemers voor het voortbestaansspel te maken in de vorm van kinderen, en voor de liefhebbers zijn er allemaal sociale klimspelletjes in verschillende hoeken variërend van het verkrijgen van macht, cultureel aanzien, wetenschappelijk aanzien etc. Dit is slechts een kleine greep uit de mogelijke belevingen die je als mens kunt ervaren.

In verschillende filosofieën en oosterse religies wordt dit continue spel van het leven ook wel Samsara genoemd.

Samsara of Saṃsāra (Sanskriet en Paliin cirkels ronddraaien), is in boeddhisme en hindoeïsme de cyclus van dood en wedergeboorte zonder begin en schijnbaar zonder eind, onder invloed van begoocheling en karma en vol met lijden. De aanwezigheid van de psychische toestand van verlangen (begeerte, aantrekking), aversie (irritatie, vrees, afstoting) en ignorantie (onwetendheid/domheid, onbewustheid, verwarring) vormt een belangrijk aspect van het bestaan in samsara.

Het doorzien en ontstijgen van dit spel van voortbestaan en daarmee de dualiteit van “goed en kwaad” wordt in deze tradities ook wel verlichting genoemd.

Verlichting is de vertaling van verschillende begrippen, waaronder bodhi (Pali en Sanskriet), prajna, kensho, satori, en boeddhaschap.

Bodhi is een begrip uit het Theravada-boeddhisme, en betekent zowel ‘ontwaken’ als ‘begrijpen’. Iemand die ontwaakt is ziet de werking van onze geest die ons gevangen houdt in lijden, en de weg naar de verandering van deze geest waardoor dit lijden wordt opgeheven.

Prajna is een begrip uit het Mahayana-boeddhisme. Het verwijst naar het inzicht in sunyata, het ontbreken van een onveranderlijke essentie in alles wat er bestaat. Maar het verwijst ook naar tathagata-garba of Boeddha-natuur, het essentiële eenheidsbewustzijn achter de wereld der verschijnselen.

Kensho (Japans) betekent “zien in de eigen ware aard”, die leeg is. Satori is de ervaring van kensho.

Verlichting is het stadium waarbij iemand alle verleidingen en angsten die het leven kent doorziet en is ontstegen. Deze ontkoppeling kan ontstaan door het wegnemen/oplossen van onwetendheid.

Het moge duidelijk zijn dat voor de geboorte en na de dood dualiteit afwezig is omdat er geen voortbestaansspel is dat gespeeld hoeft te worden. Het interessante van het idee van verlichting is dat deze staat ook mogelijk is terwijl je leeft en dus volop in het voortbestaansspel zit. De vraag is echter hoe nuttig het is om deze staat te bereiken, het lijkt in ieder geval niet per se bevorderlijk voor het voortbestaan, en kan daarom moeilijk als goed worden gekwalificeerd. :-)

Hoe denken de lezers hier over goed en kwaad en is ontstijging aan de dualiteit  van het dagelijkse leven mogelijk en wenselijk?

Verwante artikelen en informatie:
-) In het licht van voortbestaan
-) Diversiteit, de bouwsteen van het leven
-) De dood, een verkenning
-) De voortbestaanswaarde van religie
-) Eigen en sociale identiteit
-) Tijd en aandacht 
-) Eindeloos Bewustzijn
-) Byron Katie – The Work Website
-) Losing the Moon, Dialogues on Non-Duality, Truth and Other Illusions (pdf) 
-) Charlie Hayes – Perfect Peace (pdf)